poniedziałek, 27 lutego 2017

Kalendarium choczeńskie- wydarzyło się między 27 lutego a 5 marca

27 lutego

  • 1852- urodził się w Choczni Antoni Hupert, ślusarz maszynowy, mieszkaniec Inwałdu, który w 1895 roku został skazany przez sąd w Wadowicach za przywłaszczenie sobie zgubionych pieniędzy w kwocie ponad 300 zł. 
  • 1856- w Kupieninie urodził się Józef Babiarz, który w latach 1895-1935 pełnił posługę proboszcza parafii choczeńskiej jako ksiądz Józef Dunajecki.(link)
  • 1864- w Mordarce urodził się Jan Szewczyk, późniejszy ksiądz, wikariusz choczeński (1894-1895) i tymczasowy administrator parafii po śmierci proboszcza Józefa Komorka. Później proboszcz w Tłuczani i Przeciszowie, dziekan dekanatu zatorskiego.
  • 1912- choczeński „Sokół” podjął uchwałę o rozpoczęciu ćwiczeń w strzelaniu do celu, realizując w ten sposób program Związku Walki Czynnej, do którego należało całe jego kierownictwo. Ćwiczenia odbywały się we wtorki i w soboty, a w okresie letnim co drugą niedzielę, na terenie należącym do Domu Ludowego. Wykorzystywano do ćwiczeń 20 sztuk austriackich karabinów Werndla i flobert systemu Mauser.
  • 1949- otwarcie gminnej łaźni w budynku Domu Ludowego kosztem 54818 zł, co połączone było z akademią i zabawą, z  której dochód wyniósł 21974 zł.
  • 1951- urodził się Kazimierz Wojtala, prokurator w Suchej Beskidzkiej, potem emigrant do USA, gdzie zmarł.
  • 1961- w USA zmarł Szczepan (Steven) Drapa, emigrant od 1913 roku, który dwukrotnie stawał do poboru do armii amerykańskiej: w 1917 i 1942 roku. Ojciec Stanleya, amerykańskiego żołnierza poległego w czasie II wojny światowej. 
  • 1979- w Wadowicach zmarła Władysława Kobos z domu Olszewska, nauczycielka w szkole w Choczni Dolnej przed II wojną światową. Po wojnie nauczycielka w szkołach podstawowych w Wadowicach (nr 1, nr 2 i nr 4).
  • 1992- zmarła Aniela Szczur z domu Styła, członkini Gminnej Rady Narodowej w Choczni w latach 1951-1953,  Frontu Narodowego w Choczni i Związku Samopomocy Chłopskiej. Córka posła Antoniego Styły.
  • 2002- zmarł Józef Kubasiak, radny Gromadzkiej Rady Narodowej wybrany w 1961 roku. Twórca ludowy- wykonawca drewnianych ptaszków.

28 lutego
  • 1901- w Wadowicach urodziła się Józefa Wróblewska, nauczycielka języka rosyjskiego w Choczni Dolnej, członkini Frontu Narodowego w Choczni i Komitetu Bibliotecznego.
  • 1916- opróżnianie sal szkolnych przed przyjęciem wojska i przerwanie dzień później nauki szkolnej.
  • 1921- w Brockenridge zmarł ksiądz Szymon Dąbrowski, absolwent studiów teologicznych w Rzymie, proboszcz w parafiach polonijnych w USA. (link)


29 lutego
  • 1872- w Krakowie urodził się Teofil Papesch, późniejszy ksiądz, wikariusz w Choczni i katecheta w latach 1901-1903. W okresie międzywojennym proboszcz w Gilowicach i w Czańcu.
  • 1968- zmarł Franciszek Balon, przedwojenny radny gromadzki, członek rady nadzorczej Kasy Stefczyka w Choczni. Po wojnie w Komisji Scaleniowej oraz w Gminnej Komisji Podatkowej.

1 marca

  • 1793- w Międzybrodziu urodził się Grzegorz Droździk, późniejszy ksiądz wikariusz w Choczni, Andrychowie i Bestwinie oraz kapelan kaplicy w Ryczowie.
  • 1866- w Kaczynie urodził się Kazimierz Gawęda, członek rady nadzorczej choczeńskiej kasy zapomogowo-pożyczkowej (1923). 
  • 1890- w Boczni zmarł ksiądz Wojciech Grzegorzek, tamtejszy proboszcz. Wikariusz choczeński w 1842 roku, doktor teologii, taternik, badacz fauny i flory, dipterolog. (link)
  • 1916- urodziła się Matylda Widlarz, później po mężu Szymocha, działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. Gospodyni stowarzyszenia (1935-36), wiceprezes (1937-38) i prezes koła choczeńskiego (od stycznia 1939). 
  • 1921- urodził się Tadeusz Fajfer, żołnierz września 1939 roku, wzięty do niewoli pod Tomaszowem Lubelskim, z której zbiegł do Choczni. Nadzorca techniczny dla dróg gminnych w Wadowicach, Mucharzu i Choczni od 1947 roku. W 1949 roku w choczeńskim Komitecie Współdziałania z ramienia PPR. W 1953 roku w komisji wyborczej do Frontu Narodowego w Choczni.
  • 1976- zmarł Karol Janoszek, rolnik, sklepikarz, wicekomisarz gminy choczeńskiej w 1930 roku, później radny gromadzki, członek Rady Miejscowej Szkolnej. Po wojnie przewodniczący Związku Samopomocy Chłopskiej (1947), a od 1951 roku przewodniczący Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Choczni, odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi.

2 marca
  • 1816- urodził się Jan Ścigalski, przewodniczący Rady Szkolnej Miejscowej od 1872 roku (czyli od momentu jej pierwszego powołania), ofiarodawca znacznych sum na budowę i wykończenie kościoła parafialnego w latach 1880-1886. 
  • 1859- urodził się Szymon Łapka, choczeński karczmarz, znachor, zielarz i myśliwy. Członek Komitetu Parafialnego oraz Rady Nadzorczej Kasy Stefczyka.
  • 1905- urodził się Jan Wcisło, plutonowy 12 pułku piechoty, uczestnik kampanii wrześniowej, jeniec stalagu Wildberg.
  • 1921- w Bęczynie urodził się Jan Balcer, absolwent szkoły rolniczej w Czernichowie, instruktor rolny w powiatowym zarządzie Związku Samopomocy Chłopskiej i nadzorca drogowy w Choczni, pracownik prezydium Gminnej Rady Narodowej w Choczni w 1953 roku i radny (od października 1950 roku). Członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Frontu Narodowego w Choczni, sekretarz Związku Samopomocy Chłopskiej w Choczni w 1955 roku. 
  • 1943- w Choczni zginął zabity przez Niemców Józef Lech, uciekinier z transportu do Oświęcimia.
  • 1978- zmarł Jan Latocha, były listonosz, radny Gromadzkiej Rady Narodowej wybierany w 1965 i 1969 roku.
  • 1978- w Gdańsku zmarł Józef Malata, stolarz, cieśla i szkutnik w tamtejszej stoczni jachtowej. Wcześniej podoficer 6 Pułku Artylerii Lekkiej z Krakowa, plutonowy AK w czasie okupacji, sklepikarz w Domu Ludowym.
  • 1978- zmarła Irena Zofia Palewicz z domu Nowak, nauczycielka w Choczni Dolnej, gminna instruktorka do spraw walki z analfabetyzmem, członkini zarządu Towarzystwa Przyjaźni Polsko Radzieckiej. Siostra wieloletniego kierownika szkoły Tadeusza Nowaka. Jej mąż został zamordowany w Katyniu.
  • 1978- zmarł Kazimierz Woźniak, ślusarz, czołgista w kampanii wrześniowej 1939 roku, po wojnie pracownik WSW Andrychów.
  • 1990- zmarła Stanisława Malata, nauczycielka, absolwentka wadowickiego liceum i studium nauczycielskiego.
  • 1999- zmarła Maria Wcisło z domu Janik, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. W 1928 roku wybrana sekretarką koła, a w latach 1932-34 wiceprezeską. 

3 marca

  • 1894- urodził się Stanisław Bandoła, starszy szeregowy armii austriackiej w czasie I wojny światowej. Dostał się do niewoli rosyjskiej. Po wojnie pracował jako murarz i rolnik. Do 1953 roku członek Gminnej Rady Narodowej w Choczni oraz Związku Samopomocy Chłopskiej.
  • 1898- urodziła się Maria Bandoła, później po mężu Woźniak, radna Gminnej Rady Narodowej w Choczni w latach 50-tych XX wieku, członkini Koła Gospodyń Wiejskich. 
  • 1912- urodziła się Stanisława Bandoła, później po mężu Wyroba, urzędniczka pocztowa w Krakowie.
  • 1916- mycie sal i korytarzy w szkole w Choczni Dolnej przez jeńców rosyjskich w ramach przygotowań do przyjęcia wojska.
  • 1921- w Stryszawie urodził się Józef Kubasiak, radny Gromadzkiej Rady Narodowej wybrany w 1961 roku. Twórca ludowy- wykonawca drewnianych ptaszków. 
  • 1943- w obozie koncentracyjnym w Gross Rosen zginął Franciszek Ramenda (Ramęda).

