Kalendarium choczeńskie- wydarzyło się między 21 a 27 listopada

21 listopada

• 1935- urodził się Andrzej Wider, naczelnik Ochotniczej Straży Pożarnej w Choczni (1975-87).
• 1990- zmarł Jan Turek, przewodniczący Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej w Choczni w 1928 roku.
• 1992- zmarł Adam Biel, gminny instruktor rolny, agronom, ławnik Sądu Powiatowego w Wadowicach.

22 listopada

• 1868- urodził się Julian Widlarz, tokarz i hutnik w okręgu ostrawsko-karwińskim. Pozostał na emigracji w Czechach zapoczątkowując czeską linię rodziny Vidlař.
• 1907- w Barwałdzie Górnym urodził się Jan Filek, pierwszy powojenny prezes Ochotniczej Straży Pożarnej w Choczni, z zawodu ślusarz- maszynista.
• 1914- w budynku szkoły w choczni Dolnej została zakwaterowana austriacka żandarmeria wojskowa, zajmując trzy pomieszczenia.
• 1950- zmarł Antoni Burzej, choczeński młynarz z górnej części wsi.
• 1971- zmarł Antoni Gazda, członek Gminnej Komisji Oświaty i Kultury (1951) i Związku Samopomocy Chłopskiej.
• 1986- zmarł Zdzisław Zadorecki, pochodzący z Choczni marynarz i mieszkaniec Trójmiasta.
• 1998- zmarł Marian Malata, przewodniczący koła Związku Młodzieży Polskiej (1953-56), radny gromadzki, świetlicowy, ławnik sądowy, pracownik m.in. BUMAR- Łabędy w Wadowicach.

23 listopada

• 1826- zmarł Jakub Styła "Kotuś", młynarz z Górnej Choczni i przysiężny gromady choczeńskiej.
• 1914- na froncie I wojny światowej zginął Wojciech Grządziel z Choczni, żołnierz 14 kompanii 56 pułku piechoty.
• 1916- w Oświęcimiu zmarł ksiądz Józef Ślósarczyk, były choczeński wikariusz (1880-1882) i proboszcz w Krzeszowicach.
• 1929- w Urzędzie Gminy pojawił się delegat starostwa dr Dańkowski z żądaniem wydania pieczęci gminnej, ksiąg i kasy, co związane było z rozwiązaniem Rady Gminnej przez Urząd Wojewódzki. Po odmowie wydania w/w dr Dańkowski oznajmił, że Rada Gminna przestała istnieć, a władzę w Choczni sprawować ma odtąd mianowany komisarz Tomasz Bursztyński.

