Sołtys Śuhaj i włodarz Smyrdziuch

 

W najdawniejszej choczeńskiej Księdze Sądowej (zwanej też Wójtowską lub Gromadzką) pojawiają się pojedyncze wpisy dotyczące sołtysa Śuhaja (inne formy nazwiska Siuhaj lub Szuhay) i włodarza Smyrdziucha, które wydają się interesujące zarówno ze względu na wymienione funkcje, jak i nazwiska pełniących je osób.

Pozornie w określeniu sołtys nie ma nic zagadkowego – sołtysa mamy w Choczni także i dzisiaj, a w świadomości zdecydowanej większości żyjących w Choczni osób sołtysi byli od zawsze, gdyż występowali w Choczni przez całe ich życie. Sołtysi pojawili się w Choczni na stałe po 1954 roku, gdy Chocznia przestała być gminą, a stała się gromadą, ale występowali także już wcześniej – znany z okresu okupacji sołtys Władysław Świętek zaczął pełnić tę funkcję w 1933 roku. Jednak w 1631 roku, gdy odnotowano sołtysa Śuhaja, słowo to znaczyło coś innego. Sołtys nie był wtedy przedstawicielem lokalnej, wiejskiej społeczności i organem wykonawczym sołectwa (jak dziś), lecz właścicielem sołtystwa – majątku/folwarku, który:

- otrzymał on sam jako zasadźca organizujący nową wieś,

- dziedziczył po przodkach, będących zasadźcami,

- otrzymywał na niego nadanie królewskie,

- wykupił od poprzednich właścicieli (np. zasadźców lub ich potomków).

W 1631 roku był w Choczni tylko jeden majątek sołtysi, usytuowany w górnej części wsi (dawnej Choczni Nowej), którego właścicielami (a więc sołtysami) od 1582 roku była rodzina Szczurów. Jak wiadomo, majątek ten otrzymał od króla Stefana Batorego Grzegorz Szczur, żołnierz piechoty wybranieckiej, za zasługi w czasie oblężenia Pskowa w czasie wojny przeciwko Rosji (III wyprawy inflanckiej Batorego). W XIV wieku, podczas lokacji Choczni Starej, musiał istnieć w dolnej Choczni inny majątek sołtysi, ale po trzech wiekach historii Choczni pamięć o nim już się zatarła i do dziś nie wiadomo, gdzie mógł się on dokładnie znajdować. 

Czego sołtysem był więc właściwie ów Śuhaj? 

Jeżeli nie sołtystwa w Choczni, to może jakiegoś majątku sołtysiego w Kaczynie, należącej do tej samej parafii i lokowanej około 80 lat wcześniej? 

Tę wieś zasiedlali na prawie wołoskim głównie górale karpaccy przybyli z południa i południowego wschodu, co pasuje do pochodzenia nazwiska Śuhaj, które wywodzić można od węgierskiego słowa suhanc, oznaczającego młodzieńca (wyrostka, parobka, kawalera), a formę Siuhaj przybrało na terenie obecnej Słowacji, przez zastąpienie sufiksu -nc końcówką typową dla dialektów słowackich. 

Sołtys Śuhaj występuje wprawdzie w Księdze Sądowej tylko raz, ale jego nazwisko odnotowano w niej siedmiokrotnie w latach 1576-1651 (raz występuje też nieco podobne nazwisko Suwaj). Analizując poszczególne zapisy można ustalić, że pozostali wymienieni w Księdze Sądowej Śuhajowie byli zarębnikami, przystosowującymi do celów rolniczych zalesione parcele powyżej Sołtystwa Szczurów. Suhaiczyków mamy też w dwóch metrykach chrztów z Wadowic (1609 i 1614), dotyczących mieszkańców Choczni oraz w czterech metrykach ślubów z 1603, 1604 i 1624 roku, w których nowożeńcem był Andrzej Suhayczyk, a świadkami Sebastian, Jan i Błażej Suchaiczykowie. Niewykluczone ponadto, że niejaki zarębnik Siupa/Siuha, wymieniany w spisach płatników podatku kościelnego (taczma) do 1711 roku, to także przedstawiciel tej samej rodziny. 

Wszystkie te zapisy świadczą o ciągłej obecności w Choczni różnie zapisywanych Śuhajów przez co najmniej kilka pokoleń, przy braku jakichkolwiek danych na ich temat z Kaczyny. 

Należy więc rozpatrzyć inną hipotezę -  skoro sołtys Śuhaj był rzeczywiście z Choczni i jego rodzina mieszkała tam już znacznie wcześniej, to może chodziło jednak o sołtysa Szczura? 

W tym czasie nazwiska chocznian nie były jeszcze ustabilizowane i z reguły przedstawiciele większych choczeńskich rodów byli określani więcej niż jednym mianem (np. Guzdkowie byli jednocześnie Wątrobami, Kumorkowie - Malatami, Turałowie – Kleśniakami, itd.). Dlatego nie sposób wykluczyć, że i Szczurowie mogli być „dwunazwiskowi” i używać wymiennie obok nazwiska Szczur także i Śuhaj. Tym bardziej, że Śuhajowie mieszkali koło sołtystwa Szczurów, a skądinąd wiadomo, że część Szczurów również była zarębnikami. Jeżeli zarębnicy Siupowie/Siuhowie to także Śuhajowie, to musieli oni być zapisywani w metrykach kościelnych pod innym nazwiskiem, skoro przez dłuższy czas obecności w Choczni, jako Siupowie/Siuhowie są znani tylko ze spisów taczma.