4 marca

  • 1892- urodził się Jan Wcisło, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej- kapral 10 kompanii 16 pułku piechoty. Został ranny w czasie działań wojennych. W 1922 roku mieszkał pod Tarnopolem. W 1928 roku został komendantem posterunku policji w Woźnikach. Następnie mieszkaniec Andrychowa, pracował jako urzędnik policyjny, komendant miejscowego posterunku policji. W czasie II wojny światowej więzień obozu koncentracyjnego w Auschwitz, w którym zginął. 
  • 1893- w Wadowicach zmarł ksiądz proboszcz Aleksy Bocheński, były wikariusz choczeński (1832-33).
  • 1904- urodził się Stanisław Woźniak, kowal, kapral WP. Zastępca radnego Gromady Chocznia, wybrany w marcu 1939 roku. W czasie okupacji pracował w lokomotywowni w Gliwicach.
  • 1925- urodziła się Danuta Skonieczna, później po mężach Zając i Kurczewska, adwokat w Wadowicach, absolwentka wadowickiego liceum i Wydziału Prawa UJ.
  • 1928- w wyborach sejmowych największe poparcie w Choczni uzyskała lista numer 3-  PSL „Wyzwolenie”, które zdobyło 1119 głosów. Uprawnionych do głosowania było 1767 osób, a w wyborach udział wzięło 1487 chocznian. Jeden głos był nieważny. Oprócz PSL Wyzwolenie wybierano Polski Blok Katolicki PSL „Piast” i Chrześcijańskiej Demokracji (189 głosów), PPS (103 głosy), Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (53 głosy) i Katolicką Unię Ziem Zachodnich (22 głosy). Prawidłowości liczenia głosów pilnowali w Okręgowej Komisji Wyborczej w Wadowicach dwaj chocznianie: Maksymilian Malata i Klemens Guzdek.
  • 1940- zmarł Władysław Koman, rolnik i murarz, jeden z budowniczych szkoły w Choczni Dolnej (od 1910 roku). 
  • 1966- w Trzebini zmarł ksiądz Leon Bzowski, wikariusz w Choczni w latach (1934-1935). Opiekun Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. Przez kilka miesięcy administrator parafii po śmierci proboszcza ks. Dunajeckiego. Kapitan WP- kapelan wojskowy, proboszcz w Trzebini, wielokrotnie odznaczany przez władze PRL.
  • 1989- zmarł Bronisław Kopera, agronom, pracownik Służby Rolnej w Choczni.

5 marca

  • 1813- w Krościenku urodził się Józef Komorek, późniejszy ksiądz, zasłużony proboszcz parafii choczeńskiej (1842-1895). (link)
  • 1860- urodził się Józef Cibor, późniejszy nauczyciel w Andrychowie, Jeleśni, Inwałdzie, Zygodowicach i Podolszu.
  • 1860- urodził się Tomasz Widlarz, wadowicki fiakier (dorożkarz)
  • 1870- w Zakrzowie urodził się Jan Nowak, przyszły ksiądz, wikariusz w Choczni w latach 1898-1900. Od 1905 roku proboszcz w Gruszowie.
  • 1870- urodziła się Eleonora Zlate Silbiger, uczennica Szkoły Wydziałowej Żeńskiej w Tarnowie (1883-1885). W 1892 roku poslubiła w Wadowicach Herscha Leiba  Sachsa z Chrzanowa. W okresie okupacji więziona w krakowskim getcie.
  • 1880- urodziła się Franciszka Wcisło, krawcowa w Choczni i w Wadowicach, po II wojnie światowej mieszkanka Świdnicy.
  • 1895- urodził się Jan Tomasz Turała, emigrant do USA w 1912 roku, żołnierz armii amerykańskiej na froncie francuskim podczas I wojny światowej (1918). Mieszkaniec Chicago, naturalizowany w 1921 roku. Członek komitetu polonijnego do spraw zakupu dzwonów kościelnych, który odwiedził Chocznię w 1927 roku.
  • 1911- zmarł w Krakowie Jan Guzdek, emerytowany profesor szkół średnich, filolog klasyczny uwieczniony w "Zmorach" Zegadłowicza. (link)
  • 1989- w Wadowicach zmarł Stanisław Lach, wadowicki urzędnik i samorządowiec, były wiceprzewodniczący Rady Narodowej w Wadowicach. W okresie okupacji więzień stalagu.

piątek, 24 lutego 2017

Kapsuła czasu- dokument z 1924 roku

Znaleziony w 2013 roku dokument dla potomnych, pozostawiony przez budowniczych choczeńskiego kościoła parafialnego w latach 80-tych XIX wieku (link) nie jest jedynym tego typu przesłaniem.
Inną kapsułę czasu ujawniono w Choczni w latach 90-tych XX wieku.
Zawierała ona informacje, które chcieli przekazać przyszłym znalazcom pracownicy zatrudnieni przy odnowie kościoła parafialnego w 1924 roku i ówczesne władze gminy choczeńskiej.

Na jednej ze stron tego dokumentu napisano na maszynie informację o renowacji kościoła, podpisaną przez naczelnika gminy doktora Józefa Putka i datowaną na 1 października 1924 roku.
To jedynie końcowy fragment przekazu, którego początek prawdopodobnie znajdował się na wcześniejszej stronie, o treści niestety mi nieznanej.
W wymienionym fragmencie autor pisze:

"Również miejscowi rzemieślnicy, kupcy i przemysłowcy świecili dobrym przykładem, albowiem dobrowolnie zobowiązali się na cel restauracji kościoła uiścić znaczniejsze sumy. Także rolnicy- choć przyciśnięci państwowymi podatkami przez ministra skarbu Władysława Grabskiego- wysilili się, aby Bogu na chwałę świątynię swą należycie odrestaurować. Rok 1924, w którym restauracja kościoła była przeprowadzona, był rokiem dla rolników niezwykle ciężkim, albowiem nie tylko podatki przycisnęły wieś, ale i znaczny nieurodzaj położenie ich pogorszył. Mimo to jednak w imię zasady solidarności zdołano sprostać nawet tak znacznemu ciężarowi, jaka pierwsza od czasu wybudowania kościoła gruntowna restauracja za sobą pociągnęła. Niechże więc ten przykład pozostanie dla następnych pokoleń świadectwem, iż zaufanie we własne siły, solidarność i wspólny wysiłek wielkie dzieła tworzy.
Bogu Wszechmogącemu niech będzie chwała a Ludowi parafii choczeńskiej jak największy pożytek z odnowionej świątyni."

Oprócz Józefa Putka swoje autografy złożyli:
  • asesor (radny) Stanisław Wójcik
  • naczelnik gminy Kaczyna Jan Byrski
  • sekretarz gminy Kaczyna Jan Sordyl.
Pod pismem odciśnięto pieczęcie gminnych urzędów w Choczni i w Kaczynie.
Wymieniono również pracowników zajętych przy restauracji. Byli to:
  • murarze (Piotr Bandoła, Jan Turała, Andrzej Kręcioch, Józef Płonka, Władysław Wider, Klemens Turała, Julian Woźniak, Jan Guzdek, Jan Dąbrowski, Jan Hawryszko, Wojciech Matejko, Wojciech Turała, Ludwik Woźniak, Franciszek Woźniak, Wojciech Widlarz),
  • cieśle (Jan Łysoń, Antoni Łysoń, Klemens Zając),
  • pomocnicy (Tomasz Strzeżoń, Władysław Wcisło, Ludwik Pędziwiatr, Józef Pindel, Feliks Kamiński, Tadeusz Guzdek, Karol Pindel, Michał Paterak, Franciszek Czech, Jan Mirowicz, Piotr Paterak, Kasper Cibor, Ludwik Brańka, Józef Ramęnda, Władysław Guzdek, Franciszek Balon, Wojciech Świętek, Franciszek Dziadek).
Na końcu ołówkiem dopisał się organista Władysław Woźny.

Podpisy części podanych pomocników i organisty widnieją na odwrotnej stronie dokumentu.

Natomiast pod nimi znajduje się odręczna notatka ołówkiem:

"Podpisujemy się jako kierownicy budowy tego Kościoła i proszemy o łaskawą pamięć tych panów, którzy to odkryjecie, abyście o nas źle nie myśleli i pod każdem względem nas spominali, jako dobrych kolegów i rzemieśników. Piotr Bandoła (syn Antoniego) i Jan Turała"


Odnaleziony dokument udostępniono dzięki uprzejmości Krzysztofa Woźniaka- dziękujemy !