24 listopada

• 1748- ochrzczony został Andrzej Szczur, cieśla i stolarz, przysiężny (radny) gromady choczeńskiej.
• 1898- urodziła się Anastazja Wcisło, późniejsza siostra zakonna felicjanka Mary Patientia, od 1910 roku na emigracji w USA. Absolwentka UJ w 1934 roku ze stopniem magistra, wikaria prowincjonalna (1956-62), nauczycielka religii i języka polskiego, w zakonie przeżyła 80 lat.
• 1900- urodził się Antoni Szymonek, strażnik obwodu łowieckiego, członek OSP, ZSCH i Gminnej Komisji Drogowej.
• 1904- urodził się Franciszek Kolasa, od 1940 roku więzień KL Auschwitz, w którym poniósł śmierć w 1943 roku.
• 1906- w Głębowicach urodził się Adam Gondek, syn późniejszego kierownika szkoły w Choczni Dolnej. Członek klubu sportowego "Olimpia", chóru amatorskiego i koła młodzieży. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939 roku w stopniu kapitana, wzięty do niewoli i przetrzymywany w oflagach. Po wojnie urzędnik w Krakowie, spoczywa na Cmentarzu Rakowickim.
• 1906- urodziła się Janina Habina, później po mężu Świergosz, działaczka Katolickiego Koła Młodzieży Żeńskiej w Choczni, po wojnie mieszkanka Wielkopolski.
• 1911- urodził się Władysław Cibor, choczeński listonosz, który w 1930 roku wyemigrował na stałe do USA, gdzie posługiwał się imieniem Walter.
• 1920- urodziła się Janina Wcisło, później po mężu Bandoła, pracownica Wydziału Finansowego UM w Świdnicy, odznaczona Medalem Dziesięciolecia Polski Ludowej.
• 1929- Klemens Guzdek zorganizował marsz protestacyjny z Choczni do Wadowic, przeciwko rozwiązaniu Rady Gminnej w Choczni. W marszu wzięło udział według różnych źródeł od 150 do 2000 osób, a ich pokojowy protest został zatrzymany przez kordon policji na wysokości wadowickiej bursy. Organizator został ukarany mandatem w wysokości 5 zł.
• 1937- zmarła Antonina Guzdek, siostra karmelitanka, która w zakonie spędziła 40 lat.
• 1939- w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie poniósł śmierć Jan Kolber.
• 1939- urodził się Władysłąw Miska, który zginął tragicznie podczas pełnienia służby wojskowej.
• 1984- zmarł Józef Góra, sekretarz Gminy Chocznia (1946-47), organizator wznowienia działalności OSP, radny gromadzki, aktor i autor sztuk teatru amatorskiego.

25 listopada

• 1875- urodziła się Franciszka Ramęda, później po mężu Wider, członkini Rady Nadzorczej Kasy Stefczyka w Choczni w 1931 roku.
• 1894- Alojzy Bryndza został powołany do służby cywilnej w c.k. korpusie urzędniczym.
• 1933- tajna akcja policyjna w Choczni w celu ujęcia Józefa Putka. Mimo blokady dróg Putek uniknął aresztowania, wywieziony w przebraniu przez synów byłego wójta Malaty.
• 1974- zmarł Feliks Harnik, strażnik więzienny, członek Frontu Narodowego w Choczni.
• 2010- w Katowicach zmarł Karol Janoszek, pułkownik MO, w latach 1958-1990 naczelnik Wydziału Śledczego Komendy Wojewódzkiej MO w Katowicach.

26 listopada

• 1920- urodziła się Stefania Stanek, w czasie II wojny światowej więziona w placówce gestapo "Palace" w Zakopanem.
• 1962- zmarł Stanisław Woźniak, kowal, przedwojenny radny gromadzki.

27 listopada

• 1898- zmarł ksiądz Wincenty Sałapatek, choczeński wikariusz od 1875 roku.
• 1937- zmarł Antoni Wcisło, radny gromadzki, członek i przewodniczący Rady Miejscowej Szkolnej.
• 1957- zmarł Władysław Babiński, kupiec rodem z Roczyn, członek zarządu stowarzyszenia "Wyzwolenie" w Choczni przed II wojną światową.

Nauczyciele z Choczni- Anna Zając

Anna nie była rodowitą chocznianką- przyszła na świat 29 maja 1896 roku w Krakowie w rodzinie mistrza krawieckiego Jana Kumali i jego żony Marii z Gąciarskich.

Ale już jako dziecko przeprowadziła się z rodzicami do Choczni, w której mieszkała co najmniej od 1901 roku, w domu nr 2 blisko granicy Wadowic (przy obecnej ulicy Kościuszki).

Po ukończeniu szkoły ludowej w Wadowicach podjęła dalszą naukę w seminarium nauczycielskim w Kętach.

Anna Kumala z profesorami i koleżankami z seminarium nauczycielskiego
 w Kętach- w tylnym rzędzie piąta z lewej

Początkowo pracowała w szkole w Trzebuni koło Myślenic, a następnie w Inwałdzie, gdzie po poślubieniu Szczepana Zająca z Choczni urodziła syna Lucjana.

Później rodzina Zająców przeniosła się do Jeleśni, w której Szczepan prowadził piekarnię. Natomiast Anna z Jeleśni dojeżdżała do pracy w szkole w Żywcu Sporyszu, a następnie w Łysinie koło Okrajnika.

