piątek, 29 września 2017

Choczeńska kronika sądowa

Wyrokiem c.k. Sądu Wojennego w Krakowie z kwietnia 1864 roku:

  • Franciszek Kobiałka lat 34, właściciel gruntu z Choczni, został skazany na 14 dni aresztu w sztokhauzie1, zaostrzonego dwurazowym postem i jednorazowym twardym łożem2 w każdym tygodniu, za przestępstwo przeciw publicznym zarządzeniom.
  • Wawrzyniec Nowak lat 23, ekonom z Choczni, został skazany na miesiąc więzienia zaostrzonego jednodniowym postem w każdym tygodniu, za posiadanie cudzych dokumentów legitymizacyjnych.
za "Gazetą Lwowską" z 13 maja 1864 roku

----
Wydział II Karny Sądu Okręgowego w Wadowicach w dniu 14 stycznia 1930 roku wydał list gończy (2622-IV-30) za Janem Turałą, synem Wojciecha i Marii, urodzonym 27.06.1886 roku w Choczni powiat Wadowice, tamże przynależnym i ostatnio zamieszkałym, wyznania rzymsko-katolickiego, żonatym, oskarżonym z paragrafu 1573

"Gazeta Śledcza" z 8 lutego 1930 roku
----
"Dziennik Wileński" z 20 maja 1936 roku donosił:

W krakowskim sądzie apelacyjnym rozpatrywana była sprawa tocząca się pomiędzy byłym posłem Putkiem, a byłym posłem Fidelusem
Tło sprawy przedstawia się następująco: z końcem listopada 1930 roku w związku z procesem Centrolewu4 teść posła Putka, Antoni Styła i niejaki Maksymiljan Malata, wręczyli Fidelusowi 5.200 złotych, z tem, że 5.000 złotych miał w płacić jako kaucję w sądzie w Warszawie za dr Putka, a 200 zł. miał wręczyć Putkowi oczywiście, o ileby ktoś nie złożył poprzednio żądanej kaucji za Putka. 
Pan Fidelus w Warszawie oczywiście nie złożył otrzymanych pieniędzy, gdyż Putka wypuszczono na wolność. Natomiast w stolicy zetknął się z prezesem Stronnictwa Ludowego, Malinowskim i posłem Wojciechem Rogiem , którzy słysząc o posiadanych przez Fidelusa pieniądzach oświadczyli mu, iż jest winien 2.200 złotych, jako wkładkę za prowadzenie agitacji wyborczej. Wobec tego może na razie wziąłby odnośną kwotę z pieniędzy dr Putka i wpłacił je Stronnictwu Ludowemu, przeciw czemu niewątpliwie nie będzie miał nic dr Putek. 
Poseł Fidelus usłuchał tej rady. Widząc się z dr. Putkiem zawiadomił go o tej transakcji, na co dr. Putek zupełnie nie zareagował. Dopiero po roku dr. Putek złożył doniesienie o sprzeniewierzeniu. 
Sąd w Wadowicach jako pierwsza instancja zasądził oskarżonego Fidelusa na 7 miesięcy więzienia, umarzając mu połowę kary na podstawie amnestji. Dr. Putek wystąpił wówczas również ze skargą cywilną. Uzyskał zajęcie djet poselskich i ponadto częściowe zajęcie płacy wójtowskiej, ponieważ poseł Fidelus był równocześnie naczelnikiem gminy w Zembrzycach. 
Poseł Fidelus zamiast odsyłać część zajętą przed sąd dr Putkowi wypłacał sobie całą kwotę miesięcznego wynagrodzenia. Za to przestępstwo został skazany na 10 miesięcy, którą to karę umorzono mu w połowie na mocy amnestji. Na onegdajszej rozprawie apelacyjnej sąd skazał Fidelusa na 6 miesięcy aresztu, zawieszając mu karę na lat 5, nakładając pozatem na niego obowiązek wypłacenia resztującej kwoty dr. Putkowi 1.000 złotych do dnia 1 maja 1937 roku.

----
1 sztokhauz = więzienie (z niemieckiego).
2 kara twardego łoża polegała na spaniu na gołej drewnianej pryczy.
3 paragraf 157 obowiązującego nadal austriackiego kodeksu karnego z 1852 roku ((Strafgesetz über Verbrechen, Vergehen und Uebertretungen) dotyczył ciężkiego uszkodzenia ciała.
4 proces Centrolewu (inaczej proces brzeski) przeprowadzono w dniach 26 października 1931–13 stycznia 1932 r. przed Sądem Okręgowym w Warszawie.Prokurator zarzucał oskarżonym, że w okresie od roku 1928 do 9 września 1930 roku "po wzajemnem porozumiewaniu się i działając świadomie, wspólnie przygotowywali zamach, którego celem było usunięcie przemocą członków sprawującego w Polsce władzę rządu i zastąpieniu ich przez inne osoby, wszakże bez zmiany zasadniczego ustroju państwowego". Zamierzonego zamachu jednak nie dokonali z powodu udaremnienia ich akcji przez władzę. Wśród oskarżonych 11 osób był również Józef Putek, skazany na 3 lata więzienia.

środa, 27 września 2017

Cesarz Franciszek Józef w Choczni

W trzy lata po objęciu tronu cesarz Franciszek Józef (Franz Josef) z rodu Habsburgów, używający także tytułu księcia oświęcimskiego i zatorskiego, odwiedził wraz z świtą Galicję, przejeżdżając powozem konnym również przez Chocznię. Wizyta 21-letniego austriackiego monarchy nastąpiła po 34 latach od podobnego wydarzenia, kiedy to w Galicji (i przejazdem w Choczni) bawił jego dziadek- cesarz Franciszek I Habsburg.
Przejazdowi cesarza towarzyszyły tłumy widzów mimo niesprzyjającej deszczowej pogody.
Relację z przejazdu Franza Josefa z Białej do Wadowic zamieściła "Gazeta Lwowska" z 27 października 1851 roku:

Dnia 11. b. m. o pół do dziewiątej godziny rano osiągnął J. C. Mość granicę naszego kraju; raczył stanąć na świetnie przyozdobionym moście na Białej dzielącej Galicyę od Szląska, gdzie także nader piękny łuk tryumfalny byt wystawiony, i przyjął najłaskawiej powitanie Jego Excelencyi pana Namiestnika1, JO. komendanta armii2, Tarnowskiego przewielebnego ks. biskupa3 na czele zgromadzonych urzędników, oficerów, duchowieństwa, znakomitych mieszkańców Biały i nieprzeliczonej masy ludu. Śród tysiąckrotnych wiwatów ruszył Jego Ces. Mość w dalszą podróż do Lipnik, gdzie także stały dwie bramy honorowe, wystawione od chrześciańskiej i żydowskiej ludności gminy Lipnik. Gmina ta doznała także tego wysokiego szczęścia, że Jego Ces. Mość znowu kazał stanąć i jej hołd przyjąć raczył. Podróż Najjaśniejszego Pana szła potem na Kozy, Czaniec, Kobiernice, gdzie wszędzie stały bramy honorowe, przy których zgromadzone były gminy z dominikalnymi4 reprezentantami na czele, a do pierwszej galicyjskiej stacyi pocztowej w Kentach. Przyjęcie Najjaśniejszego Pana nastąpiło tu śród nieskończonych okrzyków radości mieszkańców tamtejszych i tysiąców innych pomimo słoty z dalekich stron przybyłych. 
Jego Ces. Mość raczył najłaskawiej kazać sobie przedstawić zgromadzonych przed pocztą urzędników, wydział miejski, tamtejsze i z okolic licznie zebrane duchowieństwo, niemniej miało kilku wójtów z okolicy ozdobionych medalami zasługi wysokie szczęście być zapytanymi przez Najjaśniejszego Pana o przyczynę tego odznaczenia. 
Potem raczył Jego Ces. Mość udać się w dalszą podróż śród tysiącznych wiwatów ustawionej po obydwóch stronach gościńca ludności, cechów, mieszczaństwa Kent i młodzieży szkolnej. Z pomiędzy trzech bram tryumfalnych ustawionych w Kentach zasługuje na szczególną wzmiankę brama ustawiona przy poczcie, która zmyślną konstrukcyą i ozdobami zjednała powszechną pochwałę najwyższego towarzystwa podróży. 
Dalsza podróż na Bulowice, Andrychów, gdzie prawie wszystkie domy uroczyście były przyozdobione, potem na Inwałd i Chocznię aż do Wadowic odbyła się z niezmierna szybkością w jednej godzinie. Przy poczcie w Wadowicach witali Najjaśniejszego Pana personale urzędu obwodowego pod przewodnictwem przełożonego obwodu, urzędnicy kameralnej administracyi okręgu, licznie zebrana szlachta okoliczna i duchowieństwo tudzież ustawiona c. k. żandarmerya i straż finansowa. Wszystkie te osoby miały wysokie szczęście być przedstawionemi Najjaśniejszemu Panu przez przełożonego obwodu, przyczem Jego Ces. Mość do kilku z nich najłaskawiej przemówić raczył. 
Jego Cesarska Mość udał się potem śród okrzyków radości ustawionej po obydwóch stronach gościńca młodzieży szkolnej i cechów z chorągwiami, tudzież ludności wiejskiej jak najliczniej zebranej równie jak stojącego przy bramie honorowej wydziału miasta i magistratu, do szpitalu wojskowego i do koszar wojskowych, które zwiedziwszy odjechał konno na plac musztry przeglądnąć ustawioną tam brygadę, przyczem Jego Ces. Mość osobiście dowodził. Po odbytym przeglądzie, podczas którego Jego Cesarska Mość do kilku żołnierzy, którzy krzyżami ozdobieni stai w szeregu, w polskim języku najłaskawiej przemówić raczył, udał się Najjaśniejszy Pan do ustawionych na gościńcu powozów dworskich, przemówił jeszcze najłaskawiej kilka słów przed wsiadaniem do tutejszego burmistrza , który miał krótka przemowę pożegnawczą i do członków wydziału miejskiego, poczem o 1 1/2 godzinie popołudniu odjechał na Barwałd, Kalwaryę do Izdebnika , którąto odległość trzech mil5 odbyto w pięciu kwadransach. 
W Kalwaryi raczył Najj. Monarcha rozkazać jechać wolniejszym krokiem, witany z najgłębszem uszanowaniem przez dominium, duchowieństwo dekanalne , konwenta Bernardynów i miłosiernych Braci6, komisaryat straży finansowej, urzędników urzędu podatkowego i dominikalnych, przez obywatelów całej okolicy i lud wiejski ze wszystkich okolicznych dominiów niezmiernie licznie ze-brany. To samo uroczyste przyjęcie było także na stacyach pocztowych w Izdebniku i Mogilanach równie jak przy ustawionych po drodze bramach honorowych aż do Podgórza. Między bramami honorowemi odznaczały się szczególnie bramy w Izdebniku, Mogilanach i Swoszowicach, która-to ostatnia ozdobiona godłami górnictwa, otoczona była kilką set tamtejszych górników, także brama tryumfalna w Borku Fałęckim na granicy obwodu Wadowickiego zdobna godłami rolnictwa. 
Cała podróż Jego Ces. Mości przez obwód Wadowicki odbyła się bez najmniejszego wypadku lub zwłoki - co przypisać należy gorliwości, z jaka się prywatni ubiegali, by przystawić pewne pociągi pocztowe. Okrzyki radości, którymi najłaskawszy nasz Monarcha na całej drodze był witany, tłumy tylu ludzi z wszystkich stanów na stacyach pomimo niesprzyjającej pogody, ustawienie bram honorowych połączone w wielu miejscach z znacznemi kosztami, w ogóle całe to uroczyste przyjęcie Najj. Pana może tylko być uważane za dowód najradośniejszego usposobienia ludności równie jak i przywiązania i wierności całego ludu, który spełnionem widział najgorętsze życzenie swoje oglądania ukochanego Monarchy. 
----
[1]namiestnikiem Galicji był wtedy od dwóch lat Polak Agenor Romuald hrabia Gołuchowski herbu Leliwa
[2]chodzi o księcia Schwarzenberg
[3]biskupem diecezji tarnowskiej, do której należała wówczas także Chocznia, był ksiądz kanonik Józef Alojzy Pukalski, nominowany przez cesarza 31 lipca 1851 roku. W czasie opisywanych wydarzeń ks. Pukalski nie otrzymał jeszcze sakry biskupiej i nie odbył ingresu do katedry tarnowskiej
[4]władze dominikalne to władze najmniejszej jednostki administracji wiejskiej w Galicji; Chocznia należała do Dominium Rudze.
[5]mila pocztowa austriacka mierzyła 7585,6 m
[6] chodzi o członków Zakonu Szpitalnego św. Jana Bożego, zwanych popularnie bonifratrami, którzy prowadzili w Zebrzydowicach szpital, świadcząc posługę chorym i ubogim


