Dzieci i dzietność chocznian- ciekawostki

 Najwięcej dzieci spośród chocznian posiadali:

1. Józef Guzdek (ur. 1848) – 21 dzieci: 11 synów, 10 córek; z Franciszką z domu Widlarz (10) i z Franciszką z domu Spisak 11,
2. Antoni Żak (ur. 1773)- 19 dzieci: 9 synów, 10 córek; z Teresą z domu Widlarz (13), z Teresą z domu Szczur (2) i z Zofią z domu Cap (4),
3. Piotr Widlarz (ur. 1850)- 19 dzieci: 7 synów, 12 córek; z  Józefą Balbiną z domu Czapik (17), z Julią z Mojskich (2)

17 dzieci miał również Maciej Koman (ur. 1808). Co najmniej dwadzieścioro dzieci miał też mieszkający przed I wojną światową w górnej Choczni młynarz Stanisław Ciejek (z Jadwigą z domu Kurpan i Karoliną z domu Rzepa), ale tylko troje z nich w Choczni.

Matkami największej liczby dzieci były:

1. Józefa Balbina Widlarz z domu Czapik (17); wszystkie z Piotrem Widlarzem w latach 1873-1901,
2. Katarzyna, żona Wojciecha Guzdka (16), w latach 1743-1771,

Piętnaścioro dzieci miały z kolei między innymi:

• Maria Bąk z domu Burzej (15), wszystkie z Aleksym Bąkiem w latach 1887-1910,
• Maria Drożdż z domu Faber (15), wszystkie z Janem Drożdżem w latach 1915-1939,
• Regina Drapa z domu Wider (15), wszystkie z Stanisławem Drapą w latach 1811-1840.

Jak widać z powyższych zestawień, najwięcej dzieci (17) w jednym związku małżeńskim urodziło się Piotrowi i Józefie Balbinie Widlarzom.

Najstarszy ojciec

• Młynarz Jakub Szczur (rocznik 1719), któremu 80 lat i 5 miesięcy urodził się syn Tomasz,
• Wojciech Styła (rocznik 1826), któremu w wieku 80 lat i 3 miesięcy  urodziła się córka Maria (później po mężu Matuśniak), która była zresztą jego jedynym dzieckiem (!).

Kolejne dwa wyniki znów należą do młynarza Jakuba Szczura, któremu w wieku niespełna 78 lat urodziła się córka Regina, a w wieku niespełna 76 lat córka Katarzyna.

Następny w tym zestawieniu jest Wojciech Widlarz (ur. 1721), któremu w 1797 roku urodził się syn Paweł- protoplasta Widlarzy-Poloków.

Najstarsza matka

Teoretycznie najstarszą matką w Choczni była Agata Woźniak, żona wójta Łukasza Woźniaka, która w wieku 54 lat miała urodzić syna Mateusza. Wiek Agaty znany jest jednak tylko z danych przybliżonych (podany został w metryce jej zgonu), nie jest natomiast znana dokładna data jej chrztu/urodzenia.

Ta sama Agata Woźniak urodziła syna Izydora Leona, gdy według tych samych szacunkowych danych miała 52 lata.

Uwzględniając tylko ścisłe dane najstarszą matką w Choczni była Zofia Ramenda z domu Guzdek, żona Wiktora, która urodziwszy w 1786 roku córkę Agnieszkę miała skończone 50 lat i prawie 10 miesięcy. Niestety Agnieszka żyła tylko 4 dni.

Najmłodsi rodzice

Najmłodszym ojcem dziecka urodzonego w Choczni był Adam Sikora z Ciężkowic. Gdy jego żona Józefa urodziła mu w 1912 roku córkę Józefę, miał skończone 16 lat i 3 miesiące.

Regina Kręcioch z domu Guzdek, żona Franciszka, która urodziła w 1811 córkę Mariannę, gdy miała ukończone 14 lat.

Największe różnice wieku między rodzeństwem

Największa różnica między rodzeństwem (własnym, a nie przyrodnim) to 30 lat i 6 miesięcy. Tyle właśnie dzieliło urodziny Kazimierza Ruły (1800) od jego najmłodszej siostry Franciszki (1830).