Równie ciekawy, jak w przypadku sołtysa Śuhaja, jest zapis dotyczący włodarza Stanisława Smyrdziucha z 1576 roku. To jedyny włodarz w Księdze Sądowej i jedyny znany z imienia Smyrdziuch w starych dokumentach dotyczących Choczni. 

Według definicji słownikowej włodarz był zarządcą, niższym urzędnikiem odpowiedzialnym wobec władzy zwierzchniej (w tym przypadku starosty barwałdzkiego, dzierżawcy królewskiej Choczni), za stan majątkowy całej wsi lub folwarku w niej położonego (odprowadzanie podatków, czynszów, odrabianie pańszczyzny). Jako urzędnik – delegat starosty uczestniczył obok wójta i przysiężnych w rozstrzyganiu sporów majątkowych, zatwierdzaniu spadków, testamentów i nakładaniu kar w sprawach niekryminalnych. Takich urzędników starościańskich, uczestniczących w posiedzeniach sądowych, pojawia się wielu w starych zapisach Księgi Sądowej, część z nich było także jak Smyrdziuch mieszkańcami wsi, ale tylko on jeden zapisany został jako włodarz. 

Na dodatek parcele gruntowe Smyrdziuchów określano niekiedy nie jako rolę, czy jej część, jak w przypadku „zwykłych” choczeńskich kmieci, lecz jako „osiadłość” (w zapisie transakcji z 1729 roku, gdy za 90 zł zakupił jej północną część Franciszek Rokowski). To sugeruje, że własność Smyrdziuchów miała jakiś szczególny status, a oni sami nie byli tylko zwykłymi urzędnikami starosty. Nie zawsze zresztą uległymi - Józef Putek przytacza przykład jednego z nich, który pobił drewnianym kołkiem gumiennika (czyli innego urzędnika) starościńskiego. Oprócz niego i włodarza Stanisława niewiele o nich wiadomo. Tego nazwiska (lub podobnego) brak jest w zapisach metrykalnych, czy spisach podatkowych. Mogło zaniknąć bardzo wcześnie, jeszcze przed wprowadzeniem zapisów metrykalnych lub dawni Smyrdziuchowie posiadali jakieś alternatywne nazwisko/przezwisko, pod którym byli zapisywani.

Określenie Smyrdziuch przetrwało natomiast, choć w formie nieco przekształconej, w nazwie jednej z choczeńskich ról. W I połowie XVII wieku Rola Smyrduchowska (lub Śmierdzichowska/Śmierdziuchowska) leżała w dolnej części wsi po obu stronach Choczenki, rozpościerając się od granicy z Zawadką po granicę z Frydrychowicami (przecinając Choczenkę i Zawale). Po raz ostatni ta nazwa pojawia się w Metryce Józefińskiej z końca XVIII wieku w Niwie Dolnej od Wadowic (dolne Zawale), oddzielona od granic miejskich tylko Rolą Kołagowską. Jak widać, z czasem nazwisko Smyrdziuch zaczęto zastępować przez Śmierdzich/Śmierdziuch, choć jego pochodzenie mogło być zupełnie inne i wcale nie oznaczać, że jakiś protoplasta tego rodu wydzielał wokół siebie brzydki zapach. Można próbować wywodzić go od używanego wśród Słowian słowa smerda, wymawianego w Choczni jako „smyrda” i oznaczającego początkowo wolnego chłopa, a później poddanego, sługę uzależnionego od władcy lub też młokosa. Stopniowo słowo smerda przyjęło znaczenie pogardliwe dla człowieka o niskim statusie społecznym. Co ciekawe, jedno z wymienionych wyżej znaczeń nawiązuje do funkcji sprawowanej przez Stanisława Smyrdziucha.

Można zastanowić się również, czy specjalny status Smyrdziuchów i ich włości w dolnej Choczni nie wynikał z faktu, że gospodarowali oni na gruntach pierwotnego sołtystwa z Choczni Starej lub byli potomkami, czy dziedzicami pierwszego sołtysa. Albo zarządcami folwarku sołtysiego z nadania starosty. W każdym razie ich „osiadłość” jako jedna z nielicznych według znanych źródeł historycznych rozpościerała się po obu stronach Choczenki. Tak położony był tylko majątek sołtysi w Choczni Górnej i dobra plebańskie.

Zmiany nazwisk wśród chocznian i ich potomków

 Po ustabilizowaniu się nazwisk choczeńskich, o czym można mówić dopiero od połowy XIX wieku, ewentualne zmiany nazwisk noszonych przez chocznian były rzadkie, oczywiście oprócz przyjmowania przez kobiety nazwisk swoich mężów. Ich przyczyny były z pewnością różne - na przykład chęć dowartościowania się "bardziej godnym i dostojnym" nazwiskiem przez osoby pełniące funkcje urzędowe, usiłowanie uniknięcia "ośmieszenia" noszonym nazwiskiem, czy dostosowanie nazwiska do ortografii i fonetyki języka używanego w kraju emigracji.

W poniższym zestawieniu ujęto tylko te przykłady, gdy zmienione nazwisko znacznie różniło się od rodowego, a nie np. tylko pominięciem polskich liter (ó, ę, ą, ś, ł, czy ć). Pominięto też przypadki, gdy zmiana nazwiska dotyczyła dziecka adoptowanego lub uznanego po czasie za własne.

Zdecydowanie najczęściej zmienianymi nazwiskami noszonymi w Choczni były: Szczur i Kręcioch.