W 1928 roku w Jeleśni urodziło się drugie dziecko Anny i Szczepana- córka Danuta.

Anna Zając z dziećmi

Kolejnym etapem pracy zawodowej Anny była szkoła w Kocierzu Moszczanickim. Anna z mężem i dziećmi zamieszkała tam w postawionym kilka lat wcześniej budynku szkolnym. Oprócz godzin pensum poświęcała czas na prowadzenie: świetlicy, chóru, teatru amatorskiego, szkolnego ogródka kwiatowo- warzywnego,  sklepiku, kursów gotowania i pieczenia oraz koła Związku Młodzieży Wiejskiej "Wici".
W roku szkolnym 1933/34 uczyła 30 godzin tygodniowo - wszystkich przedmiotów w II i III klasie oraz języka polskiego, historii i śpiewu w klasach IV i V z pensją w wysokości 243 złote.
Według pisma Tymczasowego Zarządu Gminy w Kocierzu z 1934 roku nauczycielka Zając miała wrogo nastrajać dzieci do prorządowej organizacji "Strzelec", której przewodziła kierowniczka miejscowej szkoły p. Gąsiorkowa. Ale wezwany do kuratorium w Białej wójt Mieszczak stwierdził, że nie wie kiedy, w jaki sposób i gdzie do tego wrogiego nastrajania miało dochodzić oraz nie zna tła zatargów Gąsiorkowej z Zającową, a pismo powstało na prośbę sekretarza gminy Szymalskiego, który może potwierdzić zarzuty w nim zawarte.
Od 7 stycznia 1936 roku Gąsiorkowa została służbowo przeniesiona do innej placówki, a pełniącą obowiązki kierowniczki została Anna Zając. Do pomocy otrzymała tymczasową nauczycielkę Józefę Jaworską.
Na ten fakt ponownie zareagowały lokalne władze, domagając się pisemnie odwołania Anny Zając z powodu prowadzenia destrukcyjnej roboty, niechętnego odnoszenia się do miejscowej ludności i wysyłania tendencyjnych pism do władz zwierzchnich, które nastrajają negatywnie do władz gromady Kocierz.
W tle tego konfliktu była sprawa nadużyć wymienionego wyżej wójta Mieszczaka (później sołtysa i przewodniczącego Rady Szkolnej Miejscowej), przy dostarczaniu opału do szkoły, o czym donosiła władzom zwierzchnim kierowniczka Zając. Z powodu braku opału zajęcia w szkole były przerwane 6 kwietnia 1936 roku i ponownie od 4 listopada tego samego roku. Wobec sołtysa wdrożono postępowanie dyscyplinarne o przywłaszczenie sobie drewna opałowego - z pobranych 32 metrów sześciennych dostarczył do szkoły tylko 4.
W okresie 1936-39 Anna Zając poświęcała na nauczanie 28 godzin tygodniowo, do czego dochodziły obowiązki administracyjne oraz prowadzenie Towarzystwa Popierana Budowy Publicznych Szkół Powszechnych i szkolnego ogródka kwiatowo- warzywnego. W pracy w bibliotece i opiece nad pomocami szkolnymi wyręczała ją nauczycielka Jaworska.

Przed szkołą w Kocierzu- trzeci z lewej w pierwszym rzędzie Szczepan Zając
-mąż Anny, a ona sama znajduje się z tyłu (głowa na tle okna)

W Kocierzu Moszczanickim Anna pozostała również w okresie II wojny światowej, prowadząc jawne nauczanie ponad 150-ciu uczniów.

14 kwietnia 1945 roku objęła na kilka miesięcy stanowisko kierowniczki tej placówki, otrzymując 3 czerwca wotum nieufności na walnym zgromadzeniu mieszkańców Kocierza.
Od września 1945 roku Anna Zając kierowała szkołą podstawową w Woźnikach. Ostatnie lata pracy zawodowej spędziła w szkole podstawowej w Kleczy, w której uczyła aż do emerytury.

