Choczeńskie korzenie reprezentanta Polski w piłce nożnej

 W 1983 roku w trzech meczach reprezentacji Polski w piłce nożnej wystąpił jasnowłosy pomocnik Pogoni Szczecin Adam Kensy. Wszystkie te trzy spotkania- dwukrotnie z zespołem Związku Radzieckiego i raz z Portugalią odbywały się w ramach eliminacji do turnieju Euro 84, gdy trenerem naszej reprezentacji był Antoni Piechniczek.

Źródło- transfermarkt

Adam Kensy był związany z klubem Pogoń Szczecin przez większość swojej kariery piłkarskiej. W barwach Pogoni rozegrał 334 pierwszoligowe mecze, w których strzelił 35 bramek. W 1983 roku został wybrany najpopularniejszym sportowcem ziemi szczecińskiej w plebiscycie "Kuriera Szczecińskiego". Pochodził jednak spod Bydgoszczy, urodził się w 1956 roku w Białośliwiu, a jego pierwszym klubem piłkarskim byli Czarni Nakło. W czasie służby wojskowej reprezentował Zawiszę Bydgoszcz, a w wieku 30 lat wyjechał do Austrii, gdzie kontynuował karierę w zespole LASK Linz. Ostatecznie karierę piłkarską zakończył w 1990 roku, po czym został tymczasowym trenerem drużyny LASK. Pracę jako trener piłkarski w Austrii kontynuuje do dziś, od 2020 jest trenerem zespołu SC Marchtrenk.

Adam Feliks Kensy, choć urodzony na ziemi bydgoskiej, posiada choczeńskie korzenie ze strony swojej matki Janiny z domu Wronka. Jej ojciec Jan Wronka, czyli dziadek piłkarza, urodził się w Choczni w 1894 roku. Dziesięć lat wcześniej związek małżeński w Choczni zawarli: Bartłomiej Wronka, pradziadek Adama Kensego i Marianna z domu Michalik (1857-1927). Z kolei wśród choczeńskich przodków tejże Marianny występowały takie nazwiska, jak: Pindel, Drapa, Szczur, Twaróg, czy Wcisło.

Na choczeńskim cmentarzu znajduje się nagrobek Wiktorii Ruła z domu Wronka, siostry Jana Wronki (dziadka piłkarza), a potomkowie innej jego siostry (Stefanii) wymienieni są w spisie wyborców z 1973 roku (nazwisko Okruta). Najbardziej znanym przedstawicielem rodziny Wronków z Choczni był Stefan Wronka (1885-1970), który w czasie II wojny światowej jako żołnierz Batalionów Chłopskich ps. "Żubr" niósł pomoc więźniom Auschwitz. Po wojnie mieszkał w Bulowicach i zajmował się rolnictwem, pszczelarstwem oraz działalnością społeczną.

Choczeńscy Byrscy

 

W 1946 roku mieszkało w Choczni 23 dorosłych Byrskich obojga płci i było to wtedy 11-ste pod względem częstości występowania nazwisko w Choczni. Natomiast w 1973 roku zameldowane były w Choczni już 34 dorosłe osoby o nazwisku Byrski, co dawało temu nazwisku 14-ste miejsce na liście najpopularniejszych nazwisk w Choczni.  Obecność Byrskich w Choczni stanowi więc znaczący fakt, mimo że przodkowie współczesnych Byrskich osiedlili się w Choczni dopiero w XIX wieku lub jeszcze później.

Oczywiście nazwisko Byrski, pisane też w formie Berski lub Birski, pojawia się w różnego rodzaju dokumentach związanych z Chocznią znacznie wcześniej, bo już w 1735 roku Maciej i Jadwiga Birscy ochrzcili tu syna Walentego, w 1775 roku miał  miejsce chrzest Antoniego, syna Bartłomieja i Regina Birskich, a w 1776 roku Tomasz Byrski z Ponikwi poślubił w Choczni Agnieszkę Rzycką. Tyle że współcześni choczeńscy Byrscy nie są potomkami żadnego z nich.