środa, 22 lutego 2017

Toponimy odnazwiskowe w Choczni

Toponimy czyli nazwy miejsc- takich jak na przykład: przysiółki, osiedla, drogi, lasy, pola, czy góry, są odzwierciedleniem postrzegania świata przez lokalną społeczność.
Dość często nazwy te pochodzą od nazwisk ludzi zamieszkujących dane miejscowości.
Nie inaczej jest w przypadku Choczni.
Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych zawiera pięć takich toponimów:
  • Pagórek Komani jako określenie na część Choczni położoną na wzgórzu, na południowym brzegu Choczenki i wpływającej do niej Konówki, poniżej kościoła parafialnego. Nazwa ta pochodzi od nazwiska Koman (dawna forma Kuman) zanotowanego w Choczni po raz pierwszy już w 1547 roku. Obecność siedzib dawnych Komanów czy Kumanów na  tym pagórku da się wykazać od co najmniej 350 lat. W 1663 roku (w spisie płatników taczma- podatku kościelnego) i później w latach 1785-1789  (w Metryce Józefińskiej) tam właśnie lokowano Rolę Komanowską. Jednak nazwa Pagórek Komani pojawia się na oficjalnych mapach dopiero w drugiej połowie XX wieku, a nazwa administracyjna Osiedle Komanie w drugiej połowie lat 80-tych XX wieku.
  • Pagórek Malatowski jako określenie na część Choczni położoną na wzgórzu na południowym brzegu Choczenki, nad szosą Wadowice-Andrychów i na wschód od Pagórka Komaniego. Nazwa pochodzi od nazwiska Malata zanotowanego w Choczni po raz pierwszy w 1663 roku. Malatowie początkowo zamieszkiwali w sąsiedztwie Ramendów (toponim Malatówka w 1670 roku), a pod koniec XVIII wieku sprowadzili się na pagórek nazywany obecnie od ich nazwiska, na skutek małżeństwa Wojciecha Malaty z przedstawicielką rodziny Twarogów/Bandołów, która osiadła tam już wcześniej. Nazwa Pagórek Malatowski jest stosunkowo nowa i pochodzi zapewne z początku XX wieku. Jej nadanie związane jest ze wzrostem znaczenia licznej wówczas rodziny Malatów, z której wywodził się ówczesny wójt i działacz ludowy Maksymilian Malata. Natomiast nazwa administracyjna Osiedle Malatowskie została wprowadzona w drugiej połowie lat 80-tych XX wieku.
  • Pagórek Ramendowski (w PRNG Ramendowskie) jako określenie na wyniosłość terenu wzdłuż Choczenki, powyżej Kościoła i cmentarza. Ramendowie, notowani w Choczni po raz pierwszy w 1630 roku, zamieszkiwali ten pagórek z pewnością już w 1663 roku, co wykazane jest w spisie płatników taczma (w formie Ramendówka).  Podobnie jak Pagórek Komani także i Ramendowski pojawia się na oficjalnych mapach dopiero w drugiej połowie XX wieku. Nazwa administracyjna Osiedle Ramendowskie została wprowadzona w drugiej połowie lat 80-tych XX wieku.
  • Bryndzówka jako nazwa na część wsi położoną w górnej Choczni, w rejonie szkoły w Choczni Górnej. Nazwa wywodzi się od nazwiska Bryndza (dawniej zapisywanego również Brendza), obecnego w parafii choczeńskiej w 1652 roku (w Kaczynie), a w samej Choczni z pewnością od 1698 roku. Od czasu pojawienia się tego nazwiska w Choczni siedziby osób je noszących znajdowały się w okolicach dzisiejszej Bryndzówki. Obok choczeńskiej Bryndzówki w rejestrze znajduje się także Bryndzówka, będąca częścią Makowa Podhalańskiego. Nazwa Bryndzówka w odniesieniu do Choczni pojawia się na dokładnych mapach topograficznych w II połowie XX wieku.
  • Graboniówka jako nazwa na część wsi położoną w Choczni, poniżej sołtystwa. Pochodzi od nazwiska Graboń (najdawniejsza forma Grabowski) używanego w Choczni od 1654 roku. Rola należąca do Graboniów/Grabowskich rozciągała się od Choczenki w kierunku południowo-wschodnim, po granice z Zawadką. W II połowie XVII wieku Rola Graboniów sąsiadowała z rolami Walaska i karczmarza z Górnej Choczni, czyli była zbliżona do dzisiejszej lokalizacji Graboniówki według rejestru państwowego. Natomiast już na początku XVIII wieku Graboniowie sąsiadowali z Bryndzami i Strzeżoniami, co oznacza, że ich główna siedziba znajdowała się powyżej sołtystwa. To pokrywa się z danymi ze spisu własności z lata 1844-1852, gdzie duża własność Jana Grabonia (ćwierć pierwotnej roli czyli około 20 mórg) umiejscowiona jest na wysokości szkoły w Choczni Górnej, rozciągając się aż po Zawadkę. Podobnie jak w przypadku Bryndzówki nazwa Graboniówka  w odniesieniu do Choczni pojawia się na dokładnych mapach topograficznych w II połowie XX wieku. Inna Graboniówka według rejestru państwowego jest częścią wsi w gminie Brzozów na Podkarpaciu.

Kolejne trzy toponimy odnazwiskowe w Choczni zostały wprowadzone administracyjnie w II połowie lat 80-tych XX wieku, ale tylko dwa z nich nawiązują do nazwisk chocznian:
  • Drapówka jako nazwa ulicy od skrzyżowania z ulicą Główną po Drogę Krajową numer 52 (Wadowice-Andrychów), gdzie na pewnym odcinku stanowi granicę pomiędzy Inwałdem a Chocznią. Nazwa Drapówka pochodzi od nazwiska Drapa, noszonego przez posiadaczy znacznej własności gruntowej, przylegającej do części tej drogi (od strony sołtystwa), co wykazuje „Grundparzellen- Protocoll” z lat 1844-1852. Wcześniej droga nazywana obecnie Drapówką stanowiła na pewnym odcinku północno- wschodnią granicę sołtystwa choczeńskiego (Niwy Sołtysiej), oddzielając go od północnej Niwy Zakościelnej. Nazwisko Drapa pojawia się w Choczni po raz pierwszy w 1696 roku, a osoby je noszące sprowadziły się do Choczni z Kaczyny, jako poddani sołtysi. Pierwszych Drapów nazywano również Pękalami i pod tym nazwiskiem równolegle żyli nadal w Kaczynie.
  • Osiedle doktora Józefa Putka nazwane na cześć choczeńskiego posła, wójta i adwokata Józefa Putka, związane z miejscem jego zamieszkania do śmierci w 1974 roku. Osiedle zlokalizowane jest wzdłuż drogi od Zespołu Szkół nr 1 w Choczni Dolnej po Drogę Krajową nr 52 w rejonie starej strażnicy Ochotniczej Straży Pożarnej, po przeciwnej stronie Choczenki, niż kościół parafialny. Putek przeprowadził się do Choczni z Wadowic po śmierci ojca i zamieszkał z matką w wynajętej izbie. Właścicielem domu na obecnym osiedlu jego imienia został w latach 20-stych XX wieku, jako poseł  na Sejm RP i choczeński wójt. (link)
Następny toponim odnazwiskowy w Choczni można znaleźć na starej wojskowej mapie austriackiej z lat 1869-1887 (Franzisco- Josephinische Landesaufnahme) gdzie widnieje nazwa Kawkówka. Owa Kawkówka została umiejscowiona pod Bliźniakami, blisko granicy z Kaczyną. Jej nazwa pochodzi od nazwiska Kawa/Kawka używanego w Choczni w XIX wieku. Spis właścicieli gruntów z lat 1844-52 wykazuje własność Jakuba Kawki w Niwie Od Lasu Górnica, której lokalizacja pasuje do umiejscowienia Kawkówki na późniejszej mapie austriackiej.


Dwie inne nazwy pochodzące od nazwisk chocznian pojawiają się w „Kronice wsi Chocznia” Jana Turały:
  • Guzdkówka, z której miał się wywodzić ksiądz Jan Guzdek, proboszcz parafii polonijnych w USA (link)Guzdkówka (od nazwiska Guzdek notowanego w Choczni już 1589 roku) położona była w Górnej Choczni i rozpościerała się od Choczenki po granice z Frydrychowicami.
  • Balończykówka, której nazwa wywodzi się od nazwiska Balon, występującego w Choczni od 1645 roku. Na Balończykówce położony jest cmentarz epidemiczny „Boża Męka” (link), przylegający do Starego Gościńca.
Podane powyżej nazwy Guzdkówka i Balończykówka nawiązują do nazw historycznych ról choczeńskich, wymienianych między innymi w Metryce Józefińskiej (1785-89), które przytoczone są we wcześniejszej notatce z 2014 roku- link. Na podobnej zasadzie tworzono toponimy związane z innymi starymi choczeńskimi rodami, jak na przykład: Widrówka, Styłówka, Kręciochówka, Widlarzówka, itp. - nie ujęte oficjalnie w żadnych rejestrach, czy na mapach.