Zmarła 22 lipca 1976 roku i została pochowana na cmentarzu parafialnym w Choczni. Napis na jej nagrobku informuje, że jako pedagog przepracowała 44 lata.

Anna Zając była siostrą dość znanego malarza Jana Krzyszkowskiego (wcześniej Kumala), który uwiecznił ją na portrecie namalowanym w 1937 roku.

Portret Anny Zając autorstwa jej brata Jana (1937)

Wszystkie zamieszczone ilustracje pochodzą z prywatnego archiwum Anny Michalik, wnuczki Anny Zając z domu Kumala i zostały udostępnione dzięki jej uprzejmości.

Pochodzenie nazwisk choczeńskich

Pochodzenie nazwisk mieszkańców Choczni było przedmiotem badań naukowych, których efekty są zawarte w:

• rozprawie doktorskiej Teresy Kolber z Wydziału Humanistycznego Instytutu Filologii Polskiej Akademii Pedagogicznej w Krakowie pod tytułem „Motywacja i struktura nazwisk mieszkańców dawnego dekanatu wadowickiego”  (2008),
• publikacji w piśmie „Wadoviana” (2002) pod tytułem „Pochodzenie imion i nazwisk mieszkańców parafii Chocznia” Ewy Widlarz, absolwentki polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Ten interesujący temat był także przedmiotem rozważań i dociekań Józefa Putka, który pisał o tym między innymi w książce „O zbójnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie” (1938).

Jak wynika z przedstawionych powyżej publikacji naukowych, ustalenia, co do pochodzenia danego nazwiska, często są niejednoznaczne, a ich autorki wskazują na kilka możliwych, mniej lub bardziej prawdopodobnych objaśnień.

W przypadku Choczni pierwsze poświadczone w dokumentach historycznych nazwiska pojawiły się w pierwszej połowie XVI wieku (1537- LINK). Niektóre z nich są używane zresztą do dziś.

Ale jeszcze przez długi okres czasu (ponad 200 lat) nazwiska chocznian były nieustabilizowane,  zarówno, jeżeli chodzi o wymowę, jak i o pisownię. 

Niekoniecznie przechodziły również z ojca na legalne dzieci, o czym świadczą przykłady wymienione w notatkach o historii choczeńskich rodów (na przykład przejścia z Twaróg na Bandoła, z Balon na Dąbrowski, czy z Wawrzyńczak/Matejko na Widlarz).

W zamieszczonym poniżej zestawieniu bardziej tradycyjnych nazwisk choczeńskich (LINK) podano różne możliwe wyjaśnienia ich pochodzenia. 

Kolejne objaśnienia oznaczono inicjałem ich autora (TK- Teresa Kolber, EW- Ewa Widlarz, JP- Józef Putek, v – uwagi moje). 

Omówienie pochodzenia nowszych nazwisk choczeńskich zostanie podane w następnej notatce.

• Bandoła (najstarsze formy Banduła i Bandoła)

- Benedykt nazwa osobowa (EW)

- Band, Bąd, Będa nazwy osobowe (TK)

- bandola (z węgierskiego) „instrument muzyczny, rodzaj mandoliny” (v)

         - bandula (z wołoskiego) „lina, cuma, sznur” (v)

- bandoch/bandocha (według Kolberga) „członek grupy (niem. „band”) wędrownych pracowników najemnych zatrudniających się zespołowo przy pracach sezonowych (sianokosy, żniwa, itp.), a rekrutujących się często spośród górali (v)

• Balon (najstarsze formy Balon i Balan)

- balon „powłoka wydęta gazem do wzbijania się w powietrze” (TK, EW)

- Bal nazwa osobowa(TK)

- balan (z węgierskiego lub wołoskiego) „ strażnik zamkowy uzbrojony najczęściej w  broń palną, członek magnackich sił zbrojnych rekrutujący się z Wołochów/Walasów (JP)