wtorek, 26 września 2017

Kalendarium choczeńskie- wydarzyło się między 25 września a 1 października

25 września

  • 1900- urodził się Maksymilian Bandoła, rolnik, murarz, brał udział jako ochotnik w wojnie polsko- bolszewickiej 1920 roku i w odnawianiu kościoła choczeńskiego po I wojnie światowej. 
  • 1904- urodził się Michał Styła, młynarz, właściciel największego młyna wodnego w przedwojennej Choczni, który odziedziczył po ojcu Antonim. Radny gromadzki od 1935 do 1939 roku, wybrany ponownie w marcu 1939 roku. Członek rady nadzorczej Kasy Stefczyka w Choczni od 1936 roku. Jego młyn został unieruchomiony i zaplombowany przez Niemców w 1939 roku, po czym zniszczony w kwietniu 1942 roku. W czasie okupacji pracował jako robotnik budowlany w Oświęcimiu. Radny Gminnej Rady Narodowej w Wadowicach od 1945 roku i członek jej prezydium oraz Komisji Drogowej i Sanitarnej. W 1947 roku ponownie znalazł się w Radzie Nadzorczej reaktywowanej Kasy Stefczyka, a w 1948 roku w Gminnej Komisji Drogowej. 
  • 1915- w Zebrzydowicach urodził się Adolf König, przedwojenny mieszkaniec Choczni, kowal, po wojnie kolejarz, działacz związkowy, prezes Kolejowego Klubu Sportowego „Spójnia” Zebrzydowice, w 1954 roku odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie transportu kolejowego. 
  • 1917- pod St. Giovanni we Włoszech zginął Piotr Wcisło, żołnierz armii austriackiej. Został pochowany na cmentarzu wojskowym w  Nabresina.
  • 1919- urodził się Jan Kolber, więzień obozu koncentracyjnego Buchenwald, gdzie poniósł śmierć w 1939 roku. 
  • 1923- urodził się Marian Studnicki, radny Gromadzkiej Rady Narodowej wybrany w 1958 roku. 
  • 1928- w Zakopanem urodził się Adam Świętek, listonosz- pracownik urzędu pocztowego w Choczni, członek Frontu Narodowego w Choczni, Gminnej Rady Narodowej oraz Związku Młodzieży Polskiej (1953). 

26 września

  • 1859- w Roczynach urodził się Michał Chrapkiewicz, aktywny członek „Sokoła” w Choczni od 1911 roku, aktor choczeńskiego teatru amatorskiego. 
  • 1884- urodził się Michał Stuglik, rolnik, cieśla, członek zarządu Stowarzyszenia "Wyzwolenie" (od 1932 roku), radny gromadzki (1935-39), przedwojenny i powojenny (od 1947 roku) strażnik rejonu łowieckiego. Od 1946 do 1951 roku radny Gminy Chocznia, członek Komisji Oświatowej i Komisji Ochrony Lasów. Wykonawca podium na chórze kościelnym (w 1950 roku). 
  • 1904- urodził się Stanisław Bandoła, uczeń 3 klas wadowickiego gimnazjum, z zawodu kuśnierz, mieszkaniec Makowa.
  • 1916- zmarł Jan Świętek, współtwórca choczeńskiego kółka rolniczego w 1889 roku i jego przewodniczący (do 29.11.1891 roku), sklepikarz z ramienia kółka rolniczego (do 1891), przewodniczący rady szkolnej, podpisany w dokumencie dla potomnych przechowywanym w kościelnej wieży (1886). 
  • 1919- urodził się Michał Twaróg, żołnierz armii generała Andersa- kapral Pułku Ułanów Karpackich. Uczestnik walk o Tobruk i Monte Cassino. 
  • 1920- urodził się Marian Góralczyk, ślusarz, więzień obozu koncentracyjnego Auschwitz,  w którym według źródeł muzeum Auschwitz zginął 01.03.1942 roku. W rzeczywistości został zwolniony w listopadzie 1941 roku i przeżył jeszcze 53 lata.
  • 1959- zamordowany został 27-letni Tadeusz Ramenda.
  • 1968- w Katowicach zmarł Józef Góralczyk, stolarz, który w czasie II wojny światowej podpisał volkslistę i służył jako strzelec w niemieckim 372 Zapasowym Batalionie Grenadierów. W kwietniu 1945 roku dostał się na krótko do niewoli amerykańskiej, z której powrócił do Katowic 06.10.1945 roku. 
  • 1968- w Andrychowie zmarł Stanisław Lenartowicz, były nauczyciel w szkole w Choczni Dolnej w latach 1922-24. Żołnierz Legionów Polskich w czasie I wojny światowej, w kampanii wrześniowej 1939 roku jako zmobilizowany porucznik rezerwy trafił do niewoli niemieckiej i trafił do oflagu Woldenberg. Odznaczony Krzyżem Niepodległości, Walecznych, Grunwaldzkim i Legionowym. Po wojnie nadal pracował w Andrychowie jako nauczyciel. Członek chóru i teatru amatorskiego, opiekun harcerstwa, działacz Związku Nauczycielstwa Polskiego (przez 40 lat), radny miejski w Andrychowie. W latach 1961-62 był dyrektorem szkoły. Od 1962 roku na emeryturze.
  • 1979- zmarła Barbara Bąk z domu Kowalczyk, rolniczka, członkini Zarządu Kasy Stefczyka w Choczni od 1949 do 1950 roku. 
  • 1990- w Warszawie zmarł Władysław Wójcik, pułkownik Milicji Obywatelskiej, naczelnik Zakładu Kryminalistyki KG MO (1980-1986). Współtwórca polskiej fonoskopii, ekspert w dziedzinie badań pisma- współautor ekspertyzy dotyczącej autentyczności domniemanych listów Chopina (1974). Autor książek z dziedziny kryminalistyki i publikacji w prasie fachowej.

27 września

  • 1864- urodził się Michał Widlarz, górnik w kopalniach węgla kamiennego w rejonie Ostrawy od 1889 roku. 
  • 1882- urodził się Michał Franciszek Widlarz, absolwent wadowickiego gimnazjum (1902) i Wydziału Prawa UJ w Krakowie (1908). Sędzia w Wadowicach, Dąbrowie Tarnowskiej, w Żywcu (kierownik sądu w latach 1938-39) i w Wałbrzychu (od 1946 roku), prezes Kasy Oszczędności w Żywcu i tamtejszego koła łowieckiego, porucznik armii c.k. - major rezerwy Wojska Polskiego. (link)
  • 1895-urodził się Michał Dąbrowski, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (15 pułk piechoty), który dostał się do niewoli włoskiej.
  • 1899- urodził się Stefan Guzdek, rolnik, sierżant Wojska Polskiego- po I wojnie światowej brał udział w walkach z sowietami na froncie wschodnim. Członek choczeńskiego teatru amatorskiego w okresie międzywojennym. Ławnik Sądu Okręgowego w Wadowicach w 1947 roku.
  • 1899- urodził się Ludwik Woźniak, zegarmistrz w Choczni (1925), później na emigracji w Toronto w Kanadzie.
  • 1905- w Krzywaczce urodził się Michał Kaczor, choczeński kowal, członek Kasy Stefczyka.
  • 1914- w Liszkach urodził się Michał Kowalik, przedwojenny mieszkaniec Choczni, żołnierz Narodowej Organizacji Wojskowej pseudonim „Kochaś”, „Wołodyjowski”, współpracownik placówki „Południe” Działu Krajowego emigracyjnej Rady Politycznej, W styczniu 1953 w procesie księży kurii krakowskiej został skazany na karę śmierci, utratę praw i przepadek mienia. Po 7 miesiącach w celi śmierci wyrok zmieniono na dożywocie. Więziony w Sieradzu, Strzelcach Opolskich, Warszawie. W 1956 roku karę złagodzono do 12 lat więzienia. Zwolniony w 1961 roku mieszkał w Milówce, gdzie pracował na roli. Potem od 1962 w Nowej Hucie, a następnie w PGR Łoguszewo pod Gdańskiem. W 1964 roku przeprowadził się do Krakowa, gdzie znalazł zatrudnienie w „Naftobudowie”, jako malarz, cieśla, szklarz, betoniarz, murarz i stróż. (link)
  • 1919- zmarł Jan Wcisło, nauczyciel w Choczni Górnej od 1880 roku, przed I wojną światową murarz i wytwórca pierników , które sprzedawał na jarmarkach i odpustach. 
  • 1925- urodził się Tadeusz Drapa, lekarz internista, absolwent wadowickiego liceum (1948) i UJ w Krakowie (1954), pracował w Wadowicach, Andrychowie, Zebrzydowicach i w Kalwarii.
  • 1928- we Francji urodził się Mieczysław Labocha, kolejarz, mieszkaniec Choczni, gdzie prowadził uprawę i sprzedaż bylin ozdobnych.
  • 1993- zmarł Stanisław Kręcioch, piekarz, żołnierz kampanii wrześniowej w 1939 roku i AK w okresie okupacji. Zbiegł z przymusowych robót w Niemczech i osiedlił się w Spytkowicach.

28 września

  • 1889- urodził się Michał Cibor, uczeń wadowickiego gimnazjum (matura eksternistyczna w 1915 roku), porucznik w czasie I wojny światowej, w 1919 roku awansowany na kapitana Wojska Polskiego, a w 1938 roku na majora. Przedwojenny naczelnik wydziału w urzędzie skarbowym w Lwowie. W czasie II wojny światowej członek AK. (link)
  • 1899- w Wadowicach urodziła się Teresa Bylica, właścicielka sklepiku w okresie międzywojennym, po wojnie robotnica, radna Gminnej Rady Narodowej w Choczni (1953), członkini Koła Gospodyń Wiejskich i Związku Samopomocy Chłopskiej. Od grudnia 1954 roku członkini Gromadzkiej Komisji Kultury, Oświaty i Zdrowia. Prowadziła w Choczni punkt Polskiego Czerwonego Krzyża. 
  • 1899- urodził się Michal Gzela, rolnik, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku (5 dywizjon żandarmerii), wzięty do niewoli niemieckiej i przetrzymywany w stalagu. Po zwolnieniu wrócił do Choczni, skąd wkrótce został wysiedlony przez Niemców do Drzewiec na Lubelszczyźnie, gdzie pracował przy obsłudze kolejki wąskotorowej. Wraz z końcem wojny wrócił do Choczni, w okresie powojennym był członkiem ZBOWiD-u. 
  • 1926- w Spytkowicach urodził się Tadeusz Zięba, w czasie wojny robotnik przymusowy u niemieckiego osiedleńca w Trzebieńczycach. Po wojnie rolnik w Choczni, radny gromadzki od grudnia 1954 roku, członek komisji drogowej.
  • 1939- podporucznik Kazimierz Zając z 81 pułku piechoty dostał się do niewoli niemieckiej pod Warszawą.