Bąk – Choczyński

Budziaszek - Buthner

Cap – Czapik - Czapieński

Cap – Czerwiński

Drożdż - Droze

Górkiewicz - Locovitch

Kolber - Adams

Kręcioch – Bigla

Kręcioch - Cass

Kręcioch - Crecian

Kręcioch - Kearns

Kręcioch - Kershaw

Kręcioch - Lewandowski

Królik – Królewski

Kumala - Krzyszkowski

Ruła – Ruliński

Szczur – Shore

Szczur - Szafirowski

Szatan – Szatkowski

Szczur - Szczerski

Szczur – Szczerzyński

Szczur – Szczurowski

Szczur - Śnieżycki

Szczur - Wiśniewski

Twaróg – Jaśmiński

Wątroba - Nawrocki

Widlarz – Widra

Wilczkowie czyli Rokowscy czyli Dziadkowie

 

Gdy 27 lutego 1693 roku Marcin Dziadek sprzedawał młyn w górnej Choczni Pietrowi Capowi, to w opisie tej transakcji zostało wspomniane, że tenże Marcin Dziadek wcześniej sprawował urząd choczeńskiego wójta. Co ciekawe, osoby o tym imieniu i nazwisku próżno jest jednak szukać wśród siedemnastowiecznych wójtów Choczni. Ich dane znamy z najstarszej choczeńskiej Księgi Sądowej, w której żaden wójt Marcin Dziadek nie występuje.

Znaleźć w niej można za to innego Marcina, nazywanego Wilczkiem, wójta z początku lat 80. XVII wieku. Tenże Marcin Wilczek figuruje także w zapisach kilku transakcji handlowych z II połowy XVII wieku:

- w 1671 roku, gdy w raz z żoną Anną kupił za 40 zł zarębek od Krzysztofa Proroka,

- w 1685 roku, gdy wraz z synami: Józefem, Jackiem i Sebastianem sprzedał za 30 zł wymieniony wyżej zarębek Jackowi Balończykowi,

- w 1688 roku, gdy był świadkiem przy sprzedaży zarębka przez Reginę, wdowę po Majcherze (Melchiorze) Wilczku).

W ostatnim z wymienionych zapisów Marcin Wilczek określany jest jako dziewierz w stosunku Reginy Wilczkowej, co oznacza, że był bratem jest zmarłego męża Majchra.

Z kolei poszukując w choczeńskich księgach metrykalnych Marcina Wilczka, męża Anny, dowiadujemy się, że w 1663 roku rzeczywiście takiej parze małżeńskiej urodził się syn Józef, a ponadto córki:  Zofia i Krystyna. Nie ma żadnego Jacka, syna Marcina, a jedyny pasujący Sebastian był wprawdzie synem Marcina, ale… Rokowskiego i jego żony, której błędnie przypisano imię Regina. Natomiast tenże Sebastian biorąc w 1681 roku za żonę Felicję Burzejonkę, został zapisany pod nazwiskiem Dziadek i tak samo był określany w metrykach chrztów swoich dzieci. Co więcej, w 1661 roku Marcin, mąż Anny, skądinąd znany jako Wilczek, ochrzcił swoją córkę Urszulę jako Marcin Dziadek.

Mamy więc tu do czynienia z częstym w ówczesnej Choczni zjawiskiem, że te same osoby w różnych dokumentach występowały pod różnymi nazwiskami. Marcin, mąż Anny, jest w kilku zapisach Księgi Sądowej podawany jako Wilczek, a w jednym z zapisów metrykalnych chrztu jako Dziadek. Również jako Marcin Dziadek określony został w metryce swojego zgonu (w 1703 roku), w dokumencie z Księgi Sądowej, w którym zawarto informację, że niegdyś był wójtem oraz w transakcji z 1673 roku, gdy sprzedawał ziemię swojemu bratu Majchrowi. Z kolei jako Rokowski zapisany jest w metryce chrztu swojego syna Sebastiana oraz w transakcji sprzedaży półroli Stanisławowi Czai w 1673 roku.

Z kolei jego syn Sebastian przy urodzeniu nazwany jest Rokowskim, a we wszystkich kolejnych dokumentach jako Dziadek. Jego brat Jacek Wilczek, którego metryki chrztu nie ma w choczeńskich księgach parafialnych, na początku XVIII wieku także podawany jest jako Dziadek.

Natomiast Majcher Wilczek, brat Marcina i stryj Sebastiana, konsekwentnie zapisywany jest we wszystkich źródłach jako Wilczek. Najprawdopodobniej jego synami byli Jan i Maciej Rokowscy, wymieniani w Księdze Sądowej jako bratankowie Marcina Wilczka/Dziadka/Rokowskiego.

Na związek Wilczków z Rokowskimi wskazuje również wprost adnotacja w Księdze Sądowej z 1652 roku, w której przysiężny choczeński o imieniu Marcyn jest określany jako Wilczek zwany Rokowskim, co może wskazywać na jakieś jego związki z Rokowem koło Wadowic. Ów Marcyn nie był jednak tożsamy z późniejszym i wymienianym wyżej Marcinem Wilczkiem/Rokowskim/Dziadkiem. Wiadomo, że jego żona miała na imię Regina (stąd wzięło się błędne imię matki wspomnianego wyżej Sebastiana), ochrzcił w Choczni syna Wojciecha i córkę Teresę oraz że zmarł w 1663 roku. W pierwszym znanym spisie płatników taczma (podatku kościelnego) z 1663 roku występuje już tylko wdowa po nim, określana jako Marcinowa Wilkowa. Jej gospodarstwo znajdowało się na prawym brzegu Choczenki, w okolicach dzisiejszej remizy OSP. W tym samym spisie ujęto jeszcze Jadama Wilków, gospodarującego w sąsiedztwie Styłów i Balonów, w dolnej części obecnej ulicy Głównej oraz wspomnianego już wyżej Majchera Wilczka, zarębnika z górnej części wsi (powyżej Sołtystwa).