Znacznie starszy niż Metryka Józefińska spis płatników taczma (zapoczątkowany w 1663 roku) podaje kilka innych nazw ról, które były wówczas chwilowo nieobsadzone, co związane było z szwedzkim najazdem z lat 1655-1660 i późniejszymi migracjami ludności Choczni:
  • Sowówka w Górnej Choczni, na południe od Choczenki w stronę Zawadki. Sąsiadowała z obecną Graboniówką. Wywodzi się od nazwiska Sowa wymienianego po raz pierwszy w Choczni w 1604 roku.
  • Lemiszówka, której nazwa nawiązuje do nazwiska Lemirz/Lemisz/Lemiesz? używanego w Choczni od 1602 roku. W latach 1674-75 lokalizowana jest powyżej Ramendówki, od Choczenki w stronę Konówki i granic Zawadki.
  • Chaiostówka wywodząca się od nazwiska Chajost/Hajost, zanotowanego po raz pierwszy w 1602 roku. Rola Chajostów przylegała do sołtysiej i zlokalizowana była na wschód od dzisiejszej Drapówki.
  • Walaszkówka od nazwiska Walas/Walasek wymienianego po raz pierwszy w 1600 roku. Walaskowie byli kmieciami w górnej części wsi, poniżej Graboniówki.
  • Wilkówka od nazwiska Wilk/Wilczek używanego w Choczni od 1601 roku, a które później zanikło (lata 20-ste XVIII wieku), według Józefa Putka z powodu ucieczki części choczeńskich Wilczków na Orawę pod koniec XVII wieku. W 1675 roku Wilkówka zlokalizowana była poniżej Ramendówki, czyli nieco powyżej kościoła parafialnego.
  • Foltinówka od nazwiska Foltinowski, posiadaczy gruntów rolnych w Choczni od co najmniej 1602 roku. W 1672 roku taczmo z Foltinówki opłacał jeden z Komanów/Kumanów. Ówczesna Foltinówka umiejscowiona była w dolnej części wsi, w rejonie dzisiejszego Zawala (trzecia w kolejności rola od granicy z Wadowicami).

W książkach i innych drukowanych publikacjach można natrafić na kolejne ciekawe choczeńskie toponimy.
Szczególnie interesująca jest nazwa Leczerówka lub Lecierówka, która powstała od spolszczonej formy nazwiska Letscher. Historię jej powstania da się odtworzyć dość dokładnie. Otóż w pierwszej połowie XIX wieku do Wadowic przywędrował z austriackiego Vorarlbergu niejaki Johann Letscher, który zajmował się piekarstwem i cukiernictwem. Po poślubieniu Tekli Płonkówny z Choczni przeprowadził się do rodzinnej wsi żony, gdzie zamieszkiwał pod numerem 203, dawniej należącym do Wątrobów. W 1844 roku gospodarstwo Jana i Tekli Letscherów miało powierzchnię około 24 mórg i rozpościerało się od Choczenki (obecne górne Zawale) po granice Frydrychowic. Po śmierci seniora rodu jego syn Alojzy przeprowadził się do Bochni, ale nazwa Leczerówka przetrwała w świadomości chocznian do czasów współczesnych.
Inna nazwa choczeńska o interesującym pochodzeniu to Bikówka. Wywodzi się od Gurdków zamieszkujących w Choczni w XIX wieku, których nazywano również Bikami lub Biczami. Gurdkowie/Bikowie wywodzili się z Ponikwi- Chobotu.

Niejasne natomiast jest pochodzenie nazwy Sosina, alternatywnego określenia na Księży Las/Księżą Barć. Czy pochodzi ono od porastających las plebański sosen, czy też nazwiska długoletniego proboszcza choczeńskiego z XVII wieku Kacpra Sosina? To pytanie pozostaje bez rozstrzygnięcia.

Na koniec warto wspomnieć o miejscowych nazwach pochodzących wprawdzie od nazwisk, ale nie noszonych przez mieszkańców Choczni.
Można wymienić tu:
  • Drogę Sobieskiego jako zamienne określenie na Stary Gościniec (oficjalna nazwa według rejestru państwowego). To określenie nadane na pamiątkę przemieszczania się tą drogą w sierpniu 1683 roku części wojsk polskich zmierzających w kierunku Wiednia do walki z najazdem tureckim. Kolumną lekkiej jazdy i częścią  dragonów w sile około 7000 ludzi dowodził jednak nie sam król Jan III Sobieski, a hetman polny Mikołaj Hieronim Sieniawski. Tak więc bardziej poprawną historycznie nazwą byłaby Droga Sieniawskiego zamiast Drogi Sobieskiego.
  • Ulicę Tadeusza Kościuszki, pokrywającą się ze starym przebiegiem Drogi Krajowej numer 52 (przed powstaniem obwodnicy Wadowic), od granicy miasta po Inwałd. Nazwa na cześć naczelnika insurekcji w 1794 roku, bardzo poważanego przez ludowców z Choczni, ze względu na wydany przez niego uniwersał, w którym przyznawał chłopom wolność osobistą, zapewniał nieusuwalność z użytkowanej ziemi pod warunkiem odrabiania pańszczyzny bądź zapłaty czynszu. Kościuszko jest również patronem Zespołu Szkół nr 1 w Choczni.
Inni patroni choczeńskich instytucji to: Karol Świerczewski (szkoły), Janek Krasicki (szkoły), Konstanty Rokossowski (spółdzielni produkcyjnej), królowa Jadwiga Piastówna (szkoły), Józef Piłsudski (szkoły), Jan Chrzciciel (parafii).


poniedziałek, 20 lutego 2017

Kalendarium choczeńskie - wydarzyło się między 20 a 26 lutego

20 lutego

  • 1833- władze cyrkułu wadowickiego w oparciu o wniosek księdza proboszcza Wojciecha Komorka podjęły decyzję o utworzeniu nowego cmentarza w Choczni, który miał być oddalony o 2 stajania od kościoła i usytuowany przy drodze w kierunku Zawadki, na gruntach plebańskich- roli Walentego Guzdka.
  • 1848- urodził się Wojciech Cap (później Czapik), syn wójta i organisty, uczeń gimnazjum w Krakowie, nauczyciel w Choczni Dolnej w latach 1870-1872.
  • 1908- za marnotrawnego uznany został sądownie Jan Cierpiałek, któremu przydzielono kuratora sądowego w osobie Józefa Czapika. 
  • 1922- urodził się Tadeusz Ramenda, piekarz w Krakowie, powojenny emigrant do USA, gdzie zamieszkiwał w stanach Connecticut i Floryda.
  • 1932- urodził się Jan Ruła, oficer zawodowy Ludowego Wojska Polskiego, pracownik tajnej kancelarii, po przejściu do rezerwy kierownik poczty. Zamieszkiwał w Węgielsztynie na Warmii.
  • 1943- w KL Auschwitz śmierć poniósł urodzony w Choczni Franciszek Kolasa, przed uwięzieniem zamieszkały w Tomicach.
  • 1946- chocznianin Michał Widlarz objął posadę sędziego w Sądzie Grodzkim w Wałbrzychu.
  • 1949- zmarł Jan Turała, rolnik i paler (mistrz murarski), budowniczy choczeńskiego Domu Ludowego, kaplicy św. Anny koło cmentarza oraz gmachów sądowych w Wadowicach i w Białej. Współkierował renowacją choczeńskiego kościoła w 1924 roku. Podoficer armii c.k., radny gminny, członek zarządu kasy zapomogowo- pożyczkowej.  W czasie II wojny światowej wysiedlony przez Niemców do Jaroszowic.

21 lutego

  • 1808- urodził się Maciej Koman, przedstawiciel/pełnomocnik gminy do spraw budowy pierwszego domu szkolnego, ukończonego w 1862 roku. 
  • 1889- w Zakliczynie zmarł ksiądz Maciej Klimowski, proboszcz w Paleśnicy i dziekan dekanantu czchowskiego, były wikariusz choczeński (1843-47).
  • 1894- urodził się Władysław Korczak, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (20 pułk piechoty), poległy na froncie w 1915 roku. 
  • 1921- w szpitalu wojskowym w Przemyślu zmarł Szymon Bandoła, żołnierz 39 pułku piechoty Wojska Polskiego.
  • 1940- na wysiedleniu w Łękawicy zmarł Józef Nowak, były nauczyciel w Choczni Dolnej i w Wadowicach, naczelnik Straży Ogniowej w Choczni, kierownik oddziału śpiewaczego w choczeńskim 'Sokole", członek zarządu i skarbnik Spółki Raiffaisenowskiej w Choczni, radny gminny (od 1927 roku), członek PSL "Wyzwolenie". 
  • 1971- w Berwyn pod Chicago zmarł Jan Turała, murarz i rolnik, w latach 1926-29 właściciel szynku kupionego od rodziny Teodora Zająca. Dwukrotnie stawał do poboru do armii USA w 1917 i 1942 roku, naturalizowany w 1937 roku.