29 września

  • 1808- biskup krakowski Jędrzej Gawroński poświęcił nowo wybudowany drewniany kościół w Choczni. 
  • 1834- urodził się Jan Szczur, późniejszy ksiądz (od 1861 roku), używający nazwiska Szczurowski. (link)
  • 1881- w Inwałdzie urodził się Franciszek Skowron, ślusarz i kowal (1941), członek rady nadzorczej PSL „Wyzwolenie” w Choczni w 1927 roku, zastępca radnego Gromady Chocznia, wybrany w marcu 1939 roku.
  • 1886- Jan Michniewski, kierownik szkoły w Choczni, został przeniesiony w stan spoczynku- emeryturę po 25 latach pracy. Był skonfliktowany z jednym z nauczycieli i władzami gminy, a negatywną ocenę jego pracy wystawiła Rada Miejscowa Szkolna oraz choczeński proboszcz.
  • 1900- urodził się Michał Kręcioch (według innych danych 3 dni wcześniej), artysta malarz, absolwent Akademii Sztuk Pięknych i Szkoły Sztuk Zdobnych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie, członek grupy literacko- plastycznej "Czartak II", nauczyciel rysunku w gimnazjum w Warszawie. (link)
  • 1907- zmarł Józef Czapik (do 1874 roku posługujący się nazwiskiem Cap), wieloletni choczeński wójt, organista i nauczyciel, radny powiatowy w Wadowicach, wiceprezes „Ludowego Towarzystwa Zaliczkowego i Ochrony Własności Ziemskiej" w Wadowicach, przewodniczący kółka rolniczego, rady parafialnej i Rady Miejscowej Szkolnej w Choczni, członek zarządu "Czytelni mieszczańskiej" w Wadowicach, kurator sądowy, odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Koroną. (link)
  • 1921- urodził się Franciszek Balon, w 1953 roku członek choczeńskiego Frontu Narodowego, pracownik Andrychowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego. 
  • 1922- urodziła się Irena Bandoła, później po mężu Jończyk, nauczycielka i kierowniczka przedszkola w Choczni od 1951 do 1977 roku. Absolwentka Studium dla Przedszkolanek w Rabce i tamtejszego seminarium nauczycielskiego. Aktorka choczeńskiego teatru amatorskiego. Członkini gminnej komisji oświatowej w 1952 roku, radna Gminnej Rady Narodowej w Choczni w 1953 roku. Należała do Koła Gospodyń Wiejskich, Frontu Narodowego w Choczni, Związku Samopomocy Chłopskiej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (sekretarz koła w 1955 roku). Od grudnia 1954 roku członkini i sekretarz Gromadzkiej Komisji Kultury, Oświaty i Zdrowia. Od 1961 roku w Gromadzkiej Komisji Kultury i Spraw Socjalnych, a od 1967 roku w Gromadzkim Komitecie Higienizacji Wsi. 
  • 1923- urodziła się Kamila Ramenda, później po mężach Karkowska i Jachna, przed II wojną światową uczennica Liceum Ogólnokształcącego w Kętach. W czasie wojny przebywała na robotach przymusowych w Niemczech, a po powrocie kontynuowała naukę w Wadowicach i w Krakowie. Absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mieszkała w Krakowie i pracowała jako radca prawny w Urzędzie Dzielnicowym Kraków-Śródmieście. 
  • 1957- zmarł Andrzej Polak, członek Rady Scaleniowej podczas komasacji gruntów w Choczni w 1949 roku. 
  • 1958- w Cicero pod Chicago zmarł Stanisław (Stanley) Sikora, syn choczeńskiego wójta/kowala Antoniego Sikory. Był uczniem wadowickiego gimnazjum, w 1909 roku wyemigrował do USA. W 1917 roku jako obywatel USA znalazł się w rejestrze poborowych, podając zawód rzeźnik. Działacz polonijny, prezes Grona Wzajemnej Pomocy „Chocznia” w Chicago, po jego wizycie w 1924 roku w Choczni emigracja zainicjowała zbiórkę funduszów na zakup dzwonów dla choczeńskiego kościoła. W Chicago prowadził fabryczkę wody sodowej, którą przejął potem jego syn Stanisław. Spoczywa na cmentarzu w Justice. 
  • 1968- zmarła Maria Gałązka, choczeńska położna z uprawnieniami do wykonywania zawodu uzyskanymi w 1922 roku.
  • 2015- zmarł Józef Brańka, pracownik rybołówstwa dalekomorskiego- kierownik przetwórni na statkach rybackich. 

30 września

  • 1772- ochrzczony został Franciszek Szczur, choczeński młynarz (w dolnej Choczni nad Choczenką), syn młynarza/wójta Jakuba i ojciec młynarza/wójta Jana. Używał również nazwiska Szczurowski.
  • 1821- w Krościenku urodził się Jan Gruszkiewicz, późniejszy ksiądz (od 1848 roku), kapelan wojskowy odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi,  rezydent w Choczni w 1866 roku, a następnie we Lwowie.
  • 1904- urodziła się Urszula Zając, nauczycielka, absolwentka seminarium nauczycielskiego, w okresie międzywojennym uczyła w Kaniowie koło Dankowic i Nowej Wsi koło Kęt. W czasie wojny pracownica fabryki w Bielsku, a po jej zakończeniu nauczycielka w Szczyrku. Na emeryturze mieszkała w Wadowicach. 
  • 1908- urodziła się Bronisława Habina, później po mężu Kręcioch, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. W 1928 roku została wybrana bibliotekarką stowarzyszenia i kierowniczką chóru, a w latach 1932-35 pełniła funkcję gospodyni lokalu KSMŻ. W 1933 roku zdobyła I nagrodę w konkursie ogródków warzywnych. 
  • 1914- batalion rekrucki Legionów Polskich stacjonujący w Choczni został przemianowany na II batalion 3 pułku piechoty, a jego żołnierze otrzymali jednolite mundury austriackie i rogatywki z polskim orłem. 
  • 1921- państwowy spis ludności wykazał w Choczni 3074 mieszkańców i 530 domy, w tym 5 niezamieszkałych oraz 2 inne budynki zamieszkałe. Chocznię zamieszkiwało 1427 mężczyzn i 1647 kobiet. 3030 osób deklarowało się jako katolicy, 4 jako grekokatolicy, 3 jako ewangelicy, 32 jako chrześcijanie innych wyznań (prawosławni ?), 4 osoby podały wyznanie mojżeszowe, a 1 osoba inne wyznanie. 3034 osoby określiły swoją narodowość jako polską, 36 jako rusińską, 2 niemiecką i 2 inną.
  • 1960- zmarł Władysław Woźny, choczeński organista rodem ze Spytkowic, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 roku w 12 pułku piechoty.
  • 1965- zakończono budowę linii telefonicznej do Choczni Górnej i Kaczyny.
  • 1980- zmarł Józef Jabłoński, ślusarz mechanik (wymieniany w 1941 roku w zestawieniu przygotowanym przez niemieckiego okupanta). 
  • 2007- zmarła Helena Ficek z domu Warmuz, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. W 1935 roku wybrana zastępczynią sekretarki, a rok później sekretarką. W latach 1937-38 prezeska stowarzyszenia i kierowniczka kółka referentek. 

1 października

  • 1867- urodził się Jan Maksymilian Woźniak, cieśla, szewc, stolarz, kołodziej i introligator samouk, twórca organów, na których w niedziele wykonywał w domu nieszpory. 
  • 1876- w Tokarni urodził się Stanisław Kluska, późniejszy ksiądz wikariusz w Choczni w latach 1907-1910. Był osobą zasłużoną dla Andrychowa- katechetą, radnym miejskim, inicjatorem budowy Domu Katolickiego, patronem katolickiego stowarzyszenia pracownic fabrycznych „Oświata i Praca”, opiekunem ochronki dla dzieci. 
  • 1887- urodził się Franciszek Drapa, rolnik, kościelny, zielarz, działacz choczeńskiej Kasy Stefczyka (skarbnik, członek i przewodniczący zarządu), radny gromadzki 1935-39, zastępca członka Rady Miejscowej Szkolnej (1937).
  • 1890- Ferdynand Widlarz, absolwent wadowickiego gimnazjum, wstąpił do krakowskiego seminarium duchownego.
  • 1901- urodziła się Jadwiga Guzdek, później po mężu Skowron, w 1918 roku na zjeździe w Krakowie wybrana członkinią Głównego Wydziału Związku Katolickich Stowarzyszeń Kobiet i Dziewcząt Pracujących.
  • 1902- w Grzechyni urodził się Jan Matuśniak, zastępca radnego Gromady Chocznia, wybrany w marcu 1939 roku. Od września 1946 roku członek Gminnej Komisji Odbudowy Wsi. 
  • 1910- w Krakowie urodził się Marian Giełdoń, kapral żandarmerii wojskowej w Katowicach (1936) i w Oświęcimiu, w czasie II wojny światowej plutonowy w Samodzielnej Brygadzie Strzelców Karpackich (w 1941 roku w obozie szkoleniowym w Latrun w Palestynie), potem sierżant 18 kompanii zaopatrzeniowej 3 Dywizji Strzelców Karpackich.  W 1939 roku poślubił w Choczni Leokadię z domu Fujawa. 
  • 1912- w Molodii na Bukowinie urodził się Johan Riess, niemiecki osadnik w Choczni w czasie II wojny światowej. W 1941 roku poślubił w Choczni Józefę Gruniew z Wadowic. 
  • 1912- urodził się Franciszek Woźniak, przyszły ksiądz jezuita. Był profesorem łaciny i greki w jezuickim seminarium duchownym, autorem kilku książek religijnych. (link)
  • 1917- w Delray w amerykańskim stanie Michigan urodziła się Anastazja Gazda, później po mężu Drapa, działaczka choczeńskiego koła Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w okresie międzywojennym.
  • 1924- zakończenie renowacji kościoła parafialnego, kierowanej przez Jana Turałę oraz Piotra Bandołę, co upamiętniono sporządzeniem dokumentu dla potomnych z podpisami osób zaangażowanych w to przedsięwzięcie.
  • 1942- Alwin Ruppelt, kierownik niemieckiej szkoły w Choczni, został powołany na urzędnika w inspektoracie szkolnym okręgu żywieckiego.
  • 1956- zmarła Franciszka Senoracka, nauczycielka na emeryturze mieszkająca w Choczni.
  • 1972- w Montevideo w Urugwaju zmarł Klemens Turała, który przebywał na emigracji od 1926 roku. Jako żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej dostał się do niewoli włoskiej, by po zwolnieniu zaciągnąć się do Armii Hallera we Francji, z którą wrócił do Polski w stopniu starszego sierżanta sztabowego. Po wojnie pracował jako murarz na Śląsku, brał udział w odnawianiu kościoła w Choczni w 1924 roku. 
  • 1992- zmarł Stanisław Matuśniak, ostatni prezes Rolniczego Zrzeszenia Spółdzielczego im. Rokossowskiego w Choczni i przewodniczący jego Komisji Likwidacyjnej (1956), radny Gromadzkiej Rady Narodowej w Choczni wybierany w 1961, 1965 i 1969 roku. Członek zarządu świetlicy w Choczni od 1957 roku i Powiatowego Komitetu PZPR (1959). Od 1961 roku przewodniczący Gromadzkiej Komisji Finansów, a od 1965 roku Komitetu Organizacyjnego Spółdzielni Zdrowia. Dyrektor MPGK w Andrychowie (1968). Członek Gromadzkiego Frontu Jedności Narodu i przewodniczący Gromadzkiego Komitetu Estetyzacji i Higienizacji Wsi (1971). Prezes Ochotniczej Straży Pożarnej od 1977 roku. 
  • 2001- zmarła nauczycielka Albina Czapik, prawnuczka wójta/organisty Józefa Czapika.