W 1664 roku Jadam Wilk przejął spadek po Marcynie Wilczku zwanym Rokowskim, co świadczy o tym, że musiał być z nim blisko rodzinnie powiązany. W Księdze Metrykalnej odnotowano chrzty trojga jego dzieci zapisanych pod nazwiskiem Wilczek. W tym samym roku bezimienny Dziadek był jednym z choczeńskich zagrodników, utrzymującym się głównie z rzemiosła, a nie z uprawy roli.

Natomiast w spisie płatników taczma z 1670 roku pojawia się po raz pierwszy nazwisko Rokowski, w odniesieniu do sąsiada Dziadka z rejonu obecnej remizy OSP. Ponieważ podano także jego imię (Marcin), to możemy utożsamiać go z wielokrotnie już tu omawianym Marcinem Wilczkiem/Rokowskim/Dziadkiem. Dziadkiem zaś musiał tam zostać nazwany Jadam Wilków/Wilczek, spadkobierca Marcyna Wilczka zwanego Rokowskim. W latach 70. XVII wieku wśród płatników taczma ujmowano również niejakiego Janka Wilków, czyli znanego z Księgi Metrykalnej Jana Rokowskiego, bratanka Marcina.

Najwcześniej z trzech omawianych tu nazwisk tego samego rodu odnotowano miano Dziadek. Już w 1537 roku, czyli niemal 500 lat temu, jeden z choczeńskich kmieci był nazywany w spisie podatku rogowego (od ilości bydła) jako Dyadowicz/Dziadowicz. Z kolei pod koniec XVI wieku i w  I połowie XVII duże znaczenie osiągnął ten ród pod nazwiskiem Wilczek. Jan i Grzegorz Wilczkowie byli „urzędnikami” starostów barwałdzkich Komorowskich i reprezentowali ich interesy w Choczni, zaś Józef, Jakub i Wawrzyn Wilczkowie posiadali funkcje przysięgłych choczeńskich, sprawujących wraz z wójtami władze sądowe we wsi. Bliżej połowy XVII wieku przysiężnymi byli również Błażej i Marcyn Wilczkowie zwani Rokowskimi, a jak już wspomniano w latach 80. stanowisko wójta objął Marcin, używający wszystkich trzech nazwisk przypisanych do tego rodu.

Nazwisko Wilczek stopniowo wychodziło z użycia i od XVIII wieku w tym rodzie posługiwano się już tylko nazwiskami Rokowski i Dziadek, które w przypadku Dziadków było przenoszone przez kolejnych męskich potomków aż do czasów współczesnych. Współcześni choczeńscy Dziadkowie wywodzą się więc od Marcina Dziadka/Wilczka/Rokowskiego, jego syna Sebastiana i wnuka Jerzego. Do czasów współczesnych dotrwali także potomkowie Rokowskich z I połowy XVIII wieku, ale o ich związkach z Dziadkami i Wilczkami możemy jedynie domniemywać, ponieważ na podstawie zachowanych zapisów metrykalnych nie da się ich jednoznacznie potwierdzić.

Nazwiska używane w Choczni już w XVI wieku

Najstarsze znane nawiska z Choczni pochodzą z XVI wieku. Zostały zapisane w pierwszej Księdze Sądowej, spisie płatników podatku rogowego oraz w wadowickich księgach metrykalnych. Dla uściślenia należy dodać, że szesnastowieczne nazwiska niekoniecznie były przekazywane z rodziców na dzieci i pochodziły one przeważnie od przezwisk, uprawianych zawodów, cech fizycznych, imion ojców, miejsca pochodzenia, itp. Ponadto synowie byli zapisywani często pod zdrobniałym nazwiskiem ojca, które z czasem mogło stać się samodzielnym nazwiskiem.

Lista nazwisk używanych w Choczni już w XVI wieku zapisanych według zasad współczesnej ortografii:

B- Barszcz, Buhaj, Bunar, Baluch, Brandys, Burzej, Borąg, Bachmat, Blasek

C- Czabak, Czajka, Cichoń

D- Domal, Dudek/Dudzik, Drab, Domitr/Domitrzyk, Drozd/Drozdek, Dzikulka, Dziadek/Dziadowicz, Dziurdzia

G- Guzdek/Guzdzik, Grządziel/Grządzielczyk, Głąb/Głąbik, Gorączka, Gżegżółka, Gołąb, Góraj

H- Halama/Halamkowicz, Haładej

J- Judasz/Judasik, Janiec/Janiczyk, Józefek

K- Koman, Koszutek, Kumorek/Kumorkowicz, Knap, Klimek/Klimkowicz, Kłapouch/Kłapouszek, Kieznar/Kieznarek, Kulig, Kołodziej, Król, 

L- Lemiesz, Lędrak, Lędwyk

M- Mikloszek, Matejko/Matejkowicz, Młynarz, Miczek

N- Nota, Nędza

P- Panek, Pawlik

R- Ryszka, Rykała

S- Szczepan/Szczepek/Szczepkowicz, Szczur, Siuhaj/Siuhajczyk, Stokłosa, Skok, Soczeń, Soboń