W czasach nam bliższych różnica ponad 29 lat wystąpiła między urodzeniem Franciszka Kręciocha (8 listopada 1880) a urodzeniem jego siostry Genowefy, później po mężu Jończyk (24 kwietnia 1910 roku).

Małżeństwa chocznian- ciekawostki

 Najmłodsi w chwili ślubu

Przypadki zawieranie małżeństw przez dziewczyny poniżej 16. roku życia nie były wcale rzadkie w osiemnasto- i dziewiętnastowiecznej Choczni.

W choczeńskich księgach metrykalnych udało się odnaleźć jedną cztery panny z Choczni, które wychodząc za mąż miały zaledwie 12 lat. Były to:

• Regina Guzdek, urodzona w 1795 roku, która w 1807 roku poślubiła 23-letniego Franciszka Kręciocha (do ukończenia 12 lat brakowało jej 3 dni),
• Salomea Wider, która została żoną o 8 lat starszego od siebie Piotra Haczka w 1802 roku (w wieku 12 lat i 1 miesiąca),
• Katarzyna Szczur, która w 1810 roku wyszła za 13 lat starszego od siebie Michała Rzyckiego (w wieku 12 lat i 11 miesięcy),
• Łucja Malata, która w 1764 poślubiła 20 lat starszego od siebie Michała Pietruszkę, mając skończone 12 lat i 11 miesięcy.

Trzy pierwsze żyły krótko- Regina 27 lat, Katarzyna tylko 17 lat, a Salomea 28. Jedynie Łucji udało się osiągnąć poważny jak na owe czasy wiek 64 lat. Nie jest jednak do końca jasne, czy wymienione wyżej związki z mocno nieletnimi dziewczynkami, były od razu skonsumowane, jako że i Salomea i Łucja pierwsze dzieci urodziły dopiero po ukończeniu odpowiednio 19 i 20 lat, a Katarzyna nie miała dzieci wcale. Jedynie Regina Kręcioch pierwsze dziecko urodziła jako 16-latka. Co ciekawe, gdyby nie mariaż Łucji, to w dzisiejszej Choczni nie byłoby żadnych Pietruszków, ponieważ wszystkie osoby noszące współcześnie to nazwisko wywodzą się właśnie od niej i jej męża Michała. Zwraca również uwagę duża różnica wieku pomiędzy Łucją a jej małżonkiem. Nie był to raczej związek z uczucia, ale swoisty kontrakt między Michałem Pietruszką a Antonim Malatą, ojcem Łucji, dzięki któremu Antoni stał się wspólnikiem Michała na uprawianej przez niego roli.

Niewiele starsze od Salomei, Katarzyny i Łucji były na przykład Katarzyna Żak i Agnieszka Guzdek, które wychodząc za mąż odpowiednio za Marcina Drapę i Fabiana Kręciocha miały zaledwie 13 lat, przy czym Agnieszka pierwsze dziecko urodziła jako szesnastolatka.

Nie tylko współcześni Pietruszkowie, ale także duża część Widrów zawdzięcza swoje istnienie małżeństwu z osobą poniżej 16. roku życia. W przypadku tych drugich chodzi o Katarzynę Ramenda, która wraz z mężem Kazimierzem Widrem zapoczątkowała w 1814 roku jedną z dwóch głównych linii tego rodu, w której nazwisko Wider przetrwało do dziś.

W XVIII wieku zawarte zostało w Choczni co najmniej jedno małżeństwo przez piętnastoletniego kawalera. Ten przypadek trudno jest jednak zweryfikować, gdyż wiek nowożeńca Wawrzyńca Guzdka znany jest tylko w przybliżeniu, a nie z metryki jego chrztu. Według metryki małżeństwa w 1750 roku Wawrzyniec poślubił 17-letnią Kunegundę Szczur. Para ta przeżyła razem 45 lat, aż do śmierci Wawrzyńca. Kunegunda urodziła Wawrzyńcowi dziewięcioro dzieci, pierwsze gdy on miał 17 lat, a ona 19. 