22 lutego

  • 1581- król Stefan Batory nadał mieszczanom z Wadowic prawo wyrębu w lasach Ponikwy i Choczni oraz znajdujący się na rzece Choczence młyn (folusz) do wałkowania sukna.
  • 1828- urodził się Józef Cap, później po zmianie nazwiska nazywający się Czapik, wieloletni choczeński wójt i organista, nauczyciel w szkole przykościelnej i ludowej, przewodniczący Miejscowej Rady Oświatowej, Rady Parafialnej, Komitetu Budowy Kościoła i Kółka Rolniczego. Długoletni radny powiatowy, kandydat w wyborach sejmowych, wiceprezes "Ludowego Towarzystwa Zaliczkowego i Ochrony Własności Ziemskiej w Wadowicach”, przewodniczył delegacji chłopów galicyjskich podczas uroczystego sprowadzenia prochów Adam Mickiewicza na Wawel. Odznaczony przez cesarza Srebrnym Krzyżem Zasługi z Koroną”. (link)
  • 1836- urodził się Józef Widlarz, choczeński rzeźnik.
  • 1907- urodził się Kazimierz Bandoła, mistrz krawiecki, właściciel zakładu krawieckiego w Krakowie.
  • 1910- Spółka Oszczędności i Pożyczek z Choczni została przyjęta do Patronatu Polskich Spółdzielni Rolniczych we Lwowie, jako spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością członków.
  • 1924- urodził się Kazimierz Hałat, członek Gminnej Rady Narodowej w Choczni i Ochotniczej Straży Pożarnej, pracownik Spółdzielni Spożywców w Wadowicach.
  • 1944- w Środkowej Azji zmarła na wysiedleniu pochodząca z Choczni Maria Siwiec.
  • 1947- zmarł Franciszek Strzeżoń, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (77 pułk piechoty), który dostał się do niewoli rosyjskiej.
  • 1952- zmarł ksiądz Edward Wręźlewicz, były wikariusz choczeński (1922-23), kapelan wojskowy w okresie międzywojennym, absolwent wadowickiego gimnazjum.
  • 2000- zmarł Zdzisław Duda, były radny Gromadzkiej Rady Narodowej w Choczni (1958).
  • 2005- zmarła Władysława Wilk z domu Widlarz, radna Gminnej rady Narodowej w Choczni (1953), członkini Związku Samopomocy Chłopskiej i Spółdzielni Produkcyjnej im. Rokossowskiego.

23 lutego

  • 1884- urodził się Józef Ramenda, który w 1905 roku na stałe wyemigrował do USA. Ojciec Johna Ramendy, dowódcy okrętu armii USA w czasie II wojny światowej. 
  • 1902- urodził się Franciszek Dąbrowski, przedwojenny kapral 5 pułku artylerii w Krakowie, radny gromadzki od marca 1939 roku. Po wojnie sołtys Choczni, ławnik Sądu Okręgowego w Wadowicach, członek Rady Nadzorczej Kasy Stefczyka w Choczni i radny gminny od 1949 roku.
  • 1949- zmarł Adam Ryłko, wieloletni kierownik szkoły w Choczni Dolnej, zastępca przewodniczącego Rady Nadzorczej Kasy Stefczyka w Choczni, członek zarządu Koła Powiatowego Zgromadzenia Nauczycielstwa Powiatu Wadowickiego, propagator sadownictwa w Choczni. Autor "„Zbioru pieśni kościelnych dla użytku młodzieży szkolnej”.  (link)
  • 1956- zmarł Józef Pisz, były woźny w szkole w Choczni Dolnej.
  • 1968- w Wadowicach zmarł Jan Świętek, były właściciel składu węgla, drewna i materiałów budowlanych. W 1931 roku znalazł się w komitecie fundującym postawienie krzyża na Gancarzu, a w 1945 roku został wybrany radnym miejskim w Wadowicach z ramienia Stronnictwa Demokratycznego.
  • 1980- zmarł Michał Gzela, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku (5 dywizjon żandarmerii), wzięty do niewoli niemieckiej i przetrzymywany w stalagu. Po zwolnieniu wrócił do Choczni, skąd wkrótce został wysiedlony przez Niemców do Drzewiec na Lubelszczyźnie, gdzie pracował przy obsłudze kolejki wąskotorowej. 

24 lutego

  • 1810- zmarł Stanisław Garżel, choczeński karczmarz.
  • 1909- w Witanowicach urodziła się Zofia Kwarciak, później po mężu Ramza, właścicielka sklepu w przedwojennej Choczni, wysiedlona przez Niemców w czerwcu 1941 roku.
  • 1936- w Choczni zakończył się trzydniowy kurs organizacyjno- oświatowy dla kierownictw kół Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej. 
  • 1943- w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen śmierć poniósł Antoni Drąg, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku.
  • 2013- zmarła Jadwiga Czapik, nauczycielka historii w Choczni Dolnej i Górnej, absolwentka liceum w Wadowicach w 1978 roku.

25 lutego

  • 1882- Michał Szczur został sądownie uznany za marnotrawnego i ubezwłasnowolniony. 
  • 1888- zmarł choczeński młynarz Antoni Warmuz.
  • 1898- w Spytkowicach urodził się Władysław Woźny, wieloletni choczeński organista.
  • 1900- w Juszczynie urodził się Bolesław Sarna, późniejszy ksiądz, administrator parafii i proboszcz w Choczni do 1951 roku. Notariusz dekanatu wadowickiego, skarbnik Komitetu Elektryfikacyjnego w Choczni, katecheta w szkole w Choczni Dolnej. Przeprowadził po wojnie akcję szklenia okien w kościele i na plebani oraz elektryfikację kościoła i zabudowań parafialnych. Doprowadził do wymiany posadzki w kościele i budowy krzyża betonowego na cmentarzu. Kierował także Amatorskim Kółkiem Aktorskim, wystawiającym przedstawienia w Domu Katolickim. Z Choczni został przeniesiony na probostwo do Jaworzna Szczakowej.
  • 1904- urodził się Teofil Woźniak, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku (kapral 12 pułku piechoty), internowany na Węgrzech i wydany Niemcom, później przetrzymywany w stalagu Villingen. 
  • 1920- urodził się Józef Bandoła, krawiec, działacz narodowy Związku Młodej Polski i ONR w okresie międzywojennym. W czasie II wojny światowej w ruchu oporu, członek Armii Krajowej.  Po wojnie ukończył gimnazjum, pracował na kolei i studiował ekonomię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Z dyplomem magistra wyjechał na Ziemie Odzyskane, gdzie próbował sił w hodowli, pracował w PMRN w Żarach i jako główny księgowy w hucie szkła.

26 lutego

  • 1836- Kuria Tarnowska zatwierdziła lokalizację nowego cmentarza w Choczni.
  • 1873- urodziła się Franciszka Senoracka, nauczycielka, która na emeryturze zamieszkała w Choczni.
  • 1877- w rzece Sole pod Kętami utonął Tomasz Góralczyk wraz ze swoim czternastoletnim synem Piotrem. Do tego tragicznego zdarzenia doszło podczas próby przejazdu przez rzekę po lodzie obciążonym pojazdem konnym.
  • 1894- urodził się Józef Pindel, żołnierz 56 pułku piechoty w czasie I wojny światowej, który został ranny w czasie walk i dostał się do niewoli rosyjskiej. W okresie międzywojennym pracował jako kolejarz w Bielsku- konduktor i kierownik pociągu.
  • 1909- urodził się Józef Ramęda, instruktor sportowy Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej w Choczni, z zawodu listonosz, a następnie pracownik wielkoobszarowych majątków ziemskich w województwie tarnopolskim i wołyńskim. Przed II wojną światową zarządca majątku pod Włodawą. W okresie okupacji członek Armii Krajowej pseudonim "Ryś". W latach 50-tych XX wieku sprowadził się z rodziną do Choczni i pracował jako referent rolniczy, zootechnik i inspektor rolny. Członek ZSL, radny gromadzki wybrany w 1958 roku.
  • 1929- urodził się Franciszek Czernicki, lekarz stomatolog, mieszkaniec Choczni który pracował w miejscowym Ośrodku Zdrowia, prowadząc także prywatną praktykę. 
  • 1945- urodził się Józef Brańka,pracownik rybołówstwa dalekomorskiego- kierownik przetwórni na statkach rybackich. 
  • 1947- w Wadowicach zmarła Kazimiera Deszczakowska, była nauczycielka w Choczni Dolnej.
  • 1981- zmarła Józefa Ramenda z domu Świętek, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni.
  • 2004- zmarł Janusz Balisz, inżynier górnik po Politechnice Śląskiej, pracownik Centrum Konstrukcyjno- Technologicznego Maszyn Górniczych KOMAG z Gliwic.Współautor opatentowanych wynalazków, mieszkaniec Choczni, skąd pochodziła jego żona.