Wymienieni wyżej Bartłomiej i Regina Byrscy są pierwszymi znanymi osobami o tym nazwisku, co do których istnieją dowody, że mieszkali w Choczni, a nie tylko chrzcili w niej dzieci lub zawierali małżeństwa, będąc mieszkańcami Kaczyny, czy Ponikwi.

Według Metryki Józefińskiej z lat 1786-1789 tenże Bartłomiej mieszkał w domu nr 99 i gospodarował wraz z Jakóbem Gracą na 12 parcelach w Roli Romandowskiej, położonej w Niwie Zasołtysiej. Pola orne Byrskiego i Gracy, ich pastwiska, sad, trawniki, krzaki i las rozpościerały się od Choczenki w stronę granicy z Zawadką i Lasu Pańskiego pod Łysą Górą i Bliźniakami. W subrepartycji z 1789 roku roczne zobowiązania podatkowe Bartłomieja Byrskiego z tytułu pańszczyzny określane są na 14 florenów i 23 krajcary. Osiągał on swoje dochody głównie z łąk i pastwisk, a  nie z pól ornych, czy lasów. Musiał pojawić się w Choczni stosunkowo niedawno, ponieważ nie wymienia go wcześniejsza subrepartycja z 1775 roku.

W spisie płatników podatku kościelnego z 1803 roku nazwisko Byrski już nie występuje, a pod nr 99 zamiast Byrskich i Graców figuruje Buldończyk. Brak jest również Byrskich w Grundparzellen Protocoll z lat 1844-1852. Nie znaczy to jednak, że to nazwisko nie występowało w Choczni w pierwszej połowie XIX wieku, lecz że osoby je noszące nie posiadały nieruchomości rolnych. W 1826 roku odnotowano sklepikarza Szymona Byrskiego, a w 1844 roku do Towarzystw Trzeźwości i Wstrzemięźliwości zapisało się sześcioro Byrskich. Kolejne ślady obecności Byrskich w Choczni to spis darczyńców na zakup i przeróbkę kościelnych dzwonów z 1875 roku, gdzie występuje Kacper Byrski spod numeru 98 jako ofiarodawca 3 złotych reńskich. O religijności dziewiętnastowiecznych Byrskich świadczy ich obecność w Bractwie Apostolstwa Modlitwy w Choczni (1875-79) i III Zakonie Św. Franciszka (1900).

Jeszcze przed I wojną światową co najmniej czterech Byrskich z Choczni wyjechało „za chlebem” do USA. Byli to Antoni Byrski (ur. 1888), który w 1917 roku stawał do amerykańskiego poboru w Chicago, Stanisław Byrski (emigrant z 1913 roku), Jakub Byrski (emigrant z 1912 roku) i  Józef Byrski (emigrant z 1910 roku).

W czasie I wojny światowej Jan Byrski (ur. 1881) został ranny, Józef Byrski (ur. 1893) trafił do rosyjskiej niewoli, a Szczepan Byrski (ur. 1894) zaginął na froncie pod koniec 1916 roku i w 1936 roku wszczęto postępowanie sądowe o uznanie go za zmarłego. Zaraz po zakończeniu wojny w 1919 roku ofiarą zamieszek na Śląsku Cieszyńskim był Franciszek Byrski (ur. 1902), który według niektórych relacji prasowych miał wtedy przypłacić życiem odwiedziny u brata w Orłowej koło Ostrawy. W rzeczywistości ugodzony nożem przez czeskiego bojówkarza trafił do szpitala i udało się go wyleczyć- przeżył po tych wydarzeniach jeszcze 70 lat.

Prowadzone w okresie międzywojennym „Księgi Adresowe Polski” ujmują w Choczni sklepikarza Andrzeja Byrskiego i cieślę J. Byrskiego (1925/26 i 1929). Andrzej Byrski był ponadto działaczem ludowym, jako członek Rady Powiatowej „Zjednoczenia Ludu Senatora Bojki” w 1928 roku, wspierającego Piłsudskiego i Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem i stanowiącego zarazem konkurencję dla ludowców skupionych wokół Józefa Putka. W 1939 roku zastępcą Radnego Gromady Chocznia został wybrany Ludwik Byrski, który urodził się w 1901 roku w Kaczynie.