Ś- Śmierdziuch, Świętek, Świtak, Szymonek, Styła/Stylka

T- Tarkota

W- Wojtaszek/Wojtaszkowicz, Wcisło/Wcisłowicz, Wilk/Wilczek, Walasek, Wnęk, Waśko, Wróbel, Wawrzyn/Wawrzyniec, 

Z - Zły Maciek, Zawiła, Znolko

O ciągłej obecności w Choczni do czasów współczesnych można mówić w przypadku: Burzejów, Guzdków, Komanów, Świętków, Szczurów, Szymonków, Styłów, Wcisłów i Dziadków. W Choczni mieszkają także męscy potomkowie szestnastowiecznych Matejków, ale pod nazwiskiem Widlarz, Kumorków pod nazwiskiem Malata i Piątek, Notów pod nazwiskiem Cibor, Szymonków pod nazwiskiem Czapik  oraz Halamów pod nazwiskiem Woźniak.

Choczeńskie rody- Bielowie

 

Pierwszy Biel pojawił się w Choczni w 1810 roku. Miał na imię Wojciech, trudnił się tkactwem i pochodził z Tomic. Był synem tamtejszych komorników Andrzeja i Anny, urodzonym około 1789 roku. Powodem osiedlenia się Wojciecha Biela w Choczni było zawarcie związku małżeńskiego z Magdaleną z Wątrobów, co nastąpiło w 1810 roku. W metryce ślubu Wojciech Biel zapisany jest jako mieszkaniec domu nr 58 (przy obecnej Białej Drodze), należącego do Franciszka Dąbrowskiego. Jego późniejsze miejsce zamieszkania nie jest łatwe do ustalenia. Prawdopodobnie wymieniony został pod błędnym imieniem Wawrzyniec w spisie własności z lat 1846-52 jako mieszkaniec Zarąbków i posiadacz niecałych 3 morgów gruntu.

Bielowie doczekali się dziesięciorga dzieci. Ich pierworodny syn Wojciech (ur. w 1812 roku) poślubił w Choczni Wiktorię z domu Odrobina i przed przedwczesnym zgonem w wieku zaledwie 24 lat miał z nią córkę Mariannę. Z kolei najmłodszy Michał (ur. w 1834 roku) ożenił się we Frydrychowicach z Franciszką z domu Ramza i zamieszkał w rodzinnej wsi żony. Jedyną córką Bielów, która założyła własną rodzinę, była Teresa urodzona w 1818 roku. Jej małżeństwo jest o tyle istotne dla genealogii chocznian, że wraz z mężem Marcinem są przodkami licznie występujących później w Choczni Gawrońskich, części Studnickich i ich dalszych rodzin wywodzących się od nich. 

Nazwisko Biel wśród potomków Wojciecha i Magdaleny przetrwało w Choczni dzięki ich synowi Franciszkowi, który w wieku 30 lat (w 1858 roku) zawarł związek małżeński z Marianną Cibor. Wojciech nie doczekał tego ślubu, gdyż zmarł 3 lata wcześniej. Marianna dała Franciszkowi jedną córkę i zmarła pół roku po jej urodzeniu. Owdowiały Franciszek po kolejnych dwóch latach ponownie ożenił się z Marianną Kręcioch, która w ciągu jedenastu lat urodziła mu ośmiu synów. Tylko dwóch z nich przeżyło więcej niż 18 lat, a własną rodzinę udało się założyć jedynie Feliksowi Bielowi, urodzonemu w 1871 roku. W tym samym roku Franciszek Biel powiadamiał choczeńskiego plebana, że podczas okopywania ziemniaków zmarła nagle jego pierwsza teściowa Ewa Ciborka. Po oględzinach zwłok wykluczono jednak nienaturalną przyczynę jej śmierci, wskazano jako jej powód pęknięcie wrzodów i „morzysko”, po czym zaniechano dalszych czynności dochodzeniowych. W 1875 roku Franciszek Biel, mieszkaniec domu 328, znalazł się na liście ofiarodawców na zakup i przeróbkę dzwonów dla kościoła w Choczni. 16 lat później Franciszek ponownie owdowiał, ale niedługo później (1892) znalazł sobie kolejną małżonkę w osobie Magdaleny Kręcioch, 28 lat młodszej od siebie.

Wspomniany wyżej Feliks Biel, sukcesor Franciszka, także był trzykrotnie żonaty i miał w sumie trzynaścioro dzieci: z Julią z domu Łopata córkę Zofię, noszącą później nazwisko Ogiegło, z Marią z domu Leśniak syna Jana (ur. 1900), od 1930 roku mieszkańca Frydrychowic oraz córkę Annę, a z kolejną Marią (z domu Woźniak) sześciu synów i cztery córki. Poza Chocznią przebywał jego syn Antoni Biel (ur. 1915), terminator krawiecki w Wadowicach, jeniec wojenny i robotnik przymusowy w Bechtheim koło Worms w czasie II WŚ i córka Wiktoria (ur. 1920), która w 1951 roku poślubiła w Krakowie Stanisława Nowaka. 