- Baltazar nazwa osobowa (v)

- balan (z wołoskiego) „blond, jasnowłosy” (v)

• Banaś

- Benedykt nazwa osobowa (EW, TK)

          - banyasz (z węgierskiego) "górnik" (v)

• Bąk

- bąk „owad” (TK)

- bąk „człowiek nadąsany, mrukliwy, gderliwy” (TK)

- bąk „dzieciak, bachur” (TK)

• Bryndza (najstarsze formy Bryndza, Brendza)

- bryndza (z wołoskiego) „masa z ostrego sera owczego” (TK, EW)

- bryndza „nędza, bieda” (TK)

• Burzej (najstarsza forma Burzey)

- Burza nazwa osobowa (TK)

- burza „zjawisko atmosferyczne- intensywne opady deszczu lub gradu połączone z wyładowaniami elektrycznymi” (EW, TK)

- burzyć „niszczyć, zruinować” (EW, TK)

• Bylica

- bylica „roślina trwała, ziele, chwast” (EW, TK)

- bylica „łodyga, źdźbło (EW)

- bylica „roślina lecznicza (TK)

- bylica „piołun” (v)

• Cap/Czap/Czapik (najstarsza forma Cap, Czap i Copik)

- cap „samiec kozy, stary kozioł” (EW, TK)

- cap „baran z długim grubym ogonem (TK. EW)

- cap „człowiek niezgrabny, głupiec” (TK)

- czap „czapla” (TK)

- czap „śnieg z deszczem, błoto na drodze” (TK)

- czap (z czeskiego) bocian (TK)

- Czapa nazwa osobowa od słowa czapa „nakrycie głowy lub siana/zboża” (TK)

- czapa „śpioch, niedołęga, ospalec, niezdara, niechlujna dziewka” (TK)

• Cibor

- Ścibor, Czcibor  nazwa osobowa (TK, EW)

- csibor (z węgierskiego) chrząszcz, żuk (v)

• Dąbrowski

- Dąbrowa nazwa miejscowa (TK, EW)

- dąbrowa „las dębowy” (v)

• Drapa

- drapać (EW)

- drapa „spadzisty stok góry, wąwóz skalisty, parów” (TK)

- drapa „mały rzadki lasek świerkowy” (TK)

- Drap nazwa osobowa od drapać, drapnąć „szarpać, grabić, rabować, łupić, dać drapaka” (TK)

• Dziadek

- dziadek „ojciec ojca, ojciec matki” (EW, TK)

- dziad „stary człowiek lub żebrak” (TK)

- Dziadek nazwa osobowa

• Garżel (najstarsze formy Garżel i Garzoł)

- podstawa niejasna (EW)

- garzel, garzeł „duży pojedynczy gruczoł na szyi (TK)

- gardziel, przednia część szyi (v)

• Gazda

- gazda (z węgierskiego) „gospodarz, zamożny góral, pan domu” (EW, TK)

• Góra (najstarsze formy Góra i Gura)

- góra „wzniesienie, wyniosłość” (EW, TK)

- góra „sterta, fura” (TK)

- góra ‘strych, poddasze” (TK)

• Góralczyk

- góral „mieszkaniec gór” (TK, EW)

- góralczyk "syn górala, młody góral" (v)

• Graboń (najstarsza forma Grabowski)

- grab „drzewo liściaste” (EW, TK)

- graboń „rżysko lub ściernisko zagrabione do zużycia na opał” (TK)

• Grządziel

- grządziel „dyszel u sochy lub pługa” (EW, TK)

• Guzdek

- gozd, gózd „las” (EW, TK)

- góźdź „gwóźdź, ćwiek” (TK)

- góźdź „czop u beczki” (TK)

- góźdź „kłopot, zmartwienie” (TK)

          - Gustaw, zdrobniale Gustek,  nazwa własna 

• Gzela

- gsell, gesell (z niemieckiego) „towarzysz, przyjaciel” (EW, v)