Natomiast z notatki w metryce chrztu urodzonego w Choczni Stefana Mruczka, syna Franciszka  i Ludwiki z domu Garżel wynika, że w 1923 roku wstąpił on w związek małżeński z Antonią Kruczek. Jeżeli ta data jest prawidłowa, to Stefan Mruczek miał wówczas skończone 16 lat i 3 miesiące, a jego wybranka była rocznikowo dwa lata starsza.

Najstarsi w chwili ślubu

W 1843 roku 85-letni Mateusz Łopata vel Grządziel prosił proboszcza w Choczni o zgodę na ślub w Wadowicach z Marianną Ramza. W jego o rok późniejszej metryce zgonu zapisano, że pozostawił po sobie żonę Mariannę Ramza, czyli to małżeństwo rzeczywiście doszło do skutku. Mateusz Łopata mógł w chwili jego zawarcia liczyć 85 lub 86 lat.

Jednym z najpóźniej żeniących się chocznian był z pewnością Anastazy Zając, urodzony w 1900 roku, jako syn Michała i Wiktorii z domu Nowak. Gdy jako wdowiec w 1982 roku zawierał małżeństwo z Jadwigą Kucharską, do ukończenia 82 roku życia brakowało mu 6 dni. Ponad 80 lat (dokładnie 80 lat i 10 dni) miał także Franciszek Góralczyk, gdy w 1916 roku żenił się z 20 lat młodszą Magdaleną z domu Kręcioch, wdową po Franciszku Bielu. Dla Franciszka Góralczyka był to trzeci (i ostatni) ślub w jego życiu. 

Wśród kobiet wyróżniała się wiekiem Stanisława Sordyl z domu Warta, gdy wychodziła powtórnie za mąż za Stanisława Studlika (73 lata) oraz Kazimiera Szczur, zawierając swoje pierwsze małżeństwo.

Najwięcej zawartych małżeństw

Magdalena Zając, urodzona w 1894 roku w Choczni, starsza siostra wymienionego wyżej Anastazego Zająca,  zawierała czterokrotnie związki małżeńskie, w tym trzykrotnie w choczeńskim kościele parafialnym:

- z Wawrzyńcem Lofkiem w 1918 roku,

- z Karolem Urbańskim w 1920 roku,

- z Władysławem Fircykiem w 1933 roku.

Jej czwarty mąż (ale chronologicznie trzeci- przed Władysławem Fircykiem) nazywał się Wojciech Żyła. Mimo posiadania czterech mężów jedyne dziecko miała jako 22-letnia panna (syna Andrzeja).

Z kolei Wanda Joyce Stuglik, urodzona w USA w 1948 roku, wnuczka chocznianina Jana Stuglika, mężów miała aż ośmiu (!): Rodneya Stoeckingera, Kenta Simmonsa, Geralda Dhaeze, Michaela Prikosovicha, George Funka, Danny’ego Woodruffa, Erica Hansena i Davida Fredericka. Dzieci – dwóch synów- miała tylko z pierwszym mężem (Geraldem). Jeden z jej mężów (Rodney) był młodszy od jej starszego syna !

Pierwszym znanym chocznianinem, który miał cztery żony, był urodzony w 1806 roku Andrzej Ramza, syn Franciszka i Zofii z Dąbrowskich. Wszystkie cztery żony poślubił w Choczni, a trzy z nich miały na imię Marianna. Najpierw jako 19-letni kawaler ożenił się z trzy lata starszą Marianną Wróbel, z którą miał sześcioro dzieci. W 1847 roku, jako 41-letni wdowiec zawarł związek małżeński z wdową Jadwigą Pawińską z domu Wróbel. Po jej śmierci w 1855 roku ożenił się z 24 lata młodszą od siebie wdową Marianną Wcisło z domu Twaróg. Niestety Marianna zmarła dwa lata później, trzy dni po urodzeniu ich jedynego syna Tomasza. Wobec tego już trzy miesiące później Andrzej Ramza został mężem kolejnej Marianny, tym razem z domu Kamińskiej, wdowy po Janie Kozaku z Jaroszowic. Z tą czwartą żoną miał jeszcze trzech synów i jedną córkę- najmłodsze dziecko przyszło na świat, gdy Andrzej miał 57 lat, a jego czwarta żona 40.