Z grona dzieci Feliksa Biela z jego trzeciego związku własną rodzinę w Choczni założyła tylko córka Helena, działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żenskiej. Gdy w 1933 roku jako niespełna dwudziestoletnia panna wychodziła za mąż za Wilhelma Smazę z Kaczyny, jej ojciec Feliks spoczywał już od czterech miesięcy na choczeńskim cmentarzu parafialnym. Wilhelm i Helena Smazowie zamieszkali w jej domu rodzinnym w środkowej części Choczni. W 1934 roku urodziła się im córka Janina, która jednak szybko zmarła, w 1937 roku syn Józef, a w 1942 roku córka Genowefa. W tym czasie Smazowie mieszkali kątem u sąsiada, a ich dom zagarnięty przez niemieckiego osadnika został zamieniony na stajnię.  Dodatkowo Wilhelm ukrywał się przed niemiecką żandarmerią, ponieważ uciekł z przymusowych robót. Niestety po zadenuncjowaniu przez jedną z mieszkanek Choczni został aresztowany na w ostatni dzień 1942 roku i zesłany do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, gdzie zginął pół roku później. Helenie, jej dwojgu dzieci i jej matce Marii udało się przeżyć okupację i doczekać wyzwolenia. 

W powojennym spisie wyborców z 1946 roku Maria Biel- matka Heleny Smaza i wdowa po zmarłym Feliksie jest jedyną mieszkanką Choczni wciąż noszącą nazwisko Biel. Kilka lat później z Ziem Odzyskanych powróciła jednak do rodzinnej wsi Józefa Tyralik, także przedwojenna działaczka KSMŻ, która w Świdnicy poślubiła Adama Biela, wywodzącego się z Jaszczurowej i niemającego oprócz nazwiska nic wspólnego z Bielami, mieszkającymi w Choczni od 1810 roku. Adam Biel okres II wojny światowej spędził najpierw w obozie jenieckim w Bawarii, do którego trafił jako pojmany przez Niemców żołnierz Wileńskiej Brygady Kawalerii, a później na przymusowych robotach w Niemczech. Po zamieszkaniu z żoną i córką Marią w Choczni pracował jako agronom rejonowy, a później w Biurze Melioracji w Wadowicach. Był między innymi członkiem komisji likwidacyjnej Spółdzielni Produkcyjnej im. Rokossowskiego w Choczni, ławnikiem sądowym w Wadowicach (1956) i wice przewodniczącym Spółki Wodnej w Choczni (1971).

Dużą aktywnością wykazywała się także wymieniana już Helena Smaza z domu Biel, od 1946 roku nosząca po drugim mężu nazwisko Stanaszek. Przewodniczyła przez wiele lat Kołu Gospodyń Wiejskich, kilka razy wybierano ją na radną gromadzką i gminną z ramienia Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, udzielała się w licznych komisjach, Froncie Jedności Narodu i Kółku Rolniczym (jako wiceprzewodnicząca w 1974 roku). W uznaniu jej dokonań została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi.

W spisie wyborczym z 1973 roku nazwisko Biel było wciąż obecne w Choczni za sprawą długowiecznej Marii Biel, matki Heleny Stanaszek (zmarła 10 lat później w wieku prawie 95 lat), rodziny Adama Biela (on sam, jego żona Józefa i córka Maria- później Maria Biel-Pająk, zasłużona dla kultury regionalnej) oraz bliżej mi nieznanej 70. letniej Franciszki Biel, córki Kazimierza spod nr 81.

To dość popularne w Polsce nazwisko (5109 osób w 2002 roku) od 1981 roku nosiła także inna chocznianka z urodzenia- Anastazja, córka Zofii Gawęda, która jako dwudziestotrzyletnia kobieta trafiła w 1943 roku do KL Auschwitz, a następnie była więziona w obozach koncentracyjnych Ravensbrueck i Sachsenhausen, gdzie doczekała oswobodzenia. Według akt IPN w latach 1950-53 służyła w Milicji Obywatelskiej.

Bielowie najliczniej występują obecnie w południowej Polsce. Baza PESEL podaje, że najwięcej z nich zamieszkuje kolejno: powiat nowosądecki, Kraków, powiat brzeski, nowotarski, chrzanowski i wadowicki (119 osób w 2002 roku). Źródłem pochodzenia tego nazwiska jest słowo „biel”, które mogło oznaczać mężczyznę o bardzo jasnych włosach, jakąś jasną rzecz- w szczególności szatę, mąkę pszenną, białą bułkę, grzyb o białym kapeluszu lub słoninę bez skórki.

Najrzadsze nazwiska z Choczni

 Jakie nazwiska chocznian z list wyborczych z 1973 roku są obecnie najrzadsze w skali całej Polski?

Okazuje się, że dwóch z występujących w 1973 roku w Choczni nazwisk już nikt w Polsce nie nosi:

• Teresz (w 1973 roku Bolesław i Anna spod numerów 664/665),
• Janeć (w 1973 roku Czesław spod numeru 617).