- gsell, gesell (z niemieckiego) „wyzwolony czeladnik” (EW, v)

- giez „owad gryzący” (TK)

- gzić „szaleć, oddawać się miłości zmysłowej” (TK)

- gzik, giez „bodziec, podnieta, swawola” (TK)

• Jucha

- jucha „krew bydlęcia, posoka” (EW, TK)

- jucha „polewka, sok” (TK)

- jucha „rygor, karby” (TK)

- jucha „spryciarz” (v)

- Juryj/Jerzy/Juszka nazwa osobowa (TK)

• Kobiałka (najstarsza forma Kobiołka)

- kobiałka „koszyk” (EW, TK)

- Kobiela nazwa osobowa (TK)

• Kolber

- kolbe (z niemieckiego) kolba (EW, TK)

- kolbe ( z niemieckiego) „średniowieczna fryzura męska, włosy równo ucięte nad czołem i uszami” (v)

- kolber (z niemieckiego) „człowiek uczesany jak wyżej” (v)

- kolber (z niemieckiego) „producent kolb, noszący lub używający kolb”

- kolber (z niemieckiego) „głupi człowiek” (v)

• Kręcioch

- kręcić (EW)

- kręcioch „człowiek zbyt afektowny” (TK)

- kręcioch „człowiek co przy chodzie zadkiem kręci” (TK)

- kręcioch „ kłamca, cygan, oszust, naciągacz” (v)

• Koman (najstarsza forma Kuman)

- podstawa niejasna (EW)

- Kuman „członek ludu Kumanów/Połowców spokrewnionego z Turkami” (TK)

• Kumorek

- kumor „komar” (EW, TK)

- kumorek „komornik, nie posiadający własnego domu i mieszkający u kogoś na komorze” (v)

• Majkut (najstarsza forma Mańkut)

- mańkut „leworęczny” (EW, TK)

• Malata

- malata (z ukraińskiego) „potrawa z mąki, najczęściej kukurydzianej” (TK, EW)

- malata (z wołoskiego) „zacierka, potrawa z mąki” (v)

- malata (z węgierskiego) „słód” (v)

- Malatina/Malatova nazwy miejscowe słowackie (JP)

- malata (z czeskiego) „malec” (v)

• Nowak

- nowak „człowiek nowy w pewnym środowisku” (EW)

- nowak „prostak” (EW)

- nowak „człowiek początkujący w pewnym zawodzie, nowicjusz” (TK)

• Odrobina

- odrobina „kruszyna, okruch” (TK)

- odrobina „mały, malec, człowiek drobny” (TK)

• Paterak

- pater (z łaciny) „ojciec” (EW, TK)

• Piątek

- piątek „dzień tygodnia” (EW, TK)

• Pietruszka

- pietruszka „roślina użytkowa z rodziny selerowatych” (EW, TK)

- Piotr nazwa własna (TK)

• Pindel

- pinda „kokietka, kobieta narzucająca się” (EW)

- pinda „dziewucha” (EW)

- pindel „tłumok, tobół” (TK)

• Płonka

- płonka „drzewo nieszczepione, jabłoń polna” (EW, TK)

- płonka „dzikie jabłko” (EW, TK)

- płony „nieurodzajny, niepłodny, jałowy, nieowocujący” (v)

• Ramenda

- ramda „człowiek tęgi, kloc, kobieta wysoka, tęga, a niezgrabna” (EW)

- rama „połączone listwy służące do napinania czegoś” (TK)

- rahm ( z niemieckiego) „śmietana, krem” (TK)

• Ramza

- rams (z niemieckiego) (EW)

- ramza „komar” (TK)

- rams (z niemieckiego) „dziki czosnek, czosnek niedźwiedzi” (v)

- Ramzova nazwa miejscowa na Słowacji (JP)

• Rokowski

- Roków nazwa miejscowa – czlowiek pochodzący z Rokowa (EW, TK)