piątek, 17 lutego 2017

Malarz Michał Kręcioch

Michał Kręcioch to przedstawiciel bardzo licznego i rozgałęzionego choczeńskiego rodu. 
Urodził się w Choczni Górnej pod koniec września 1900 roku (26 września według metryki chrztu lub 29 września według innych danych).
Jego ojciec Franciszek był karczmarzem, sklepikarzem, kościelnym kantorem (śpiewakiem) i przewodnikiem pielgrzymek z Choczni do Kalwarii Zebrzydowskiej oraz Częstochowy. 
Matka Michała- Maria pochodziła z rodziny Romańczyków i oprócz prac gospodarskich zajmowała się sklepem, domem i dziewięciorgiem dzieci.
Po ukończeniu szkoły podstawowej w Choczni Michał pomagał rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. 
W 1917 roku został powołany do armii austriackiej i brał udział w walkach na froncie we Włoszech. Wraz z nastaniem niepodległej Polski znalazł się w szeregach sił zbrojnych RP. W 1920 roku był dwukrotnie ranny, a w 1922 roku został zdemobilizowany i wrócił do Choczni. 
Zaangażował się wtedy w działalność choczeńskiego teatru amatorskiego, jako aktor i autor dekoracji. Namalowany przez niego krajobraz górski na tylnej ścianie sceny w budynku choczeńskiego „Sokoła” zachował się przez długie lata. 
W 1925 roku studiował w Wolnej Szkole Malarstwa w Krakowie, a od 1926 roku w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Te studia pod kierunkiem między innymi: Władysława Jarockiego, Ignacego Pieńkowskiego i Wojciecha Weissa zajęły mu sześć lat, absolutorium uzyskał ostatecznie w 1932 roku. 
Przez okres studiów utrzymywał się malując obrazy na potrzeby Polonii amerykańskiej, jego pejzaże i obrazy o tematyce patriotycznej były wówczas rozprowadzane w USA przez choczeńskich emigrantów. Także w czasie studiów, w 1929 roku, był członkiem stowarzyszenia artystycznego „Złoty Róg”, a po ich ukończeniu uczestnikiem grupy literacko-plastycznej „Czartak II”, utworzonej pod patronatem Emila Zegadłowicza. 
"Czartak II" organizował spotkania autorskie, wystawy oraz prelekcje propagujące zagadnienia sztuki. Obok Michała Kręciocha należeli do tej grupy tacy artyści, jak między innymi: Wincenty Bałys, Roman Brańka, Kazimierz Foryś, Ludwik Jach, Józef Jura, Franciszek Suknarowski i Karol Malczyk.
W czerwcu 1933 roku prace Michała Kręciocha i innych członków grupy "Czartak II" wystawiane były w Wadowicach w górnej sali „Sokoła” (obecnie Wadowicki Dom Kultury) 
Trzy lata po dyplomie ASP Michał Kręcioch został absolwentem Szkoły Sztuk Zdobnych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie (1935). Po uzupełnieniu studiów pedagogicznych uczył rysunku. Przed II wojną światową znalazł się w gronie nauczycielskim IV Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie, gdzie był profesorem rysunku między innymi Zbigniewa Widlarza, późniejszego powstańca warszawskiego, którego pochodzący z Choczni ojciec Wojciech Widlarz pracował wtenczas w Ministerstwie Obrony. 
Po wybuchu II wojny światowej Michał Kręcioch brał czynny udział w kampanii wrześniowej 1939 roku i w walkach pod Rawą Ruską został ranny w lewą rękę. 
W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Krakowie, gdzie pracował w spółdzielni transportowej „Zespół”, śpiewał w chórze „Echo” i uczestniczył w konspiracyjnym ruchu oporu. Z tego powodu został aresztowany w 1943 roku, osadzony w krakowskim więzieniu przy ulicy Montelupich i brutalnie przesłuchiwany przez Gestapo. Podczas przewożenia go  z innymi więźniami do Majdanka uciekł z transportu i ukrywał się do zakończenia wojny. 
W drugiej połowie lata czterdziestych XX wieku pracował ponownie w Krakowie w spółdzielni transportowej, po czym wyjechał do Warszawy. W 1955 roku został odznaczony medalem „10-cio lecia Polski Ludowej” na wniosek Centralnego Związku Spółdzielczości Pracy, a rok później ożenił się z Ireną z Badowskich, z którą doczekał się dwóch córek. 
Zmarł w wieku niespełna 84 lat, 5 lipca 1984 roku. 
Jego młodszy kolega Józef Turała tak pisze o nim w „Kronice wsi Chocznia” w 1977 roku:
„Chcę nadmienić, że Michał był ogólnie lubiany przez nas, był to dobry i uczynny kolega i dzisiaj zawsze z wielkim sentymentem mówi on o rodzinnej wiosce Choczni oraz o wszystkich, z którymi tak dobrze żył”.

Artyści i twórcy związani z Chocznią

środa, 15 lutego 2017

Choczeńskie rody - Drapowie

  W przypadku większości starych rodów choczeńskich nie istnieją źródła pisane, które pozwoliłyby jednoznacznie określić, skąd ich przodkowie przywędrowali do Choczni.
Inaczej jest z Drapami- nie tylko da się dokładnie określić czas pojawienia się tego nazwiska w Choczni, ale i poprzednie miejsce zamieszkania osób je noszących.
Pierwszy znany zapis nazwiska Drapa w Choczni datowany jest na 24 kwietnia 1696 roku, kiedy to swoją córkę Zofię ochrzcili Franciszek Drapa i jego żona Krystyna.
Następne chrzty dzieci Drapów zapisywano w kościelnych księgach metrykalnych dopiero w latach dwudziestych osiemnastego wieku, ale należy wziąć pod uwagę dużą lukę w zapisach z lat 1697-1706, czyli w okresie czasu, gdy swoje kolejne potomstwo mogli chrzcić wymienieni wyżej Franciszek i Krystyna Drapowie.
W metrykach chrzcielnych z lat 1722- 1749 pojawiają się dzieci jedynie dwóch par Drapów: Bartłomieja Drapy i jego żony Agaty/Agnieszki oraz Michała Drapy i jego żony Rozalii, potencjalnych synów Franciszka i Krystyny.
Co ciekawe Bartłomiej Drapa zapisywany jest również pod nazwiskiem Pękala, które występowało w tym samym czasie w Kaczynie, tworzącej z Chocznią jedną parafię. Ten fakt w połączeniu z notatką z 1731 roku, że Bartłomiej był poddanym sołtysim pochodzącym z tej samej parafii wskazuje na korzenie Drapów, wywodzących się od Pękalów z Kaczyny.
Status poddany sołtysi oznaczał, że Bartłomiej Drapa pracował na rzecz sołtystwa w górnej Choczni, będąc pozbawiony praw przysługującym większości choczeńskich kmieci (poddanych królewskich), posiadających własne role.
Zupełnie inaczej wyglądała sytuacja Drapów w latach 1844-52, gdy sporządzano spis własności gruntowej do celów podatkowych.
Bezpośrednio do posiadłości sołtysich przylegały wówczas pola Stanisława i Józefa Drapów- obydwaj posiadali po około 17 morgów gruntu i zaliczali się do bardziej majętnych choczeńskich rolników (12 i 14 miejsce pod względem obszaru gospodarstwa oraz odpowiednio 8 i 9 miejsce pod względem dochodów). Pola Stanisława i Józefa zajmowały między innymi były teren byłych sołtysich stawów, rozciągając się na południowy zachód od dzisiejszej ulicy Drapówka , przy czym przylegały do niej na odcinku od obecnej linii kolejowej po skrzyżowanie z ulicą Główną.
Oprócz Stanisława i Józefa Drapów „Grundparzellen- Protocoll” z 1852 roku wykazywał również własność w Choczni:
  • Jakuba Drapy spod numeru 144 (niecałe 7 mórg) od Działu Choczeńskiego po granice Frydrychowic – tereny przylegające obecnie do wysypiska śmieci, od jego południowo- zachodniej strony,
  • Jakuba Drapy spod numeru 62 (nieco ponad 10 mórg) od Choczenki nieco poniżej obecnej remizy po Góralską Drogę (poniżej obecnej pętli w Zawadce),
  • Jana Drapy spod numeru 238 (9 mórg) od Choczenki po granice Frydrychowic, między innymi na północny wschód od obecnego wysypiska.