piątek, 22 września 2017

Choczeńskie rody- Komanowie

Wystarczy spojrzeć na mapę Choczni, aby dostrzec wyraźny ślad wielowiekowej obecności rodu Komanów w tej miejscowości. Tym śladem jest osiedle Komanie - patrząc od strony kościoła usytuowane na pagórku powyżej potoku Konówka.
W określeniu wielowiekowa obecność Komanów w Choczni nie ma przesady, ponieważ pierwszy historyczny zapis łączący nazwisko Koman z Chocznią pojawił się już w pierwszej połowie XVI wieku, a dokładnie w 1547 roku (470 lat temu), czyli za panowania w Polsce Zygmunta z rodu Jagiellonów, zwanego Starym i jego włoskiej żony Bony Sforza d’Aragona.
Ów pierwszy historyczny zapis dotyczył Marcina Komonika, który właśnie w 1547 roku został przyjęty do mieszczaństwa bocheńskiego. 
Natomiast obecność Komanów w najbliższej okolicy Choczni została potwierdzona już w 1504 roku, kiedy to Jan Gorzeński sprzedał siedlisko Komana Mladeho (młodego) braciom Piotrowi i Szczęsnemu z Rokowa. Dwa lata później Piotr i Szczęsny (czyli Feliks) nabyli też siedlisko Komana Starego.
W 1588 zanotowano kolejnego Komana z Choczni o imieniu Bartosz, a następnych zapisywano już w wadowickich kościelnych księgach metrykalnych (1603- chrzest Jadwigi, córki Pawła i Felicji Komanów z Choczni) oraz w pierwszej choczeńskiej księdze metrykalnej (1656- chrzest Anny, córki Krzysztofa i Anny Kumanów). W najstarszych metrykach choczeńskich Komanów powszechnie zapisywano jako Kumanów lub Kumaników, ich małżonki jako Kumanki, a córki w formie Kumanionki.
Wyjątek stanowił Błażej Kuman, mąż Zuzanny Burzey, którego z racji wykonywanego zawodu odnotowywano jako Błażej Kramarz i Wojciech Kuman, mąż Elżbiety z Ramendów, nie wiadomo właściwie dlaczego nazywany oficjalnie Latawcem.
W spisach płatników podatku kościelnego (taczma), prowadzonych w Choczni przez proboszcza Kacpra Sosina od 1663 roku, widnieją od początku dwaj Kumanowie: wymieniony wyżej Krzysztof (mąż Anny) i Jadam (Adam) Kumanik, mąż Zofii z domu Tarkota. Te zapisy pozwalają ponadto zlokalizować role Krzysztofa i Jadama, które rozciągały się od dzisiejszego pagórka Komaniego po granice Zawadki.
Ale już w 1709 roku obok roli jednego z Kumanów na pagórku nazwanych później od ich nazwiska uwzględniono także kmiecia Kumanika gospodarującego na dawnym pórolku Złych Maćków, to znaczy blisko granicy Wadowic, za Żakami i Zającami, a przed pagórkiem określanym dziś jako Malatowski.
Pod koniec XVIII wieku w spisie choczeńskiej własności gruntowej sporządzanej przez Austriaków wymieniono Rolę Komanowską w Niwie Dolnej od Wadowic, za Twarogowską (przodków dzisiejszych Bandołów), a przed własnością plebańską za Konówką.
Nic nie zmienił w tym względzie następny spis płatników podatku kościelnego z 1836 roku. Trzech zapisanych tam Komanów: Kazimierz, Franciszek i Antoni nadal zamieszkiwało na Komanim Pagorku. W latach 1844-52 własność Komanów w Choczni nie była zbyt imponująca. Opierając się na austriackim Grundparzellen Protocoll można stwierdzić, że żaden z ówczesnych Komanów nie posiadał gospodarstwa o powierzchni i szacowanych dochodach przekraczających średnich wartości dla całej wsi. Działki rolne i leśne Bartłomieja, Jana i Józefa Komanów rozciągały się od ich pradawnych siedzib na Komanim Pagorku w stronę Zawadki. Jedynie posiadłość Macieja Komana znajdowała się w innej części wsi- powyżej kościoła i od Choczenki wąskim paskiem sięgała granic Frydrychowic. Tenże Maciej Koman (ur. w 1808 roku) był w 1862 roku radnym gminnym i pełnomocnikiem gminy do spraw budowanej właśnie drewnianej szkoły. 
Nie był jednak najbardziej znanym Komanem z Choczni w XIX wieku. Tym mianem określić można Szczepana Komana, urodzonego w 1821 roku, ucznia gimnazjów w Podolińcu na Spiszu i w Bochni, który po rocznym okresie pracy w charakterze zastępcy nauczyciela szkoły głównej w Wadowicach (1843) rozpoczął studia filozoficzne w Tarnopolu. Gdy w 1847 roku odrzucono jego podanie o przyjęcie do seminarium duchownego w Tarnowie, postawił na karierę nauczycielską. W latach 1858-1867 pracował w Ropczycach, a później w Otałężu koło Mielca (do 1890 roku).
Przed I wojną światową z rodu choczeńskich Komanów znani byli również murarze: Jakub i Władysław, jeden z budowniczych szkoły w Choczni Dolnej od 1910 roku, syn Jakuba Komana i Katarzyny z domu Koman. 
Inny Władysław Koman, urodzony w 1880 roku, po „ciężkim uszkodzeniu ciała” Józefa Wojtali uciekł przed wymiarem sprawiedliwości do USA, a wyrok sądowy w tej sprawie (3 miesiące więzienia) zapadł zaocznie w 1908 roku. Władysław- w Ameryce używający imienia Walter dwukrotnie stawał do amerykańskiego poboru (w 1917 i 1942 roku), jako mieszkaniec stanu Massachusetts.
Oprócz Władysława/Waltera swoją przyszłość ze  Stanami Zjednoczonymi trwale związały przed I wojną światową dwie kolejne osoby z rodu choczeńskich Komanów:
- Jan Tomasz (John) Koman, urodzony w 1882 roku, emigrant z 1913 roku, mąż Agnieszki z Gąsiorowskich, który zmarł w 1954 roku w Chicago,
- Janina Koman, urodzona w 1888 roku, emigrantka z 1908 roku, żona Wojciecha Piegzy i Jana Sucha, matka łącznie dziewięciorga dzieci, która zmarła na emigracji w 1940 roku.
W czasie I wojny światowej Franciszek Koman (ur. 1891) żołnierz 56 pułku piechoty, dostał się do niewoli rosyjskiej i był więziony w Pietropawłowsku w guberni akmolińskiej.
Żołnierzem armii c.k. był również Ignacy Koman (ur. 1896), który po zakończeniu I wojny światowej już w ramach Wojska Polskiego brał udział w wojnie polsko- bolszewickiej i został ranny w starciach na froncie. W okresie międzywojennym wyuczył się na krawca i po uzyskaniu stopnia mistrzowskiego pracował najpierw w Choczni, a później w Śleszowicach, rodzinnej wsi jego żony Franciszki. Był prezesem przedwojennego klubu piłkarskiego z Choczni i sponsorem strojów sportowych piłkarzy.
Natomiast o rok starszy Jan Koman, syn murarza Władysława, po okresie pracy w śląskich kopalniach wyemigrował na stałe do Francji.
Jako ciekawostkę można podać fakt, że w okresie powojennym nauczycielem w szkole w Choczni Górnej był Józef Koman, urodzony w Przeworsku, emerytowany nauczyciel szkoły męskiej w Wadowicach, wychowawca młodego Karola Wojtyły. Jednak w jego przypadku nie udało się udowodnić związków rodzinnych z choczeńskimi Komanami.
Spośród 1125 Komanów zameldowanych w Polsce na początku XXI wieku najwięcej mieszkało w powiecie biłgorajskim (174 osoby). Powiat wadowicki, w którym mieszkało wtedy 35 Komanów, plasował się na siódmym miejscu, wyprzedzony jeszcze przez Bolesławiec, Tomaszów Lubelski, Zamość, Łódź i Lwówek Śląski.
Natomiast Kumanów (stara wersja nazwiska Koman z Choczni) było 58, z których prawie połowa zamieszkiwała Ropczyce.
Pochodzenie nazwiska Koman nie jest jasne- warto zwrócić uwagę, że Kumanami lub Komanami nazywano zachodnią część Połowców, stepowego ludu spokrewnionego z Turkami, których węgierski król Bela IV osadził w XIII wieku na wschód od Dunaju. Resztki Komanów/Kumanów dotrwały do naszych czasów w górach Matra w północnych Węgrzech. (link)



środa, 20 września 2017

Działacze Kasy Zapomogowo- Pożyczkowej w Choczni

Kasa Zapomogowo- Pożyczkowa w Choczni została założona w 1909 roku.
Po II wojnie  światowej wznowiła działalność w 1947 roku.
W 1950 roku została połączona z Bankiem Spółdzielczym w Wadowicach, przeciwko czemu gorąco protestowali jej działacze i członkowie.
W czasie swojej działalności używała różnych nazw, jak: Kasa Raiffeisena, czy Kasa Stefczyka.
Odegrała istotną rolę w życiu mieszkańców wsi, a wypracowane zyski przeznaczała często na finansowanie inicjatyw i celów służących ogółowi mieszkańców. 
Do grona jej działaczy należeli:

- przewodniczący Rady Nadzorczej:
  • ks. Józef Dunajecki (1909-1911)
  • Antoni Styła (1911-1917)
  • Antoni Balon (1917-1922)
  • Józef Bylica (1922-1923)
  • Andrzej Zając (od 1923 roku)
  • Antoni Widlarz (1929-1936)
  • Józef Piegza (od 1936 roku)
  • Kazimierz Szczur (1947-1948)
  • Franciszek Dąbrowski (od 1948)
- zastępcy przewodniczących RN:
  • Adam Ryłko (od 1909)
  • Szymon Łapka (od 1917)
  • Kazimierz Szczur (od 1920 roku)
  • Klemens Guzdek (od 1926 roku)
- przewodniczący zarządu:
  • Teodor Zając (od 1909)
  • Karol Ścigalski (od 1917)
  • Szczepan Pietruszka (od 1920)
  • Władysław Świętek (od 1922)
  • Franciszek Drapa (od 1923)
  • Tomasz Szczur (od 1926)
  • Władysław Świętek (od 1929)
  • Władysław Świętek (od 1947)
- zastępcy przewodniczących zarządu:
  • Andrzej Zając (1909-1917)
  • Szczepan Pietruszka (od 1917)
  • Andrzej Kolber (od 1920)
  • Jan Bandoła (1921)
  • Andrzej Zając (1921-1922)
  • Władysław Bąk (1922-1923)
  • Stanisław Wójcik (1923-1926)
  • Franciszek Drapa (1926-1928)
  • Antoni Romańczyk (od 1932)
  • Andrzej Zając (od 1947)
- kasjerzy/skarbnicy:
  • Maksymilian Malata (od 1909)
  • Jan Styła (1920-1921)
  • Franciszek Drapa (od 1921)
  • Władysław Świętek (od 1923)
  • Józef Nowak (od 1927)
  • Andrzej Zając (1928-1932)
  • Tomasz Szczur (od 1932)
  • Eugeniusz Zając (od 1948)
- członkowie Rady Nadzorczej:
  • Antoni Balon (1909-1922)
  • Franciszek Balon (1929-1930)
  • Jan Bałys (od 1948)
  • Szczepan Bańdo (od 1936 i od 1947)
  • Józef Bylica (od 1922)
  • Franciszek Dąbrowski (od 1947)
  • ks. Józef Dunajecki (1909-1911)
  • Kazimierz Gawęda (od 1922)
  • Józef Gazda (od 1948)
  • Józef Guzdek (od 1948)
  • Karol Guzdek (1926-1935)
  • Andrzej Kosycarz (1932-1935)
  • Jan Kożuch (od 1935)
  • Władysław Kręcioch (od 1949)
  • Kacper Legut (od 1926, od 1934, od 1947)
  • Kazimierz Leśniak (1909-1913)
  • Szymon Łapka (od 1909)
  • Józef Maj (od 1949)
  • Wojciech Mirocha (od 1931)
  • Stanisław Miś (od 1949)
  • Franciszek Pędziwiatr (1929-1932)
  • Józef Piegza (od 1935, od 1947)
  • Józef Putek (1926-29)
  • Andrzej Ramenda (od 1949)
  • Leon Ruła (1909-1914, 1917-1921)
  • Adam Ryłko (1909-1913)
  • Michał Styła (od 1936, od 1947)
  • Franciszek Szczur (od 1947)
  • Kazimierz Szczur (1914-1917, od 1920)
  • Tomasz Szczur (1921-1926)
  • Władysław Świętek (od 1921)
  • Franciszka Wider z domu Ramęda (1929-1931)
  • Karol Wider (1947-1950)
  • Antoni Widlarz (od 1929)
  • Józef Wójcik (1917-1921)
  • Andrzej Zając (od 1923, od 1939)
  • Jan Zając (od 1917)
  • Szymon Zając (1929-1936)
  • Stanisław Zajda (od 1947)
- członkowie zarządu:
  • Franciszek Balon (od 1935, od 1947)
  • Jan Bandoła (1921)
  • Barbara Bąk z domu Kowalczyk (od 1949)
  • Leon Bąk (1937-39, od 1947)
  • Władysław Bąk (1922-1923)
  • Franciszek Drapa (od 1920)
  • Józef Gazda (1947-1948)
  • Andrzej Kolber (od 1917)
  • Andrzej Kręcioch (od 1920)
  • Józef Nowak (od 1927)
  • Jan Paterak (1932-1937)
  • Piotr Pietruszka (od 1909)
  • Szczepan Pietruszka (od 1917)
  • Ludwik Płonka (od 1947)
  • Józef Putek (od 1929, od 1947)
  • Karol Ramenda (1926-1935)
  • Wojciech Rokowski (od 1917)
  • Antoni Romańczyk (od 1929)
  • Tomasz Szczur (od 1926)
  • Walenty Szczur (1914)
  • Karol Ścigalski (od 1909)
  • Władysław Świętek (od 1922)
  • Jan Turała (od 1909)
  • Józef Twaróg (1928-1935)
  • Jan Widlarz (1914)
  • Stanisław Wójcik (1923-1926)
  • Andrzej Zając (od 1909)
  • Eugeniusz Zając (od 1948)
  • Teodor Zając (od 1909)