Kolejnych 19 nazwisk używa obecnie mniej niż 50 osób, czyli biorąc pod uwagę niekorzystne prognozy demograficzne są one zagrożone wyginięciem:

• Dębak - 8 (2002), 6 (2022), Franciszek i Janina spod nr 300 oraz Helena i Czesława spod nr 41 (1973)
• Deger - 9 (2002), 8 (2022), Ernestyna i Erwin spod nr 546 (1973),
• Studlik - 11 (2002), 8 (2022), Stanisława spod nr 308 (1973),
• Parządka - 19 (2002), 13 (2022), Jan i Władysława spod nr 414 (1973),
• Zajgier - 20 (2002), 21 (2022), Matylda, Stanisława, Edward i Elżbieta spod nr 438 (1973),
• Gacur - 24 (2002), 23 (2022), Tadeusz i Maria spod nr 575 (1973)
• Jutka - 24 (2002), 29 (2022), Tadeusz i Cecylia spod nr 30 (1973),
• Żebroń - 25 (2002), 23 (2022), Janina spod nr 84 (1973),
• Garżel - 26 (2002), 28 (2022), Feliks, Helena, Zygmunt, Józef i Teresa spod nr 457, Emil i Stanisława spod nr 553, Kazimierz, Urszula, Zofia i Wiesław spod nr 714 i Maria spod nr 719 (1973)
• Morycki - 28 (2002), 31 (2022), Jerzy i Barbara spod nr 417 (1973),
• Kukioła - 32 (2002), 33 (2022), Anatol i Maria spod nr 604a (1973),
• Ramult - 35 (2002), 33 (2022), Maria, Tadeusz i Wacław spod nr 402, Jerzy i Stanisława spod nr 402a (1973),
• Buldończyk - 39 (2002), 33 (2022), Waleria spod nr 274 (1973),
• Hadka - 43 (2002), 36 (2022), Rudolf, Zofia i Edward spod nr 329 (1973),
• Pyto - 43 (2002), 38 (2022), Stefan, Stanisława i Wiesław spod nr 790 (1973),
• Wańdyga - 44 (2002), 38 (2022), Maria i Marian spod nr 440 (1973),
• Norenberg - 50 (2002), 47 (2022), Halina i Józef spod nr 200 (1973),
• Tuszer - 51 (2002), 48 (2022), Janina i Eugeniusz spod nr 775 (1973)
• Czajecki - 54 (2002), 40 (2022), Wiesław i Zofia spod nr 370 (1973).

Ponadto w 2002 roku mniej niż 100 osób w Polsce nazywało się: Ramęda (53), Kencki (60), Malata (68), Burzej (69), Gaszman (69), Niesyty (70), Strzeżoń (74), Pilsyk (76), Kiznar (81), Merek (81), Firczyk (84), Rudzicki (84), Lachendrowicz (87), Mrajca (92), Mukoid (94) i Klisiak (96).

Wśród tych rzadkich w Polsce nazwisk zwraca uwagę obecność Garżelów, Burzejów i Malatów, czyli nazwisk nie tylko występujących w Choczni od bardzo dawna (XVII wiek), ale i noszonych wyłącznie przez Polaków z choczeńskimi korzeniami.

Ugruntowane historycznie w Choczni są także nazwiska Strzeżoń (od XVII wieku), Buldończyk i Rudzicki (od XVIII wieku) oraz Dębak (od połowy XIX wieku) i Kencki (od 1911 roku), a obecność nazwisk Zajgier, Gaszman, Kiznar i Klisiak sięga okresu międzywojennego. Oczywiście do bardzo długo używanych w Choczni należy też nazwisko Ramęda, zapisywane jednak znacznie częściej jako Ramenda. Z kolei Studlik to przekręcona forma nazwiska Stuglik, też od dawna noszonego w Choczni, ale typowego dla Inwałdu.

Kilka rzadkich lub bardzo rzadkich współcześnie nazwisk znalazło się również na choczeńskiej liście wyborczej z 1946 roku:

• Bochorski - 3 (2002), 4 (2022),
• Białorczyk - 4 (2002), 3 (2022),
• Suchobiecki - 15 (2002), 20 (2022),
• Aksak - 50 (2002), 41 (2022).

Z tej listy nie występuje już w Polsce nazwisko Korkulewski.

Chocznianie z 1973 roku w porównaniu do dawniejszych

 Przeglądając choczeńską listę wyborców z 1973 roku, czyli niemal sprzed półwiecza, można bez trudu zauważyć, że pojawiają się na niej nazwiska, występujące w Choczni już w XVI, czy w XVII wieku. Skłaniać to może do refleksji,  w jakim stopniu chocznianie z 1973 roku byli potomkami tych, którzy zamieszkiwali w tej samej miejscowości 200, 300, czy 400 lat wcześniej. 

Inaczej mówiąc- jak wyglądała ciągłość zasiedlenia Choczni między 1537 a 1973 rokiem ?

Tytułem wyjaśnienia: rok 1537 pojawia się w tych rozważaniach nieprzypadkowo, ponieważ właśnie wtedy sporządzono najdawniejszy znany do dziś spis nazwisk mieszkańców Choczni- listę płatników podatku rogowego.

Biorąc pod uwagę tylko nazwiska choczeńskich wyborców z 1973 roku i porównując je do nazwisk dawnych chocznian, zapisanych w różnych źródłach historycznych, można stwierdzić, że:

• nieco ponad 5 % choczeńskich wyborców z 1973 roku nosiło nazwiska używane w Choczni już w XVI wieku (na przykład Burzej, Dziadek, Świętek, Koman, Szczur, czy Guzdek),
• 27 % choczeńskich wyborców z 1973 roku nosiło nazwiska, które pojawiły się w Choczni już w XVII wieku (na przykład Balon, Bylica, Styła, Kręcioch, Pietruszka, Wcisło, Ramenda, Woźniak, Wątroba, Malata, Szymonek, Wider, Bryndza, Drapa, Gazda, Graboń, Turała, Zając, Garżel, Gzela, czy Bąk),
• ponad 10% choczeńskich wyborców z 1973 roku nosiło nazwiska, które pojawiły się w Choczni już w XVIII wieku (na przykład Paterak, Bandoła, Dąbrowski, Widlarz, Kobiałka, Kolber, Cibor, Romańczyk, Góralczyk, czy Sikora). Część z nich (4%) to ci, których nazwiska pojawiły się w Choczni wprawdzie w XVIII wieku, ale których przodkowie mieszkali w Choczni już wcześniej, tyle że używając innych nazwisk (Paterak=Turała, Cibor=Nota, Widlarz=Wawrzyńczak/Matejczyk, Dąbrowski=Balon, Bandoła=Twaróg).