Jan, Józef i Stanisław Drapowie byli potomkami Bartłomieja Drapy z I połowy XVIII wieku, natomiast jeden z Jakubów (spod numeru 144) to prawnuk Michała Drapy również podawanego w I połowie XVIII wieku.
Z wymienionych wyżej posiadaczy gruntów do założonych w 1844 roku Towarzystw Wstrzemięźliwości i Trzeźwości należeli: Stanisław, Józef i Jan Drapowie, a ponadto 8 innych noszących nazwisko Drapa.
O wyróżniających się postaciach spośród grona choczeńskich Drapów możemy mówić dopiero na początku XX wieku.
Wtedy to w Komitecie Parafialnym zasiadał Jan Drapa z linii Bartłomieja (ur. 1854), który kierował także prowadzoną przez Kółko Rolnicze mleczarnią.
A Kacper Drapa z linii Michała (ur. 1857) należał do Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Wadowicach.
Obydwaj byli mocno związani z choczeńskim proboszczem księdzem Józefem Dunajeckim, przez co choczeńscy ludowcy, skupieni najpierw wokół posła Styły i wójta Malaty, a potem wokół Józefa Putka, uważali ich za swoich przeciwników politycznych.
Jeszcze przed I wojną światową na stałe do USA wyjechali Szczepan Drapa- syn wymienionego wyżej Jana i Józefa Drapa, córka wymienionego wyżej Kacpra. Obydwoje założyli tam rodziny poślubiając: Mary Krużel (Szczepan) i Johna Alberta Botko (Józefa).
Szczepan stawał w 1917 roku do poboru do armii amerykańskiej w Chicago. W tym samym czasie jego brat Adam Drapa, żołnierz 56 pułku piechoty c.k. leczył postrzeloną rękę w szpitalu w Pradze, podobnie jak dalszy kuzyn Antoni Drapa (z linii Michała), żołnierz 90 pp.
W okresie międzywojennym aktywnym działaczem społecznym w Choczni był Franciszek Drapa, brat emigranta Szczepana i żołnierza Adama. Pracował w choczeńskiej Kasie Stefczyka, jako członek zarządu (1920), skarbnik (1921) oraz przewodniczący zarządu (od 1923 roku). Ponadto w 1935 i 1939 roku wybierany był radnym gromadzkim, a w 1937 roku pełnił obowiązki zastępcy członka Rady Szkolnej Miejscowej.
Jako ciekawostkę można podać fakt, że Franciszek i jego bracia byli związani z Drapami zarówno przez ojca (Jana) jak i matkę (Mariannę z Drapów), kuzynkę drugiego stopnia swojego małżonka.
W 1942 roku do amerykańskiego poboru ponownie stawał Szczepan Drapa z Chicago, a jego syn Stanley Drapa zginął w Niemczech na miesiąc przed zakończeniem II wojny światowej. Natomiast polski kuzyn Stanley'a- Jan Drapa (ur. 1914) z Choczni, został wcielony do armii niemieckiej i zaginął na froncie wschodnim.
Po drugiej wojnie światowej w pracach choczeńskiej Gminnej Rady Narodowej brali udział: żyjąca Maria Drapa po mężu Guzdek (ur. 1923) i bracia Edward (ur. 1920) oraz Albin (ur. 1919) Drapowie, synowie Adama. Edward ukończył ponadto kurs przewodników weterynaryjnych, zasiadał w komisji rolnej i oświatowej. Po zdegradowaniu Choczni z gminy do gromady wybierany był radnym gromadzkim (1958) i ławnikiem sądu w Wadowicach (od 1956 roku). Zmarł na emigracji w USA.
Jeden z jego kuzynów Tadeusz Drapa (ur. 1925 syn Franciszka) ukończył studia medyczne w Krakowie i jako specjalista chorób wewnętrznych przez wiele lat pracował w Wadowicach, Andrychowie, Zebrzydowicach i w Kalwarii. 
Jego brat Mieczysław (ur. 1931) po ukończeniu wadowickiego liceum (1950) został absolwentem Wydziału Architektury i Urbanistyki Politechniki Krakowskiej, a ich siostra Tekla (ur. 1920), nauczycielka i krawcowa, po poślubieniu Franciszka Drożdża została matką  księży prałatów: Adama Drożdża, proboszcza w Goleszowie, Zenona Drożdża, proboszcza w Katowicach- Józefowcu oraz Jolanty. 
Władysław Drapa (ur. 1928), następny z rodzeństwa Tadeusza, Mieczysława i Tekli był z kolei mężem Julii z Woźniaków, kierowniczki choczeńskiego przedszkola i ojcem Janusza Drapy, absolwenta UJ.

   Na początku XXI wieku w Polsce mieszkały 223 osoby o nazwisku Drapa, z tego najwięcej (49) zameldowanych było w powiecie wadowickim.  

    Teresa Kolber w swojej pracy „Słownik nazwisk mieszkańców dekanatu wadowickiego z lat 1786-1939” pochodzenie nazwiska Drapa wywodzi od gwarowego słowa drapa, czyli „spadzisty bok góry, wąwóz skalisty, parów’, „mały rzadki lasek smreczkowy”, „pazur” lub od czasownika drapać „szarpać”, „grabić, rabować, łupić”, „dać drapaka, uciec”.


W tym samym cyklu:

poniedziałek, 13 lutego 2017

Kalendarium choczeńskie - wydarzyło się między 13 a 19 lutego

13 lutego

  • 1841- zmarł Szymon Wolski, choczeński sklepikarz pochodzący z Podolsza.
  • 1886- urodził się Józef Żurek, żołnierz austriacki w czasie I wojny światowej (89 pułk piechoty). Ranny dostał się do rosyjskiej niewoli, z której udało mu się powrócić. Geograf-samouk i muzykant wiejski- basista. 
  • 1943- w KL Auschwitz zginął Józef Bandoła, więzień numer 85378.
  • 1990- zmarł Józef Burek, radny gminny, w 1973 i 1978 roku wybierany do Gminnej Rady Narodowej w Wadowicach.

14 lutego

  • 1829- urodził się Józef Romańczyk, młynarz, podpisany w dokumencie dla potomnych przechowywanym w kościelnej wieży (1886). 
  • 1894- w Świerchowej koło Jasła urodził się Józef Kmiecik, późniejszy ksiądz, wikariusz choczeński i proboszcz w Porębie Wielkiej koło Oświęcimia. (link)
  • 1903- urodził się Andrzej Królik, członek gminnej Komisji Odbudowy Wsi od września 1946 roku.
  • 1903- urodził się Józef Piegza, przedwojenny członek Rady Nadzorczej Kasy Stefczyka w Choczni i radny gromadzki. Po wojnie członek Gminnej Rady Narodowej w Wadowicach (1945), ławnik sądowy, radny i członek zarządu Gminy Chocznia (od 1946 roku).Członek licznych komisji gminnych, Rady Mleczarskiej (1956), przewodniczący zarządu Spółdzielni Samopomoc Chłopska (1949). 
  • 1907- zmarł Wojciech Styła, członek Towarzystwa Trzeźwości (od 1844 roku) oraz Rady Miejscowej Szkolnej (od 1872 roku). W latach 1877-1880 przewodniczący miejscowej rady oświatowej, współinicjator budowy szkoły w Choczni Górnej, wiceprzewodniczący komitetu budowy kościoła w latach 1880-1886, podwójci, członek zarządu kółka rolniczego (1891). 
  • 1913- urodził się Józef Oleksy, żołnierz 3 Pułku Strzelców Podhalańskich Wojska Polskiego w kampanii wrześniowej 1939 roku, wzięty do niewoli pod Tomaszowem Lubelskim 16 września i osadzony w stalagu w Villingen do sierpnia 1940 roku.
  • 1914- urodziła się Genowefa Woźniak, później po mężu Wcisło, rolniczka, radna Gminnej Rady Narodowej w Choczni od 1953 roku.
  • 1916- na froncie I wojny światowej zginął Kacper Harnik, żołnierz 16 pułku piechoty.
  • 1917- w Górach urodził się Jan Mirek, organizator spółdzielni produkcyjnej w Choczni.
  • 1924- urodził się Józef Wróbel, listonosz i poeta. (link) i (link)
  • 1946- spis ludności wykazał w Choczni 3049 mieszkańców, w tym 1379 mężczyzn i 1670 kobiet.
  • 1989- w Prestwick (Szkocja) zmarł Władysław Bolesław Kershaw (wcześniej Kręcioch), przedwojenny uczeń gimnazjum w Wadowicach i szkoły podchorążych. W 1939 roku przedostał się przez Węgry i Francję do Anglii, gdzie służył w formacjach pomocniczych. Po II wojnie światowej pozostał na emigracji w Szkocji (Kilmarnock), gdzie pracował jako majster w przędzalni wełny (1951).     
  • 1989- w Zagórzu zmarła pochodząca z Choczni Mieczysława Szewczonek z domu Kumala, nauczycielka na kresach wschodnich, w Wadowicach i w Zagórzu.
  • 1997- zmarł Stanisław Kraus, były radny Gromadzkiej Rady Narodowej w Choczni (1961).
  • 2001- zmarła Krystyna Mirek z domu Targosz, księgowa spółdzielni produkcyjnej w Choczni w latach 50-tych XX wieku. Kandydatka w wyborach do Gromadzkiej Rady Narodowej (1954). 
  • 2010- zmarł Sławomir Osiński, były komendant Milicji Obywatelskiej w Wadowicach, mieszkaniec Choczni pochodzący z Warszawy.