II wojna światowa nie oszczędziła Byrskich z Choczni. Józef Byrski (ur. 1910) zginął w obozie w Auschwitz, gdzie więziony był także jego młodszy brat Tadeusz (ur. 1921). Natomiast ich kolejny brat- Władysław Byrski (ur. 1919) zaginął po wywiezieniu go przez Niemców z więzienia w Mysłowicach i w 1946 roku został sądownie uznany za zmarłego.

W 1946 roku szkody spowodowane wojną zgłaszało pięciu Byrskich z Choczni:

- Stanisław Byrski spod nr 35 (23829 zł)

- wspomniany już Ludwik Byrski spod nr 428 (22020 zł),

- Antoni Byrski spod nr 531 (21340 zł),

- Wincenty Byrski spod nr 74 (14794 zł),

- Franciszek Byrski spod nr 562 (8801 zł).

Oprócz nich mieszkali wtedy w Choczni:

- Izydor Byrski (ur. 1910) z rodziną (dom nr 164)

- Konstanty Byrski (ur. 1919) w domu nr 172,

- Antoni, Stanisław, Tadeusz i Szczepan Byrscy w domu nr 182,

- Andrzej Byrski pod nr 310,

- Anna i Helena Byrskie pod nr 188.

Tylko część z nich urodziła się w Choczni. Andrzej Byrski pochodził z Jaszczurowej, Wincenty Byrski z Głębowic, a Izydor, Konstanty i Ludwik z Kaczyny. Wprawdzie Stanisław spod nr 35 urodził się w Choczni (w 1902 roku), ale jego ojciec Jan wywodził się z Ponikwi.

Jedynie bracia Antoni, Stanisław, Tadeusz i Szczepan Byrscy byli chocznianami w drugim pokoleniu, ponieważ ich ojciec Jan Byrski też przyszedł na świat w Choczni w 1881 roku. Ale z kolei ich dziadek, kolejny w rodzinie Jan Byrski, przybył z Kaczyny. Synami Jana z 1881 roku i jego żony Elżbiety ze Świętków byli ponadto Władysław i Józef Byrscy (ofiary II wojny światowej) i Wincenty Byrski (ur. 1923).

W powojennej Choczni do bardziej majętnych rolników zaliczał się Wincenty Byrski z Głębowic, posiadacz ponad 5 hektarów pola i niewielkiego lasku. Można go znaleźć jeszcze na liście wyborczej z 1973 roku, na której ze swoimi 87-miu laty należał do najstarszych chocznian.

Do członków założycieli reaktywowanej w 1951 roku Ochotniczej Straży Pożarnej należał Stanisław Byrski (ur. 1902), a Franciszek Byrski był członkiem Komisji Porządku Publicznego w 1954 roku. Były więzień Auschwitz Tadeusz Byrski został po wojnie milicjantem, ale problemy zdrowotne zmusiły go do przejścia na rentę. W zestawieniu choczeńskich rzemieślników z 1971 roku odnaleźć można cieślę Stanisława Byrskiego i murarza Stanisława Byrskiego.

W Polsce mieszka ponad 2000 Byrskich-  około ¼ z nich w powiecie wadowickim. Dużo, bo ponad 200 Byrskich zameldowanych jest ponadto w Bielsku Białej i w powiecie bielskim.

Dr Józef Putek wywodził nazwisko Byrski od słowa „byrdzić”, czyli mieszać i wskazywał na ich wołoskie korzenie, a dr Teresa Kolber etymologię nazwiska widziała w okrzyku przywołującym owce- byr ! byry ! byru!