Kolejnym chocznianinem, który czterokrotnie zawierał związki małżeńskie był Stanisław Styła (1902-1995) , syn zasłużonego dla Choczni posła Antoniego Styły. W przeciwieństwie do Andrzeja Ramzy Stanisław Styła żenił się wyłącznie poza Chocznią. Jego pierwsza żona Maria pochodziła ze Śląska, druga Julia z Wielkopolski, trzecia miała na imię Zofia, a z czwartą Janiną mieszkał w Łomży. Z każdą z nich miał dzieci, w sumie czternaścioro.

Rekordzistą pod tym względem jest jednak wspomniany wyżej Mateusz Łopata vel Grządziel (1758-1844), który poślubił 5 kobiet, z tego 3 w Choczni. Pomiędzy jego pierwszym a ostatnim ślubem upłynęły około 55 lat !

Najkrótsze małżeństwa

Wyjątkowo krótko, bo tylko 12 dni, trwało zawarte w Krakowie małżeństwo pochodzącego z Choczni aptekarza Teofila Majkuta i Marii Życzyńskiej, przerwane śmiercią Teofila 3 lipca 1943 roku (w wieku 52 lat).

Nieco tylko dłużej wytrwali w związku małżeńskim:

• Łukasz Kręcioch i Franciszka Pindel z domu Wcisło ( 21 dni - ślub w 1851 roku),
• Franciszek Pindel i Rozalia Buldończyk (1 miesiąc - ślub w 1848 roku).

Tak jak i w przypadku Teofila Majkuta związki te przerwała śmierć nowożeńców- wieku odpowiednio 47 i 24 lat.

Największe różnice wieku małżonków

Małżeństwa, w których mąż był znacznie starszy od żony:

•  w 1788 roku 69-letni młynarz Jakub Szczur poślubił 20-letnią Franciszkę Żak (różnica 49 lat),
• w 1893 roku Wojciech Styła, lat 66, ożenił się z Wiktorią z domu Gawęda, lat 18 (różnica 48 lat),
• w 1937 roku 16-letnia Stanisława Byrska wyszła za mąż za Teofila Kolbra, lat 61 (różnica 45 lat).

Franciszka urodziła Jakubowi sześcioro dzieci, Wiktoria Wojciechowi jedną córkę, a Stanisława Teofilowi jednego syna.

I związki małżeńskie, w których to żona była znacznie starsza:

• różnica 38 lat - wdowa Joanna Wątroba z domu Hałacińska, lat 61, w 1876 roku wyszła za mąż za Stanisława Pasierba lat 23 (za zgodą jego ojca Józefa),
•  różnica 27 lat- wdowa Katarzyna Wcisło z domu Sordyl z  Zawadki, lat 50, poślubiła w 1835 roku Mateusza Guzdka, lat 23,
• różnica 24 lata- panna Marianna Guzdek lat 46, poślubiła w 1886 roku mieszkającego wówczas w Choczni Andrzeja Wawro, lat 22, znanego później jako Jędrzej Wowro, rzeźbiarz ludowy.

Wszystkie te trzy pary małżeńskie nie doczekały się dzieci.