poniedziałek, 18 września 2017

Kalendarium choczeńskie- wydarzyło się między 18 a 24 września

18 września

  • 1909- w Cieszynie zmarł Rudolf Wcisło, praktykant masarski rodem z Choczni.
  • 1914- w obozie rekruckim Legionów Polskich w Choczni odbyło się uroczyste zaprzysiężenie tych żołnierzy, którzy dotąd nie składali przysięgi wojskowej.
  • 1939- Jan Bryndza, żołnierz - uczestnik kampanii wrześniowej, został rozbrojony przez Armię Czerwoną pod Czortkowem i skierowany do budowy szosy pod Moskwą.
  • 1939- kapitan Kazimierz Ryłko, dowódca I dywizjonu 65 pułku artylerii lekkiej, został ciężko ranny w walkach pod Tomaszowem Mazowieckim i trafił do szpitala w Szczebrzeszynie.
  • 1939- Stanisław Szostak, żołnierz I Batalionu Morskiego Wojska Polskiego w kampanii wrześniowej 1939 roku, został wzięty do niewoli przez wojska niemieckie pod Suchym Dworem.
  • 1941- w więzieniu w Poznaniu zginął przez zgilotynowanie chocznianin Piotr Twaróg, zmobilizowany w sierpniu 1939 roku do pracy w komendzie policji w Chodzieży. Do stracenia doszło po wyroku Niemieckiego Sądu Specjalnego za rzekome dopuszczenie się przestępstw wobec internowanych przez władze polskie aktywistów niemieckich, konwojowanych przez Twaroga do Berezy Kartuskiej.
  • 1942- w okolicach Mińska została zamordowana przez Niemców Żydówka Stefania Zukal, urodzona w 1894 roku w Choczni, jako córka karczmarza Maurycego Münza.
  • 1945- zmarł Maksymilian Malata, były wójt choczeński i wicewójt wadowicki, działacz ludowy, współzałożyciel: Kasy Oszędności i Pożyczek w Choczni w Choczni i choczeńskiego "Sokoła", jeden z czterech inwestorów przy budowie szkoły w Choczni, przewodniczący komitetu parafialnego, lokalny prezes PSL "Wyzwolenie". (link)
  • 1949- gminne dożynki w Domu Ludowym połączone z publiczną zabawą taneczną, z której dochód został przeznaczony na Fundusz Odbudowy Warszawy, ze szczególnym uwzględnieniem odbudowy ulicy Choczniańskiej na Powązkach.
  • 2016- zmarł Józef Wróbel, listonosz i poeta.(link) i (link)

19 września

  • 1886- poświęcenie przez księdza proboszcza Józefa Komorka powiększonego cmentarza.
  • 1897- urodził się Franciszek Woźniak, żołnierz armii austriackiej w I wojnie światowej, który poległ w bitwie pod Jakobeny (Bukowina) w 1917 roku.
  • 1910- Rada Miejscowa Szkolna podjęła uchwałę o przekazaniu 500 koron dla osób i firm zatrudnionych przy budowie nowej szkoły.
  • 1914- urodził się Franciszek Kolber, więzień i ofiara niemieckiego obozu koncentracyjnego w Buchenwald.
  • 1925- chocznianin Józef Kolber został wyświęcony na księdza w Katedrze Wawelskiej.
  • 1939- Józef Widlarz, kanonier 65 PAL dostał się do niewoli niemieckiej pod Tomaszowem Mazowieckim.

20 września

  • 1603- chocznianin Adalbertus Barscius (Wojciech Barszcz) otrzymał niższe świecenia duchowne (akolitat) w Krakowie.
  • 1888- urodził się Teofil Góralczyk, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (56 pułk piechoty), który dostał się do niewoli rosyjskiej i był więziony w Riazaniu, gdzie zmarł.
  • 1918- urodziła się Elżbieta Żak, członkini Koła Gospodyń Wiejskich oraz Gromadzkiego Komitetu Estetyzacji I Higienizacji Wsi (od 1970 roku). 
  • 1926- Franciszka Kobiałka, kierowniczka poczty w Choczni, została przeniesiona do Wadowic.
  • 1946- urodził się Stanisław Szatkowski, kierownik Wojewódzkiej Usługowej Spółdzielni Inwalidów „Domena” w Wadowicach w latach 80-tych XX wieku.

21 września

  • 1889- urodził się Michał Kręcioch, żołnierz francuskiej Legii Cudzoziemskiej- kapral w Régiment de Marche d’Afrique, który zginął w 1916 roku w czasie walk w Grecji podczas I wojny światowej.. 
  • 1895- po śmierci proboszcza ks. Józefa Komorka administratorem parafii choczeńskiej (drugim z kolei) został mianowany ksiądz Alfons Majcher ze zgromadzenia O.O. Paulinów z Krakowa.
  • 1911- w Sosnowicach urodził się Tomasz Zawada, mieszkaniec Choczni od 1933 roku, pracownik firmy obuwniczej „Bata” w Chełmku, kontroler i instruktor w oddziałach tej firmy w Polscea, a po wojnie pracownik sklepu obuwniczego w Wadowicach.
  • 1939- Józef Mirowicz, żołnierz kampanii wrześniowej, został wzięty do niewoli niemieckiej pod Warszawą.
  • 1939- Edward Woźniak, żołnierz Kompanii Obrony Narodowej w Przemyślu przekroczył granicę węgierską i został internowany w Kisbodak.

22 września

  • 1898- w Lanckoronie urodził się Maksymilian Szczur, mieszkaniec Choczni, robotnik fabryczny i malarz pokojowy, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku- podoficer karabinów maszynowych w 12 pułku piechoty. 
  • 1901- urodził się Franciszek Nowak, nauczyciel, absolwent seminarium nauczycielskiego w Białej. Współzałożyciel „Koła Młodzieży” w Choczni, uczestnik przedstawień teatralnych. Po maturze nauczyciel szkoły powszechnej w Wojciechowie w powiecie jarocińskim, a od 1925 do 1939 roku nauczyciel szkoły powszechnej i szkoły dokształcającej zawodowej w Nowym Mieście nad Wartą w Wielkopolsce. Zmobilizowany w 1939 roku brał udział w wojnie z Niemcami. W maju 1940 roku został wywieziony na roboty przymusowe do Rzeszy,  z których zwolniono go ze względu na zły stan zdrowia. Skierowany następnie do ciężkich robót kanalizacyjnych w Jarocinie, w czasie których był bity i szykanowany, co przyczyniło się do jego przedwczesnej śmierci. (link)
  • 1906- urodził się Jan Karol Zając, kapitan drużyny piłkarskiej „Olimpia” Chocznia w latach 20-stych XX wieku, później wadowicki urzędnik. 
  • 1935- jury w konkursie winogronowo-brzoskwiniowym Ilustrowanego Kuriera Codziennego nagradziło trzecią nagrodą J. Kobiałkę z Choczni za uprawę brzoskwini.
  • 1999- zmarła Helena Banaś z domu Maj, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. W 1928 roku została wybrana gospodynią koła, a w 1932 roku chorążą pocztu sztandarowego. 
  • 2002- w Detroit w USA zmarł Władysław (Walter) Brońka, działacz Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej w okresie międzywojennym, w 1937 roku w Krakowie ukończył kurs przodowników gier sportowych. Z zawodu ślusarz w Bielsku. We wrześniu 1939 roku służył w stopniu starszego szeregowego w obsłudze naziemnej 2 pułku lotniczego w Krakowie. Dostał się do niewoli niemieckiej i był więziony w Stalagu II B Hammerstein na Pomorzu (do sierpnia 1940 roku). Po zwolnieniu robotnik przymusowy w Koszalinie i Szczecinie. Od 1947 roku ponownie na emigracji w USA, gdzie pracował jako elektryk.

23 września

  • 1839- urodził się Franciszek Dąbrowski (recte Balon), prawnik, absolwent gimnazjum św. Anny w Krakowie, student teologii i prawa w Krakowie i Tarnowie. Według niektórych źródeł w 1870 roku miał otrzymać święcenia duchowne. Doktor praw zatrudniony w urzędach podatkowych w Mielcu i w Nisku, na emeryturze zamieszkał w Krakowie. Był ojcem między innymi przedwojennego magnata prasowego Mariana Dąbrowskiego, właściciela Ilustrowanego Kuriera Codziennego.
  • 1856- urodziła się Marianna Szczur, później po mężu Sikora, żona wójta i kowala Antoniego (od 1871 roku). W lipcu 1890 roku kierowała w Wadowicach przygotowywaniem wieńców na uroczystości sprowadzenie prochów Adama Mickiewicza do Krakowa. 
  • 1942- w obozie koncentracyjnym Auschwitz poniósł śmierć Szymon Kosek, choczeński kowal.
  • 1963- zmarł Franciszek Wójcik, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (56 pułk piechoty), ranny w czasie działań wojennych. 
  • 2007- zmarł Andrzej Ryłko, radny Gromadzkiej Rady Narodowej wybierany w 1961 i 1965 roku, członek Gromadzkiej Komisji Finansów. 