15 lutego


  • 1844- urodził się Szymon Bandoła, uczeń szkoły podrealnej (1863), później pedagog, najczęściej poszukujący pracy.
  • 1848- Wysokie Gubernium wydało rozporządzenie nr 13236 powołujące do życia szkołę parafialną, dotowaną przez gminę Chocznia kwotą 20 florenów rocznie.
  • 1862- urodził się Józef Widlarz, późniejszy emigrant do Czech, stolarz w Mistku. Jego potomkowie zmienili nazwisko na Vidlarz/Vidlař.
  • 1883- urodził się Józef Nowak, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (54 pułk piechoty). Ranny dostał się do niewoli i przebywał w szpitalu w Niżnym Nowogrodzie. 
  • 1886- urodził się Władysław Świętek, sołtys Choczni, skarbik Kasy Stefczyka, działacz ludowy, mierniczy, rolnik, sierżant armii austriackiej, prezes Caritasu w Choczni, napisał "Śmierć i wygnanie, czyli wojenny pamiętnik sołtysa wierszem”. (link)
  • 1901- urodziła się Anastazja Ruła, później po mężu Spisak, handlarka nabiałem, który przed II wojną światową dostarczała do Bielska. 
  • 1906- w Grzechyni urodził się Henryk Matuśniak, późniejszy mieszkaniec Choczni. W czasie II wojny światowej uczestnik konspiracji, ujęty przez Niemców i wywieziony w nieznanym kierunku. Po wojnie został sądownie uznany za zmarłego, a na choczeńskim cmentarzu parafialnym znajduje się jego symboliczny nagrobek z napisem "jeniec zamordowany przez hitlerowców".
  • 1910- w Zabierzowie urodziła się Anna Dąbrowska, brygadierka w choczeńskiej Spółdzielni Produkcyjnej im. Rokossowkiego, kandydatka w wyborach do rad gromadzkich, członkini Związku Samopomocy Chłopskiej oraz Gminnej Komisji Zbożowej. Matka pilota Ryszarda Dąbrowskiego.
  • 1910- urodziła się Balbina Wójcik, później po mężu Dynan, emigrantka do USA w 1926 roku, gdzie poślubiła oficera policji pochodzenia irlandzkiego Johna Dynana, z którym mieszkała w dzielnicy Bronx Nowego Jorku. 
  • 1913- w Lanckoronie urodził się Antoni Matuła, żołnierz Wojska Polskiego- ofiara bombardowania niemieckiego lotnictwa na drodze Chocznia-Inwałd (na Dziale Choczeńskim) w dniu 3 września 1939 roku. Dwa dni później pochowany w grobie zbiorowym na choczeńskim cmentarzu parafialnym.
  • 1927- urodził się Józef Mojski, kowal rolnik i szofer Pogotowia Ratunkowego w Wadowicach.
  • 1935- w Krakowie zmarła Irena Gondek, nauczycielka, córka kierownika szkoły w Choczni Dolnej.

16 lutego


  • 1784- zmarł Jan Bylina de Leszczyny, wieloletni proboszcz choczeński, równocześnie kanonik chełmiński, a od 1752 roku także proboszcz inwałdzki. Absolwent prawa i filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim, autor rozprawy „Prodigium montis Carmeli D. Maria Magdalena de Pazzis, miraculîs & vitae sanctitate inclarescens”.
  • 1890- Towarzystwo Oświaty Ludowej w Krakowie otworzyło w Choczni czytelnię ludową i nadesłało 104 książki. Księgozbiór był uzupełniany przez Kółko Rolnicze, które prowadziło założoną czytelnię, umieszczoną w połowie domu Antoniego Styły.
  • 1904- urodził się Władysław Ruliński, terminator w zakładzie cukierniczym w Samborze, ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, później muzyk w orkiestrach, a po II wojnie światowej zegarmistrz w Żaganiu.
  • 1906- Rada Szkolna Krajowa ogłosiła mianowanie Wandy Chodorowskiej nauczycielką szkoły jednoklasowej w Choczni Górnej. 
  • 1914- urodził się Albin Kręcioch, mistrz krawiecki, wymieniany w 1941 roku w zestawieniu przygotowanym przez niemieckiego okupanta. 
  • 1919- urodził się Albin Drapa, członek Gminnej Rady Narodowej w Choczni od 1953 roku, z zawodu woźny w sanatorium w Andrychowie. 
  • 1949- w USA zmarł Ludwik Boczek, były mieszkaniec Choczni, rolnik i mistrz szewski, który w 1912 roku wyemigrował za ocean.
  • 1997- zmarł Mieczysław Suchobieski, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku, wzięty do niewoli przebywał do 1945 roku w stalagu w Łambinowicach. Po wojnie leśniczy, mieszkaniec Choczni.

17 lutego


  • 1840- zmarł Ludwik Heinrich, choczeński pisarz gminny i radny (1832).
  • 1886- urodził się Antoni Hatłas, przedwojenny grabarz, zegarowy i kościelny, członek Komitetu Parafialnego. Po wojnie ponadto "gminy oglądacz zwłok".
  • 1890- urodził się Józef Ruła, absolwent wadowickiego gimnazjum w 1910 roku, przez rok student teologii, a w latach 1911-1914 student Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po wybuchu I wojny światowej powołany do wojska, zginął na froncie.
  • 1906- w Zawadce urodziła się Julia Kamińska, później po mężu Widlarz, urzędniczka pocztowa w Wadowicach,z  wykształcenia nauczycielka.
  • 1906- urodził się Kazimierz Woźniak, ślusarz, czołgista w kampanii wrześniowej 1939 roku. Po wojnie mieszkaniec Wadowic, pracownik WSW Andrychów.
  • 1928- urodził się w Choczni Stefan Bernacik, później wadowicki protetyk.
  • 1946- zmarł Józef Bandoła, urzędnik sądowy. Pracował w sądach w: Żywcu, Dąbrowie, Jordanowie, Bochni, przeworsku, Rzeszowie i w Wadowicach, gdzie był urzędnikiem IX rangi prowadzącym księgi gruntowe, a później dyrektorem Urzędu Ksiąg Sądowych. Odznaczony Jubiläums- Erinnerungs- Medaille für Zivil- Staatsbedienstete oraz Jubiläumskreuz für Zivil- Staatsbedienstete. Po śmierci pochowany na wadowickim cmentarzu parafialnym. 
  • 1954- zmarł Józef Kołodziej, radny Gromady Chocznia wybrany w marcu 1939 roku. W czasie wojny wysiedlony. Od sierpnia 1946 roku członek gminnej Komisji Opieki Społecznej. W 1953 roku członek spółdzielni produkcyjnej im. Rokossowskiego.
  • 2016- zmarł Zenon Kmieć, radny gromadzki wybrany w 1961 roku.

18 lutego

  • 1883- urodził się Józef Twaróg, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (56 pułk piechoty). Ranny w czasie działań wojennych. Od 1927 roku członek zarządu Gminy Chocznia z ramienia PSL „Wyzwolenie”. Radny gromadzki od 1935 roku, wybrany ponownie w marcu 1939 roku.  Członek zarządu choczeńskiej Kasy Stefczyka (1935). 
  • 1910- w Wadowicach urodziła się Władysława Olszewska, później po mężu Kobos, nauczycielka w Choczni Dolnej w roku szkolnym 1937/38. Po wojnie nauczycielka w szkołach podstawowych w Wadowicach (nr 1, nr 2 i nr 4), żona architekta powiatowego Mieczysława Kobosa.
  • 1943- w KL Auschwitz zginął Tomasz Ramza, osadzony w obozie za nielegalne przekroczenie granicy na Skawie.

19 lutego

  • 1858- urodził się Józef Łopata, murarz, jeden z budowniczych szkoły w Choczni Dolnej (od 1910 roku). W maju 1910 roku został wraz kilkoma innymi chocznianami poturbowany podczas zlotu „Sokołów” w Białej przez niemieckie bojówki z Bielska.
  • 1945- urodziła się Irena Wyroba, mieszkanka Choczni, absolwentka Wydziału Fizyczno- Matematyczno- Przyrodniczego Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie. Pracowała jako nauczycielka w Szkole Podstawowej nr 1 w Andrychowie i Zespole Szkół Ekonomicznych w Wadowicach, jako nauczycielka fizyki, opiekunka zespołu wokalnego i komendantka szkolnego hufca OHP.
  • 1992- zmarł Stanisław Wider, kowal, ławnik Sądu Okręgowego w Wadowicach (1947), członek Komitetu Elektryfikacyjnego w Choczni.
  • 2000- zmarła Anna Kręcioch, pracownica PKO w Wadowicach.