Zupełnie inny pogląd na pochodzenie tego nazwiska i rodu Byrskich przedstawił Stanisław Książek w książce „Ponikiew. Śladami naszych przodków 1395-2005”  Byrscy/Berscy/Birscy- właściciele sołtystw w Ponikiwi, Zawadce i Kaczynie mieli być według niego rodem szlacheckim przybyłym na ziemię wadowicką w drugiej połowie XIV wieku z Mazowsza. Mieli legitymować się herbem Bersin, a nazwisko Birski oznaczało „biały”. Co ciekawe pan Książek podaje kolejność sołtysów Byrskich z Ponikwi, zaczynając od Marcin Słowaka. Z książki nie wynika jasno, dlaczego ów Marcin Słowak (a nie Mazowszanin) stał się z czasem Marcinem Byrskim. Niewąpliwie istnieją jednak szczególne powiązania tego rodu z Ponikwią, skąd bezpośrednio lub pośrednio (przez Kaczynę) wywodzi się większość choczeńskich Byrskich.

Metryka Józefińska- Niwa VI

 Kontynuacja prezentacji zapisów Metryki Jozefińskiej (1786-1789)- Niwa VI "Od Lasu Gornia Zwana". Ta niewielka niwa była położona między ziemiami sołtystwa, Kaczyną i Inwałdem- na północny wschód od rzeki Choczenki. W oryginale jej granice były opisywane tak:

Graniczy od Wschodu Słońca z rzeką Choczenką przez wieś płynącą zacząwszy od Gruntów Sołtysich, na Południe z Gruntami ornemi kaczyńskiemi i lasem Inwałdzkim, na Zachód z gruntami ornemi Inwałdzkiemi, na Północ graniczy z gruntem Mateusza Rudzkiego, posiadacza tamteyszego i miedzą oddzielającą Sołtysie Grunta aż Rzece Choczence.

• Rola Romandowska

1. Michał Bylica (dom nr 108)- plac pobudynkowy ze stajnią i stodołą, sad, trawniki, krzaki, pastwisko, pole orne, razem 4 parcele, ograniczone przez Choczenkę, kamieniec nieużyty przy granicy kaczyńskiej, Lepuchy, Las Pański i pola sąsiadów.

2. Sebastyan i Michał Romańczyk (dom nr 106), plac pobudynkowy, sad, krzaki, łąka, pola orne, pastwisko, razem 6 parcel, ograniczonych przez granicę z Kaczyną, Las Pański i pola sąsiadów.

3. Wawrzeniec Bylica (dom nr 107)- plac pobudynkowy, sad, krzaki, pastwiska, pola orne, razem 6 parcel, ograniczonych przez Choczenkę, potok Leszczyny, krzemieniec nieużyty przy granicy kaczyńskiej, Dolinę Male Pólko, Las Pański i pola sąsiadów.

• Rola Gardzielowska

1. Jędrzej Armata (dom nr 109)- plac pobudynkowy ze stodołą, sad, pola orne, krzaki, łąki, razem 8 parcel, ograniczonych przez Choczenkę, Las Pański i pola sąsiadów.

2. Maciej Cibor (dom nr 110) i Filip Bylica (dom nr 111)- plac pobudynowy, sad, pastwisko, pola orne, krzaki, łąki, razem 7 parcel, ograniczonych przez Choczenkę, Potok Szrzodkowy, Las Pański i pola sąsiadów

3. Filip Bylica (dom nr 111)- plac pobudynkowy ze stodołą i podworzem, pola orne, pastwiska, krzaki, łąka, razem 5 parcel, ograniczonych przez Potok Szrzednie Polko, Las Pański i pola sąsiadów.

4. Kazimierz Styła (dom nr 112)- plac pobudynkowy z kuźnią i stodołą, sad, pola orne, krzaki, łąka, razem 7 parcel, ograniczonych przez Przykopę Młyńską, Potok Szrzedni, Potok Pochyły, Las Pański i pola sąsiadów.

5. Jakub Styła (dom nr 115)- plac pobudynkowy ze stodołą i młynem, sad, pola orne, pastwisko, krzaki, razem 9 parcel, ograniczonych przez Choczenkę, Przykopę Młyńską, staw nad młynem, Dolinę u Grabów, Las Pański i pola sąsiadów.