24 września

  • 1870- chocznianin Ignacy Wójcik został wyświęcony na księdza w diecezji tarnowskiej.
  • 1886- urodził się Franciszek Balon, członek zarządu Kasy Stefczyka w Choczni (1935), radny gromadzki (1939), członek Gminnej Komisji Podatkowej od września 1946 roku. W 1947 roku znalazł się w zarządzie reaktywowanej Kasy Stefczyka. Brał udział w pracach Rady Scaleniowej przy komasacji gruntów w Choczni w 1949 roku. 
  • 1910- urodził się Józef Cibor, podporucznik rezerwy Wojska Polskiego od 1935 roku.
  • 1930- ostatnie posiedzenie Rady Gminnej rozwiązanej decyzją Krakowskiego Urzędu Wojewódzkiego. Od 23 listopada poprzedniego roku teoretyczną władzę w Choczni sprawował komisarz Tomasz Bursztyński.
  • 1942- zmarł Józef Twaróg, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (56 pułk piechoty), ranny w czasie działań wojennych. Od 1927 roku członek zarządu Gminy Chocznia z ramienia PSL „Wyzwolenie”. Radny gromadzki od 1935 roku, wybrany ponownie w marcu 1939 roku.  Członek zarządu choczeńskiej Kasy Stefczyka (1928-1935). 

piątek, 15 września 2017

Napad na sklep w 1946 roku

W nocy z 16 na 17 lipca 1946 roku doszło do napadu na sklep "Samopomocy Chłopskiej" w Choczni, mieszczący się w Domu Ludowym, który prowadził Józef Malata z żoną Elżbietą1.
O szczegółach tego napadu można dowiedzieć się z protokołu spisanego dzień później, który wyszukał i udostępnił jeden z moich znajomych.
"Protokuł" (bo tak zapisano w oryginale) sporządzono w obecności:
  • Janiny Szczerkowskiej- referenta żywnościowego Gminy Zbiorowej Wadowice,
  • Józefa Habiny- referenta żywnościowego Gminy Zbiorowej Wadowice2,
  • Józefa Guzdka- wójta Choczni3,
  • Kacpra Leguta- świadka4,
  • małżeństwa Józefa i Elżbiety Malatów, prowadzących sklep.
Józef Malata zeznał, że o 10 w nocy dobijano się do drzwi wejściowych prowadzących bezpośrednio do sklepu z żądaniem otwarcia i groźbami siłowego sforsowania drzwi. Jednocześnie wybita została szyba w pomieszczeniu, gdzie spały jego nieletnie dzieci.
Początkowo nie zamierzał otworzyć, ale ustąpił, gdy jako były podoficer Wojska Polskiego zorientował się, że napastnicy byli uzbrojeni w ciężką broń ręczną  i automatyczną oraz granaty ręczne systemu niemieckiego.
Po otworzeniu drzwi do sklepu wtargnęło 20 uzbrojonych ludzi, którzy "zarządali wydania towaru i ten zabrali całkowicie".
Wśród zrabowanego towaru znajdowały się przydziały kartkowe dla ludności Choczni z lutego i marca:
  • 3 kg kawy palonej,
  • 25 kg mąki żytniej,
  • 6 sztuk konserw mięsnych i 4 kiszki krwawe,
  • 20,5 sztuk śledzi,
  • 2 kawałki mydła do prania/5l,
  • 20 kawałków mydła toaletowego,
  • 7 puszek mleka w płynie,
  • 2 kg cukierków,
  • 6 puszek soku pomidorowego,
  • 0,75 kg herbaty.
Józef Malata podkreślił, że nie był w stanie przeciwstawić się napastnikom tak dobrze uzbrojonym (w karabiny, broń automatyczną ckm "Maksym", granaty, itd.) oraz w takiej liczbie (tu pojawia się 50, a nie 20 osób jak kilka linijek wcześniej) i choćby schował towar pod ziemię, to i tak zostałby skradziony.

Zaznaczył równocześnie, że:
"napastnikami było AK, które przy końcu kradzierzy oświadczyło, że bardzo jest im nieprzyjemnie, albowiem zostali źle poinformowani i błędnie skierowani. Towaru wrócić już nie mogą z powodu krótkiego czasu (za godzinę już całkiem widno, musimy odjeżdżać), lecz przyjdziemy wkrótce po nowe przydziały, ale po te, które bezpośrednio nie będą należały do pana, idziemy czyścić bandy rabunkowe w Rzykach."

W protokole stwierdzono ponadto, że tej samej nocy została obrabowana żona Ministra Poczt i Telegrafów, w której domu wybito szyby, a sprawcy oświadczyli, że "wrócą niebawem dla odczyszczenia elementów demokratycznych5".

W końcowym akapicie protokołu podano natomiast, że:
"AK6 w stanie 50 uzbrojonych ludzi wyraziło przez usta komendanta, że zaszła pomyłka, obecnie rekompensaty wydać nie mogą, współczują, okraść nie chcieli, ale byli błędnie poinformowani przez zatajemniczonych Obywateli Choczni."

Prawidłowość powyższych danych potwierdziły pisemnie osoby, w których obecności sporządzono protokół (za wójta Guzdka podpisał się w zastępstwie Leon Bąk).

Fakt napadu na sklep przez nieznanych sprawców potwierdził także kierownik referatu śledczego Powiatowej Komendy Milicji Obywatelskiej w Wadowicach o nazwisku Duda w dniu 7 sierpnia 1946.

-------------------
1Józef Malata (1911-1978) w latach 1933-1934 w ramach służby wojskowej uczęszczał do szkoły podoficerskiej 6 Pułku Artylerii Lekkiej w Krakowie. W czasie II wojny światowej był plutonowym Armii Krajowej, został wysiedlony z rodziną do Frydrychowic, później przebywał w obozie pracy w Rybniku, a następnie w Jaroszowicach. Sklep w choczeńskim Domu Ludowym prowadził już w okresie przedwojennym, razem z poślubioną w 1937 roku Elżbietą z domu Turała (1913-2006). Dwa lata po opisanym tu zdarzeniu Józef i Elżbieta z trójką dzieci przenieśli się na stałe do Gdańska, gdzie Józef podjął pracę jako stolarz, cieśla- szkutnik w stoczni jachtowej.
2Józef Habina (1910-1948) to chocznianin, uczeń wadowickiego gimnazjum, który maturę zdał podczas służby wojskowej. W okresie międzywojennym podoficer Wojska Polskiego- żołnierz plutonu łączności 12 pułku piechoty Wojska Polskiego. Odznaczony Państwową Odznaką Sportową. W 1931 rachmistrz spisowy w Choczni. W czasie II wojny światowej na robotach przymusowych w Niemczech. Po powrocie nie podpisał deklaracji lojalności i był represjonowany przez aparat bezpieczeństwa PRL. W 1946 roku zatrudniony jako referent żywnościowy w Gminie Wadowice. Przeszedł tyfus i został skierowany do pracy w księgowości w PGR Węgorzewo na północy Wielkopolski, gdzie wykrył liczne nadużycia. Zginął tragicznie napadnięty w Okonku, w okolicach miejsca pracy. Po śmierci pochowany na miejscu, natomiast na cmentarzu parafialnym w Choczni posiada symboliczny nagrobek.
3Józef Guzdek (1906-1974) w latach 1929-35 pracował w kamieniołomach we Francji, a po powrocie do Choczni brał aktywny udział w choczeńskim samorządzie, jako radny gromadzki w latach 1935-39). W czasie wojny wysiedlony, a po wojnie 5 lipca 1946 roku (krótko przed opisanym tu zdarzeniem) został wybrany na wójta Gminy Chocznia. W kwietniu 1947 roku zrezygnował z posady wójta, oficjalnie z powodu obciążeń pracą, uniemożliwiających prowadzenia własnego gospodarstwa rolnego. Wpływa na jego decyzję miało z pewnością zatrzymanie przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa w Wadowicach. 
4Kacper Legut (1878-1974), z zawodu szewc, choczeński działacz samorządowy, bliski współpracownik Józefa Putka.
5z mieszkania Putków zrabowano 8.000 zł oraz garderobę.
6AK=Armia Krajowa, w lipcu 1946 roku już nie istniała, po rozwiązaniu w styczniu 1945 roku.

środa, 13 września 2017

Budowa Domu Katolickiego

Wraz z dużym rozwojem działalności Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży w Choczni w połowie lat dwudziestych XX wieku powstała potrzeba zapewnienia lokalu dla: spotkań organizacyjnych, odczytów, szkoleń, przedstawień teatralnych i innych imprez publicznych.
Już w 1927 roku w Ilustrowanym Tygodniku Katolickim „Dzwon Niedzielny” zwracano uwagę, że działacze i działaczki katolickich stowarzyszeń w Choczni nie mogą liczyć na wsparcie lokalnych władz gminnych i udostępnienie lokalu w budynku Domu Ludowego, mimo że do jego powstania składkami i pracą przyczynili się wszyscy chocznianie, w tym również ojcowie i matki młodzieży skupionej w Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży Żeńskiej i Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży Męskiej. W związku z tym na przykład uroczystość ku czci św. Stanisława Kostki musiała odbyć się pod gołym niebem.
Działacze gminni z wójtem Putkiem na czele widzieli w KSMM i KSMŻ naturalne zaplecze dla swojej konkurencji politycznej, głoszącej hasła narodowo- katolickie. Starali się oficjalnie pomniejszać znaczenie tych nowych organizacji, ale musieli mieć świadomość swoich zaniedbań w tworzeniu oferty dla choczeńskiej młodzieży i oddania inicjatywy w tym względzie zwalczanym klerykałom. Zaufania ludowców nie budziła również osoba patrona stowarzyszeń- dynamicznego księdza Józefa Kmiecika, otwarcie głoszącego w kazaniach wrogie dla ruchu ludowego treści. Rok 1927 to także początek sporu o dzwony kościelne pomiędzy władzą gminną i plebanią, a rozhuśtane z obu stron emocje nie służyły z pewnością zgodzie i porozumieniu, nawet w kwestiach użyczenia lokalu dla młodych katolików.
Działacze i działaczki KSMM I KSMŻ mogli liczyć natomiast na życzliwości kierownika szkoły Adama Gondka i nauczycielki Anny Zrazik, wspierających katolickie stowarzyszenia. Ale na ich decyzje z kolei wpływ wywierały sanacyjne władze powiatowe i inspektorat oświatowy, którzy lansowali własną organizację młodzieżową „Strzelec”.
Jedyną alternatywą pozostawały więc niewielkie salki użyczane przez plebanię i organistę.
Dlatego choczeńskie koło KSMM, którego czołowymi działaczami byli wówczas: prezes Józef Janik, skarbnik Bolesław Bandoła, sekretarz  Jan Ruła i wydziałowy Jan Turek wraz z ks. Kmiecikiem wysunęło pomysł budowy Domu Katolickiego, zgrabnie łącząc go z przypadającą na 1928 rok 10-tą rocznicą odzyskania niepodległości. Pomysł ten poparł również proboszcz ksiądz Józef Dunajecki.
O tej inicjatywie tak informował Ilustrowany Kurier Codzienny:

„W Choczni katolickie stowarzyszenie młodzieży powzięło myśl wybudowania niezbędnego dla opieki moralnej nad dziatwą i w ogóle nad wsią własnego budynku. Myśl ta cieszy się poparciem ks. Kardynała Kakowskiego (metropolity warszawskiego) i ks. Metropolity  Sapiehy.”