• Romańczyk

- Roman nazwa własna (EW, TK)

- Roman „Rumun” (v)

• Ruła (najstarsza forma Rura i Rurka)

- rura (EW, TK)

- rura „człowiek niezgrabny” (TK)

• Rzycki

- Rzyki nazwa miejscowa- człowiek pochodzący z Rzyk (EW, TK)

• Sikora

- sikora „ptak wróblowaty” (EW, TK)

- sikora „młoda dziewczyna, koza” (EW, TK)

• Skowron

- skowronek „ptak polny” (EW, TK)

- Skowron nazwa osobowa (TK)

• Strzeżoń

- strzec „pilnować, przestrzegać czegoś” (TK)

• Stuglik

- stuchły „stęchły” (TK)

- stuchlić „zmiąć, zbrudzić” (TK)

• Styła

- podstawa niejasna (EW)

- stille (z niemieckiego) „cichy, skryty, milczący” (TK)

- przezwisko człowieka wysokiego szczupłego (TK)

- styl/sztyl „rękojeść łopaty, grabi, wideł, rylec” (TK)

- osoba wyrabiająca sztyle/style (TK)

- styć „utyć, spuchnąć” (TK)

- Stilkova nazwa własna na Słowacji (JP)

• Szczepaniak (najstarsza forma Szczepan)

- Szczepan/Stefan nazwa własna TK)

• Szymonek

- Szymon nazwa własna (EW, TK)

• Szczur

- szczur „ssak-gryzoń z rodziny myszowatych” (EW, TK)

• Świętek

- świętek „osoba święta, święty, czysty, niewinny” (EW, TK)

- świętek „figura świętego” (EW, TK)

- Świętek nazwa własna słowiańska (EW, TK)

• Turała

- tur „wymarły ssak z rodziny wołowatych” (EW, TK)

- turać, turlać „toczyć” (EW, TK)

• Twaróg

- twaróg „biały ser, świeży ser” (EW, TK)

• Warmuz

- warmuz „potrawa góralska, rodzaj zupy” (EW, TK)

- warmuz „jarmuż- odmiana kapusty”(TK)

- warmus (z niemieckiego) „ciepła potrawa oparta na gotowanych warzywach” (v)

• Wątroba

- wątroba „jeden z gruczołów wewnętrznych u człowieka i zwierząt” (EW, TK)

- wątroba „wnętrzności” (TK)

• Wcisło

- wcisnąć „wtłoczyć, wepchnąć” (EW, TK)

• Wider (najstarsze formy Wider, Widro i Wydro)

- podstawa niemiecka (EW)

- wider, wieder, vidari (z niemieckiego) „powtórzenie czynności, powrót do stanu pierwotnego, znów, ponownie  z powrotem” (v, TK)

- wider (z niemieckiego) „człowiek który nawrócił się z pogaństwa lub obcej wiary” (v)

- widder (z niemieckiego) „baran” (v)

- wiedro „wiadro” (v)

- wydra „ ssak z rodziny łasicowatych” (v)

•  Widlarz

- widły „narzędzie rolnicze” (EW, TK)

• Woźniak (najstarsze formy Woźniak i Woźny)

- woźny „sługa sądowy” (EW)

- woźniak „koń do wozu, koń pociągowy” (TK)

- woźniak „wozak, furman, woźnica” (v)

• Wójcik

- wójt „ człowiek stojący na czele gminy lub gromady, urzędnik samorządowy” (EW, TK)

- wójcik „syn lub pomocnik wójta” (v)

• Zając

- zając „ssak polny” (EW, TK)

- zając „królik” (TK)

• Żak

- żak „uczeń, kleryk, rybałt, bakalarz” (EW, TK)

- żak „sieć do łowienia ryb” (TK)

- żak „rabunek, łupiestwo” (TK)

- żak „ nauczyciel, organista” (TK)

• Żurek

- żur „polewka z kwaśnicy i owsianej mąki” (EW, TK)