6. Zagroda Józefa Sikory (dom nr 114)- plac pobudynkowy, sad, pole orne, razem 2 parcele, ograniczone przez Choczenkę i pola sąsiadów.

• Rola Twarogowska

1. Ludwik Burzy (dom nr 115) i Maciej Wątroba (dom nr 116)- plac pobudynkowy z stodołą i młynem, krzaki, sad, pola orne, łąka, razem 7 parcel, ograniczonych przez Choczenkę, Przykopę Młyńską, groble stawu i pola sąsiadów.

2. Zagroda Woyciecha Grabonia (dom nr 129)- plac pobudynkowy z stodołą, krzaki, sad, pola orne, razem 4 parcele, ograniczone przez Choczenkę i pola sąsiadów.

3. Zagroda Tomasza Rudzickiego (dom nr 130)- plac pobudynkowy, sad, pole orne, razem 3 parcele, ograniczone przez pola sąsiadów.

• Rola Guzdkowska

1. Benedykt Romańczyk (dom nr 126) i Agnieszka Romańczyk (dom nr 125)- plac pobudynkowy, sad, łąki, pola orne, razem 8 parcel, ograniczonych przez groble, przykopę, las, drogę od młyna do lasu, potok pod lasem i pola sąsiadów.

• Rola Gazdowska

1. Agnieszka Romańczyk (dom nr 125)- plac pobudynkowy, sad, pola orne, łąki, krzaki, razem 8 parcel, ograniczonych przezprzykopę, drogę i pola sąsiadów.

2. Maciej Gazda (dom nr 119)- plac pobudynkowy, sad, trawniki, pola orne, krzaki, łąki, razem 8 parcel, ograniczonych przez przykopę, Las Pański i pola sąsiadów.

3. Sebastian Romańczyk (dom nr 117)- plac pobudynkowy, sad, pola orne, łąki, pastwiska, wygonisko, razem 10 parcel, ograniczonych przez Potok Rakoczyna, las, granicę inwałdzką i pola sąsiadów.

4. Ignacy Gazda (dom nr 118)- plac pobudynkowy ze stodołą, sad z trawnikami, pola orne, razem 6 parcel, ograniczonych przez wygonisko, granicę inwałdzką i pola sąsiadów.

• Rola Szymanowska

1. Woyciech Grzela (dom nr 120)- plac pobudynkowy, sad, trawniki, pola orne, krzaki, łąka, razem 7 parcel, ograniczonych przez wygonisko, Krzaki Grabina, granicę inwałdzką i pola sąsiadów.

2. Józef Guzdek (dom nr 121)- plac pobudynkowy, sad, pola orne, razem 3 parcele, ograniczone przez wygonisko i pola sąsiadów.

3. Fabian Płocki (dom nr 122)- plac pobudynkowy, sad, krzaki, pola orne, razem 4 parcele, ograniczonych przez przykopę, granicę inwałdzką i pola sąsiadów.

• Rola Guzdkowska

1. Kazimierz Pindel (dom nr 123)- plac pobudynkowy ze stodołą, sad, trawniki, pola orne, pastwiska, razem 7 parcel, ograniczonych przez przykopę, groble, wygonisko, granicę inwałdzką i pola sąsiadów.

2. Walenty Turała (dom nr 124)- plac pobudynkowy ze stodołą, pastwiska, sad, pola orne, razem 5 parcel, ograniczonych przez Choczenkę, groble, granicę inwałdzką i pola sąsiadów.

3. Maciey Kobiałka (dom nr 127)- plac pobudynkowy ze stodołą, sad, trawniki, krzaki, pola orne, razem 7 parcel, ograniczonych przez Choczenkę, przykopę, Potok Dembowiec i Olszowiec oraz pola sąsiadów.

4. Mateusz i Józef Rudzki (dom nr 128)- plac pobudynkowy, sadki, krzaki, pola orne, pastwisko, razem 8 parcel, ograniczonych przez przykopę, Sołtystwo, drogę pod Sołtystwem, granicę inwałdzką, Potok Dąmbkowiec i pola sąsiadów.