Dom Katolicki powstawał w systemie gospodarczym na parceli plebańskiej położonej w pobliżu kościoła i dawnej organistówki. Drewno na budowę zwożono z Księżego Lasu, a cegły wypalano na gruntach plebańskich. Na koszty budowy składały się datki i ofiary miejscowej ludności, dotacje z Kurii Biskupiej w Krakowie, przesyłane z Ameryki dolary od choczeńskich emigrantów oraz skromne dochody z urządzanych przez samą młodzież przedstawień i festynów z loterią, w której można było wygrać na przykład kury, podarowane przez choczeńskie gospodynie. Przy budowie pracowali bezinteresownie druhowie i druhny z obydwu katolickich stowarzyszeń, członkowie Katolickiego Koła Mężczyzn i Kobiet oraz niestowarzyszeni miejscowi gospodarze, wykonując szereg prac fizycznych, jak:  wypalanie cegły, jej zwózkę na plac budowy, lasowanie wapna, roboty murarskie, zwózkę dachówki i jej wnoszenie na dach, prowadzonych pod okiem mistrza murarskiego i nadzorem architekta.
Budowa Domu Katolickiego w Choczni- wnoszenie dachówek (1929)
Według Józefa Turały, autora „Kroniki wsi Chocznia” budowę w stanie surowym ukończono w 1929 roku. Prace wykończeniowe trwały jednak przez kolejne lata. W 1930 roku ksiądz Józef Kmiecik i komisarz gminny Tomasz Bursztyński zwrócili się o wsparcie finansowe budowy do księcia Habsburga w Żywcu, o czym informowało wydawane przez Putka „Wyzwolenie”, złośliwie dodając, że:

 (…) Chłopi dla siebie „dom” mają, a dla księżo- pańskich interesów wytężać się nie będą. Jak Sapieha, czy Habsburg chce mieć dom, niech go sobie własnym kosztem wybuduje.(…)

W 1931 roku fundusze przeznaczone na budowę uległy całkowitemu wyczerpaniu, dlatego na łamach prasy katolickiej pojawiły się artykuły zachęcające do wsparcia, w których podawano numer konta bankowego dla potencjalnych ofiarodawców. Fundusze pozyskiwano także nadal z przedstawień organizowanych przez młodzież skupioną w KSMM i KSMŻ. W grudniu 1932 roku takie dochodowe przedstawienie z życia św. Stanisława i Bolesława Śmiałego pod tytułem "Król a biskup" w reżyserii Józefa Kolbra wystawiono już w częściowo ukończonym budynku Domu Katolickiego, o czym informował „Dzwon Niedzielny”.
Do formalnego poświęcenia nowo wybudowanego obiektu przez arcybiskupa Sapiehę doszło dopiero 9 czerwca 1938 roku.
Ale już wcześniej Dom Katolicki był wykorzystywany do pracy z młodzieżą. Raz w miesiącu odbywały się w nim religijne zebrania formacyjne. Organizowano także:
  • amatorskie przedstawienia teatralne o treści historyczno- społeczno-religijnej (np. „Krakowiacy i górale”, „Skąpiec”, „Królowa przedmieścia”, "Kościuszko pod Racławicami”, „Krowoderskie zuchy”, „Zesłanie na Sybir”),
  • odczyty i prelekcje prowadzone często przez studentów wywodzących się z Choczni (np. o prześladowaniu chrześcijan w Meksyku),
  • próby chóru,
  • konkursy i szkolenia rolnicze, dotyczące na przykład wprowadzania nowych rodzajów upraw - kukurydzy i lnu oraz zakładania przydomowych ogródków warzywnych, czy chowu królików, 
  • opłatek, jasełka i obchody innych świąt religijnych,
  • szkolenia z gospodarstwa domowego dla dziewcząt- gotowania, pieczenia, wyszywania, szydełkowania, szycia, itp.,
  • szkolenia higieniczne i prozdrowotne, 
  • kursy nauki na instrumentach muzycznych (np. kółko mandolinistów).
Teren wokół Domu Ludowego służył zajęciom i grom sportowym- urządzono boisko do gry w siatkówkę oraz skocznie w dal i wzwyż.

wtorek, 12 września 2017

Kalendarium choczeńskie- wydarzyło się miedzy 11 a 17 września

11 września

  • 1907- urodził się Tomasz Guzdek, absolwent wadowickiego gimnazjum w 1928 roku, do II wojny światowej urzędnik w województwie wileńskim. W 1945 roku jako repatriant powrócił do kraju i pracował w urzędzie pocztowym w Dąbrowie Opolskiej. 
  • 1908- urodził się Tomasz Widlarz, absolwent wadowickiego gimnazjum w 1930 roku, póxniej pracownik firmy "Bata" w Oświęcimiu i Nowym Targu. W czasie okupacji pracował w firmie budowlanej w Oświęcimiu, stawiającej między innymi baraki dla więźniów obozowych. Po wojnie został aresztowany i po śledztwie skierowany do Centralnego Obozu Pracy w Jaworznie. Zbiegł w czasie transportu i po okresie ukrywania się w pracował jako urzędnik na Ziemiach Odzyskanych. W 1946 roku zasiadał w Komisji Kontroli Społecznej Powiatowej Rady Narodowej w Namysłowie, jako przewodniczący Komitetu Powiatowego PPS.
  • 1911- w Ottmuth (dziś Otmęt- część Krapkowic) urodził się Adam Biel, gminny instruktor rolny w Choczni (1954), agronom rejonowy (1956) i urzędnik w biurze melioracji w Wadowicach. Ławnik Sądu Powiatowego w Wadowicach od 1956 roku. Członek Komisji Likwidacyjnej Rolniczego Zrzeszenia Spółdzielczego im. Rokossowskiego w Choczni (1956). Zastępca przewodniczącego Spółki Wodnej w Choczni (od 1971 roku). 
  • 1913- urodził się Stanisław Kręcioch, piekarz, w okresie przed II światową w okolicach Pszczyny. Żołnierz kampanii wrześniowej w 1939 roku i AK w okresie okupacji. Po wojnie mieszkaniec Spytkowic. 
  • 1913- urodziła się Stefania Graca, później po mężu Penkala, rolniczka, robotnica przymusowa w czasie II wojny światowej, która po jej zakończeniu osiadła na Dolnym Śląsku. Zmarła w Andrychowie w wieku 102 lat. Była matką księdza Władysława Penkali ze Stowarzyszenia Misji Afrykańskich, proboszcza parafii w El Jadida w Maroku.
  • 1924- urodził się Stanisław Balon, robotnik, od grudnia 1954 roku członek Gromadzkiej Komisji Budżetowo- Finansowej.
  • 1926- urodził się Klemens Skowron, członek Gromadzkiej Komisji Rolnej (od 1961 roku). Kierownik parku maszynowego w choczeńskim Kółku Rolniczym. Rachmistrz spisowy (1968). Sekretarz Wiejskiego Frontu Jedności Narodu (1971). W 1968 roku w jego domu uruchomiono punkt fryzjerski. 
  • 1988- zmarł Kazimierz Widlarz, absolwent gimnazjum w Gnieźnie w 1938 roku i szkoły podchorążych. Jeniec niemiecki w czasie II wojny światowej. Po wojnie ukończył studia pedagogiczne w Krakowie, od maja 1947 zatrudniony jako inspektor oświatowy w Olsztynie. W 1953 roku przewodniczący Frontu Narodowego w Choczni. Członek gromadzkiej Komisji Finansowo-Budżetowej od 1966 roku, dokooptowany do Rady Gromadzkiej.
  • 1998- zmarła Maria Woźniak z domu Zając, krawcowa i hafciarka, absolwentka szkoły zawodowej i kursów u Sióstr Nazaretanek w Wadowicach. Od 1945 roku mieszkanka Wadowic. 

12 września

  • 1796- ochrzczony został Mikołaj Widlarz, choczeński rzeźnik i rolnik.
  • 1894- w Jeleśni urodził się Karol Janoszek, rolnik, sklepikarz, wice komisarz Gminy Chocznia na początku lat trzydziestych XX wieku. Rady gromadzki i członek Rady Miejscowej Szkolnej (1935). W czasie wojny wysiedlony i wywłaszczony. W marcu 1947 roku przewodniczący Związku Samopomocy Chłopskiej w Choczni i członek Gminnej Rady Osadniczej. W 1950 roku członek Komisji Zbożowej. 8 listopada 1951 roku został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi. Od grudnia 1951 roku bezpartyjny przewodniczący prezydium Gminnej Rady Narodowej w Choczni. 
  • 1895- rozpoczęła się dwudniowa wizyta kanoniczna w parafii choczeńskiej biskupa krakowskiego ks. Jana Puzyny.
  • 1917- urodziła się Elżbieta Balon, później po mężu Niemiec, nauczycielka  w Brodach.
  • 1920- urodziła się Tekla Drapa, po mężu Drożdż. nauczycielka i krawcowa w Bielsku, matka dwóch księży: Zenona i Adama Drożdżów.
  • 1929- urodził się Edward Skowron, wiejski inseminator obsługujący środkową i górną część wsi oraz Kaczynę, radny gromadzki od grudnia 1954 roku. Ławnik Sądu Powiatowego w Wadowicach od 1956 roku. Członek Komisji Rewizyjnej Spółki Wodnej (1971). 
  • 1939- chocznianin Jan Świerkosz, uczestnik kampanii wrześniowej,  dostał się do niewoli niemieckiej pod Biłgorajem.
  • 1949- w Wadowicach zmarł Leopold Kobiałka, były uczeń wadowickiego gimnazjum, żołnierz austriacki podczas I wojny światowej (na froncie włoskim) i powojennego Wojska Polskiego. Po przejściu do cywila pracował jako sekretarz w Sądzie Powiatowym w Wadowicach i w Andrychowie. W 1948 roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi za uratowanie akt sądowych przed zniszczeniem przez Niemców. 
  • 1971- w Bexhövede zmarł Alwin Ruppelt, nauczyciel, przed wojną zatrudniony w Otorowie koło Szamotuł i Niederröblingen w Saksonii-Anhalt. Kolonista niemiecki w Choczni w czasie II wojny światowej, kierownik szkoły z nadania władz niemieckich. Spalił książki ze szkolnej biblioteki i archiwum Józefa Putka. Od 1 października 1942 urzędnik do spraw prac w ogrodach szkolnych w Żywcu. 
  • 1997- w Bystrej koło Bielska zmarł Czesław Bryndza, żołnierz armii niemieckiej w czasie II wojny światowej, uczestnik bitwy pod Stalingradem, w której został ciężko ranny w nogę. Jako inwalida wrócił do Choczni i kierował urzędem pracy (Arbeitsamt). Po wojnie kościelny w Bystrej.

13 września

  • 1843- Franciszek Gawlik, podróżny z Ropczyc, został na choczeńskim gościńcu ukąszony przez żmiję w wyniku czego zmarł.
  • 1883- w Bogumiłowicach urodził się Michał Boryczko, mieszkaniec Wadowic, w okresie powojennym nauczyciel języka angielskiego w szkole w Choczni Dolnej. 
  • 1926- Stefan Warmuz, rolnik i młynarz, zginął pod kołami pociągu w Choczni.
  • 1929- rozwiązanie Rady Gminnej w Choczni przez władze wojewódzkie w Krakowie. Rada składała się z 40 osób, a obowiązki wójta sprawował Józef Putek. Oficjalne zarzuty władz dotyczyły przetrzymywania gotówki z różnego rodzaju składek gminnych i wykorzystywaniu jej do celów społecznych, zamiast wpłacania do kasy oraz urzędowania wójta w każdą niedzielę między 14.00 a 19.00. (link) i (link)
  • 1965- w wypadku kolejowym zginął Adam Miska.