Ciekawostki

• Urodzona w Choczni Aniela Wider żyła na przestrzeni aż trzech wieków- XIX, XX i XXI. Urodziła się 10 lipca 1897 roku, a zmarła 23 marca 2002 roku w Bielsku- Białej w wieku niespełna 105 lat. Była żoną Jana Stuglika i Wincentego Góry oraz matką siedmiorga dzieci.
• Teoretycznie najdłużej żyjącym chocznianinem był Jan Guzdek, zmarły w Choczni 1 grudnia 1753 roku w wieku 110 lat. Tego zapisu w księdze zgonów parafii choczeńskiej nie można jednak zweryfikować, ponieważ nie zachowała się metryka chrztu owego Jana. Trzeba brać również pod uwagę fakt, że w starych księgach metrykalnych wiek zmarłych często zaokrąglano do pełnych dziesiątek, a ponadto zapisy dotyczące wieku sporządzano nierzadko "na oko", przez co nie oddawały one w pełni stanu faktycznego.
• Najdłużej żyjącym chocznianinem, którego nagrobek znajduje się na cmentarzu w Choczni, był nieco ponad 104- letni Jan Gazda (23.05.1894-23.07.1998).
• Pierwszym znanym chocznianinem ze średnim wykształceniem był Szymon Skowronek, absolwent gimnazjum w Podolińcu na Spiszu w połowie XVII wieku. Nie są niestety znane jego dalsze losy.
• Pierwszą znaną chocznianką z wyższym wykształceniem była magister farmacji Bronisława Płonka (1930).
• Do 1818 roku istniał w środkowej Choczni ekskluzywny przybytek uciech. Ekskluzywny, bo teoretycznie dostępny tylko dla szlachetniej urodzonych z bliższej i dalszej okolicy. Podporą tego przybytku była niejaka Carolina Lacombe, podająca się za urodzoną w Konstantynopolu (!). Działalność tego przybytku zakończyła się małym skandalem, gdy Carolina w choczeńskim młynie urodziła dziecko inwałdzkiego ekonoma Karaśkiewicza. Dziecko otrzymało na chrzcie imię Adam, a Carolina wymogła na proboszczu zapis w metryce chrztu, że dziecko było efektem gwałtu, a ona sama dotychczas pozostawała dziewicą ("virgo"). Carolina pozostawała w Choczni co najmniej do 1835 roku, kiedy to zmarł jej syn Jakub, urodzony ze związku z Janem Zolichem.
• Pierwszym znanym apostatą rodem z Choczni był Teodor Gancarz urodzony w 1866 roku. Jako czterdziestojednoletni mężczyzna wystąpił z kościoła katolickiego i pozostał bezwyznaniowcem.
• Pierwszym znanym chocznianinem, który wykonywał zawód górnika, był Ignacy Bandoła urodzony w 1845 roku. Informacja o jego zatrudnieniu w kopalni koło Ostrawy pochodzi z 1869 roku.
• W 1874 roku przybył do Choczni Karol Czejarek rodem ze Świętochłowic, który na terenie wsi poszukiwał złóż węgla. Nie są znane jednak rezultaty jego poszukiwań. Czejarek wynajmował w Choczni izbę od Maciej Bąka i tam właśnie w 1875 roku urodził się jego syn Karol.
• Do pierwszej urzędowej zmiany świeckiego nazwiska mieszkańca Choczni doszło w 1874 roku. Wójt i organista Józef Cap przyjął wówczas oficjalnie nazwisko Czapik. Nowe nazwisko nawiązywało do starych zapisów w księgach metrykalnych, w których nazwisko przodków Józefa podawano także w formie Czap lub Czapik. Wcześniej w 1861 roku ksiądz Jan Szczur przyjął nazwisko Szczurowski.
• Najwięcej chocznian przyszło na świat w styczniu, a następnie w grudniu. Najmniej chocznian urodziło się w czerwcu.
• Urodzona w Choczni w XIX wieku Teresa Paterak miała czterech mężów: Jana Kolbra, Michała Górę, Jana Dziedzica i Piotra Niedźwiedzia.
• Chocznianin Jędrzej Ramza (1806-1871) w związki małżeńskie wstępował również cztery razy. Szczególnie upodobał sobie imię Marianna, które nosiły aż trzy jego żony: Marianna z domu Wróbel, Marianna z domu Twaróg i Marianna z domu Kamińska. Tylko czwarta nietypowo nazywała się Jadwiga (z domu Wróbel). Cztery żony mieli również inni chocznianie: Paweł Kręcioch i Stanisław Styła, tyle że nie mieszkali z nimi na terenie Choczni.