14 września

  • 1860- urodził się Karol Widlarz, hutnik w Vitkovicach (północne Czechy), a także stolarz (1896). W 1884 roku odbywał służbę wojskową w armii austriackiej.
  • 1886- w trakcie budowy kościoła parafialnego w Choczni na kopule wieży zamontowano poświęcony krzyż.
  • 1901- w Mostach urodził się Stanisław Kryjak, właściciel sklepu – towary różne w Choczni w latach 1926-1930 (według książki adresowej) oraz sklepu z wyszynkiem w 1941 roku (w zestawieniu przygotowanym przez niemieckiego okupanta). W 1945 roku został wywieziony przez Rosjan z Wadowic, zginął zastrzelony w rejonie Penzy na Uralu podczas próby ucieczki z transportu na Syberię. 
  • 1890- urodził się Jan Gazda, pracownik cegielni w okolicach Stuttgartu w Niemczech (1911), w 1912 roku skazany przez sąd w Ried w Górnej Austrii na 14 dni ścisłego aresztu za niestawienie się do poboru wojskowego rok wcześniej i złamanie wielu przepisów prawa. 
  • 1891- urodził się Jan Bylica, żołnierz 56 pp w czasie I wojny światowej, który w 1915 roku zginął na froncie.
  • 1905- urodziła się Helena Maj, później po mężu Banaś, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej, chorąża i gospodyni lokalu koła.
  • 1931- przed Sądem Okręgowym w Wadowicach odbyła się rozprawa przeciwko Maksymilianowi Malacie, Stanisławowi Wójcikowi, Kacprowi Legutowi i Leonowi Bąkowi, obwinionym o to, że mieli „przeszkadzać w urzędowaniu* komisji wyborczej w Choczni, gdy ta przeliczał głosy wyborców sejmowych. Wszyscy oskarżeni zostali uwolnieni od winy i kary. 
  • 1949- na budynku szkoły w Choczni Dolnej zamontowano zakupiony gromochron.
  • 1950- urodził się Józef Jerzy Zajda, ksiądz kanonik, absolwent Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie, wyświęcony w 1975 roku. Pierwszy proboszcz w parafii Matki Bożej Fatimskiej w Bielsku Białej i budowniczy tamtejszego kościoła. Na emeryturze współpracował z rozgłośnią "Anioł Beskidów" i pomagał w pracy duszpasterskiej w Bielsku- Komorowicach.
  • 1958- w Tel Awiw w Izraelu zmarł pochodzący z Choczni Emmanuel Luftglas, malarz i scenograf, absolwent Königliche Akademie für graphische Künste und Buchgewerbe w Lipsku i Akademii Sztuk Pięknych w Buxtehude. Scenograf w teatrze i w operze w Hamburgu. W 1926 roku powrócił do Polski. Wykonał ornamenty i malowidła wewnątrz synagogi w Kalwarii Zebrzydowskiej. Działacz ruchu syjonistycznego, pod koniec 1926 roku wyjechał na stałe do Izraela, gdzie używał nazwiska Emanuel lub Emanueli. Pierwszy profesjonalny scenograf teatralny w Palestynie (i jedyny przez okres 25 lat), autor nowoczesnych rozwiązań scenicznych, jeden z „ojców założycieli” współczesnego teatru izraelskiego. 
  • 1984- zmarła Jadwiga Skowron z domu Guzdek, w 1918 roku członkini Głównego Wydziału Związku Katolickich Stowarzyszeń Kobiet i Dziewcząt Pracujących, wybrana na zjeździe w Krakowie.
  • 1995- w Nowym Tomyślu zmarł pochodzący z Choczni Stefan Warmuz, żołnierz LWP, ojciec franciszkanina o. Klaudiusza Ryszarda Warmuza.
  • 1998- zmarł ksiądz Władysław Bania, były wikariusz choczeński (1969-1973), a później wieloletni proboszcz w Rząsce pod Krakowem, budowniczy tamtejszego kościoła parafialnego.

15 września

  • 1744- ochrzczony został Maciej Wcisło znany jako Bacak, choczeński kościelny, notowany w latach 1783-1791. 
  • 1889- urodził się Józef Szczepaniak, żołnierz 56 pp w czasie I wojny światowej, który po postrzale w głowę zmarł w szpitalu w Innsbrucku.
  • 1909- Rada Szkolna Krajowa przysłała do Choczni zatwierdzenie planu na budowę nowej szkoły z kosztorysem na ogólną kwotę 62.000 koron.
  • 1914- do Choczni dotarł na szkolenie batalion rekrucki Legionów Polskich z Kielc. Legioniści w liczbie około 2.000 kwaterowali w szkole i domach miejscowych gospodarzy, przez których byli utrzymywani. Rekruci prowadzili w okolicy ćwiczenia praktyczne i teoretyczne. Miejscowa kasa Pożyczek i Oszczędności przekazała na rzecz Legionów 501 koron. (link)
  • 1914- urodziła się Justyna Malata, później po mężu Bargiel, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. W 1933 roku zastępczyni gospodyni, a w latach 1935-1937 chorąża pocztu sztandarowego. Radna gromadzka wybrana w 1961 roku, członkini Gromadzkiej Komisji Kultury i Spraw Socjalnych oraz  Wiejskiego Frontu Jedności Narodu (1971).  Wraz z mężem prowadziła handel odpustowy.
  • 1918- urodził się Tadeusz Twaróg, rolnik, cieśla, członek choczeńskiej orkiestry strażackiej i Związku Samopomocy Chłopskiej. Od grudnia 1954 roku w Gromadzkiej Komisji Drogowej. Radny Gromadzkiej Rady Narodowej wybrany w 1958 roku. 
  • 1933- w Kielcach zmarł Władysław Tałasiewicz, agronom, chorąży podporucznik Legionów Polskich (od 1914 roku oficer prowiantowy w 2 pułku piechoty II Brygady Legionów), którego rodzina w czasie I wojny światowej była ewakuowana z Tarnowa i zamieszkiwała Chocznię. W kwietniu 1915 roku zwolniony z Legionów ze względu na wiek i stan zdrowia (ranny w nogę przebywał w szpitalu w Opawie), reaktywowany w listopadzie 1915 roku z przydziałem do Stacji Zbornej w Pradze. Od 1918 roku jako rekonwalescent w Choczni. Potem w oddziałach pomocniczych, zajmował się również gospodarstwem i handlem końmi. W 1922 roku na stałe przeprowadził się z rodziną do Kielc. 
  • 1937- urodził się Stanisław Bąk, ksiądz ze Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów, wyświęcony w 1964 roku w Kanadzie, dokąd wyjechał w 1948 roku, dołączając do rodziców w Bradford w prowincji Ontario. Pierwszy proboszcz w parafii św. Maksymiliana Kostki w Mississauga (od 1979 roku). Budowniczy kościoła parafialnego (od 1983 roku), zorganizował chórek dziecięcy, grupę lektorów i ministrantów. Zaangażował się również w utworzenie parafii St. Eugene de Mazenod w sąsiednim Brampton, gdzie zainicjował odprawianie mszy św. po polsku. 
  • 1953- zmarł Franciszek Pędziwiatr, rolnik, inwalida z okresu I wojny światowej, od 28 stycznia 1925 roku członek zarządu nowo założonej Spółdzielni Inwalidzkiej w Wadowicach. W latach 1926-1930 prowadził w Domu Ludowym razem z żoną sklep spożywczy z wyszynkiem piwa i wina oraz handel sianem (według książki adresowej). Członek Rady Nadzorczej Kasy Stefczyka (od 1929 do 1932 roku) i PSL „Wyzwolenie”. W czasie II wojny światowej wysiedlony z rodziną na Lubelszczyznę. Po dwóch latach przeprowadził się do Zebrzydowic, a po wojnie wrócił do Choczni i ponownie uruchomił sklep z wyszynkiem. W 1948 roku został wyeksmitowany z rodziną z zajmowanego domu, wskutek wyroku sądowego związanego z przedwojennym zadłużeniem hipotecznym wobec choczeńskiej Kasy Stefczyka. 
  • 1973- zmarł Emil Twaróg, wieloletni dyrygent orkiestry OSP w Choczni.
  • 1979- w Krakowie zmarł Eugeniusz Bielenin, dziennikarz, działacz ruchu ludowego, porucznik Wojska Polskiego, żołnierz Armii Hallera. Członek choczeńskiego „Sokoła” oraz aktor i animator miejscowego teatru amatorskiego. Uczęszczał do wadowickiej szkoły normalnej i gimnazjum, które ukończył w 1911 roku. Za swoją działalność został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Zwycięstwa i Wolności KRN oraz Złotą Odznaką Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich.  Zmarł po zaginięciu w niejasnych okolicznościach. (link)
  • 1980- zmarła potrącona przez samochód ciężarowy 'Star" Maria Garżel z domu Balon. Sprawca wypadku zbiegł z miejsca zdarzenia.

16 września

  • 1746- ochrzczony został Maciej Guzdek, choczeński wójt do 1783 roku.
  • 1763- ochrzczony został Maciej zając, choczeński kowal.
  • 1857- chocznianin Maciej Wątroba otrzymał premię w wysokości 12 dukatów w złocie za hodowlę klaczy zarodowych w konkursie zorganizowanym w rejonie wadowickim przez władze austriackie.
  • 1875- posługę wikariusza w Choczni rozpoczął nowo wyświęcony ksiądz Wincenty Sałapatek, rodem z Białki.
  • 1882- urodził się Wacław Szczur, emigrant do USA w 1907 roku, pracował jako krawiec w Chicago. W 1910 ofiarodawca na budowę pomnika Kościuszki w Krakowie. 
  • 1899- w Radoczy urodził się Józef Mojski, kowal i rolnik choczeński. W Choczni zamieszkał w 1924 roku po ślubie ze Stefanią z domu Sikora, córką kowala Antoniego i Agnieszki z domu Jura. Po pewnym czasie przejął kuźnię teścia. W czasie wojny w 1940 roku został wysiedlony przez Niemców z rodziną do Zagórnika. Do Choczni wrócił w 1945 roku. W 1946 roku był członkiem Gminnej Komisji Pożyczki Narodowej. Od grudnia 1947 roku członek Gminnej Sekcji Ochrony Roślin. 
  • 1913- opóźnione rozpoczęcie roku szkolnego w choczeńskich szkołach- powodem były przedłużające się żniwa, w które zaangażowana była młodzież szkolna.
  • 1924- urodziła się Franciszka Widlarz, później po mężu Konopka, urzędniczka pocztowa. W czasie wojny zatrudniona w Bielsku w fabryce sukna. Po wojnie ukończyła Technikum Łączności i rozpoczęła pracę jako kierowniczka poczty w Trzcianie koło Bochni (od 1947 do 1979 roku). Na emeryturze zamieszkała w Choczni. 
  • 1939- Józef Oleksy, żołnierz 3 Pułku Strzelców Podhalańskich, dostał się do niewoli niemieckiej pod Tomaszowem Lubelskim.
  • 1960- zmarł Jan Filek, były radny gromadzki (1939).
  • 1996- zmarła tragicznie w Krakowie Maria Szczur z domu Góra, zamieszkała w Choczni położna.

17 września

  • 1747- ochrzczony został Eustachy Michał Wcisło, choczeński krawiec.
  • 1821- urodził się Franciszek Wójcik, choczeński grabarz.
  • 1824- zmarł w Choczni ksiądz emeryt Franciszek Grywalski, były wikariusz.
  • 1862- w Mielcu urodził się Mateusz Jeż, późniejszy ksiądz i wikariusz w Choczni (1887). Redaktor pism kościelnych, poeta, autor słów kolędy "Nie było miejsca dla Ciebie". Pracował w diecezji krakowskiej i podlaskiej, jako m.in. profesor w seminarium duchownym, katecheta, rektor Domu Kadłubka. 
  • 1867- Sąd Powiatowy w Wadowicach skazał poddanego plebańskiego Wincentego Kolbra na 14 dni aresztu za "potwarze i pokrzywdzenia na honorze" proboszcza księdza Józefa Komorka.
  • 1898- nabożeństwo żałobne w choczeńskim kościele parafialnym za spokój duszy zamordowanej cesarzowej austriackiej Elżbiety.
  • 1919- urodził się Antoni Drąg, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku, więzień stalagu i obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, gdzie poniósł śmierć w 1943 roku. 
  • 1929- urodził się Franciszek Widlarz, magister inżynier chemik. Po wojnie ukończył 4 klasy wadowickiego gimnazjum. Absolwent Wydziału Chemii Politechniki Śląskiej w Gliwicach- studiów inżynierskich w roku akademickim 1953/54 i magisterskich w roku akademickim 1955/56. Pracownik rafinerii ropy naftowej w Czechowicach Dziedzicach.
  • 1938- w czeskich Vitkovicach zmarł Julian Widlarz, tokarz i hutnik w rejonie opawsko-karwińskim.
  • 1939- porucznik pilot Władysław Nowak uchodząc przed wojskami niemieckimi przekroczył granicę rumuńską i został internowany w Calimanesti.
  • 1992- zmarła Maria Gregorczyk/Bryndza z domu Dąbrowska, woźna w Technikum Ekonomicznym w Wadowicach, gospodyni księdza Kolbra w Choczni.  
  • 1992- zmarła Maria Oleksy z domu Wątroba, rolniczka, w 1949 roku członkini Gminnej Komisji Zdrowia, a w 1950 roku Komisji do Zwalczania Analfabetyzmu. W latach 1951-53 członkini Gminnej Rady Narodowej w Choczni oraz Koła Gospodyń Wiejskich. Od 1967 roku w Gromadzkim Komitecie Higienizacji Wsi. 
  • 1995- zmarł Stanisław Stachera, rolnik, członek choczeńskiej Spółdzielni Produkcyjnej im. Rokossowskiego (1953).