Ogółem w 1973 roku 43% choczeńskich wyborców używało nazwisk obecnych w Choczni przed 1800 rokiem, Mniej więcej tyle samo nosiło natomiast nazwiska, które pojawiły się w Choczni po 1900 roku.

Oczywiście samo porównanie nazwisk nie pozwala na wysnuwanie jednoznacznych wniosków na temat ciągłości zasiedlenia Choczni, choć na pewno stanowić może pewną wskazówkę. Aby zweryfikować ciągłość zasiedlenia Choczni, należałoby sprawdzić, w jakim stopniu choczeńscy wyborcy z 1973 roku wywodzili się rzeczywiście od przodków mieszkających w Choczni w XVI, XVII, czy XVIII wieku. Niestety genealogia żadnego współczesnego chocznianina nie sięga XVI wieku – to znaczy, że na podstawie zachowanych metryk kościelnych nie można udowodnić, że któryś z nich wywodzi się od przodków żyjących w Choczni już w XVI wieku. Dlatego tą metodą można badać ciągłość zasiedlenia Choczni począwszy od XVII wieku. Kolejną trudność stanowi skala przedsięwzięcia- nawet pobieżne sprawdzenie genealogii ponad 3000 osób, a tyle znajduje się na liście wyborczej z 1973 roku, zajęłoby wiele tygodni. Można natomiast w miarę szybko dokonać wglądu w genealogie mniejszej grupy osób, a uzyskane wyniki starać się przenieść na całość, mając świadomość, że będą to dane przybliżone, a nie ścisłe.

W tym celu z grupy ponad 3000 wyborców z 1973 roku wyłoniłem próbkę dwustuosobową, biorąc pod uwagę co piętnastego wyborcę. Uzyskane wyniki wyglądają następująco:

• 56 % osób z próbki miało przodków żyjących w Choczni przed 1700 rokiem,
• a w przypadku 42 % osób ich przodkowie lub oni sami pojawili się w Choczni dopiero w XX wieku.

Choczeńskie korzenie sprzed 1700 roku miało 80% osób noszących "historyczne" choczeńskie nazwiska, ale także 37% z tych, których nazwiska pojawiły się w Choczni w XX wieku.

Ponieważ sprawdzenie na tej samej próbce ciągłości nazwisk dało wyniki zbliżone do rzeczywistych (rozbieżność do 3%), to można oszacować, że w 1973 roku nieznaczna większość osób mieszkających w Choczni wywodziła się od populacji zamieszkującej tę samą miejscowość przed 1700 rokiem, a nieco poniżej 50% mieszkańców było dwudziestowiecznymi przybyszami lub potomkami takich przybyszów. Prawdopodobnie od 1973 roku te proporcje się odwróciły i obecnie wśród mieszkańców Choczni przeważają ci, których przodkowie nie mieszkali w niej przed 1900 rokiem.

Na koniec ciekawostka- około 55 % choczeńskich wyborców z 1973 roku (czyli 55 % wszystkich ówczesnych dorosłych chocznian) posiadało ze mną wspólnych przodków i to najczęściej więcej niż jedną parę.  

Nowe nazwiska w choczeńskich księgach chrztów z lat 1784-1840

 W parafialnych metrykach chrztów z lat 1784-1840 odnotowano dużą ilość nazwisk, które nie występowały we wcześniejszych zapisach. Część z nich pojawiła się jednorazowo i osoby je noszące nie były później związane z Chocznią. Wśród nowych nazwisk znajdowały się jednak i takie, które były używane  w Choczni przez dłuższy czas, a nawet występują w niej do dziś.

Nowe nazwiska z lat 1784-1803

• B: Baklarz, Błasiniak
• C: Christian
• G: Gąsior, Gotfrid
• H: Hałaśnik, Horak
• J: Jędrzejczyk
• K: Kaczmarczyk, Kościelniak, Kruk
• Ł: Łuszczyński/Uszczyński
• M: Marklowski, Masarski, Mastny, Meus, Mięciński, Mikołajek, Mikus
• N: Najbor
• O: Ogiegło
• P: Polak, Pysz
• R: Rutka, Rybka, Rybski
• S: Sarasion, Siwek, Sokół, Stopa, Stybak/Sztybok/Szczybok, Swoboda, Szarff, Szczygieł
• Ś: Śliwa
• T: Tomaszczyk, Trzop
• W: Wacławik, Wojaszkiewicz, Wróblowski, Wyrobisz
• Z: Zaliski, Zarawny

Nowe nazwiska z lat 1804-1823

• A: Adamski, Antolczyk
• B: Bartoszowski, Boba, Biel, Bielański, Bizoń, Bury
• C: Cechmann, Cula
• D: Drożdż/Druszcz
• F: Fabiś, Fikus, Flek
• G: Galwin/Gawin, Gałuszka, Gostkowski
• H: Hakenberger, Hanusiak/Anusiak, Harnik/Charniczek, Hoina, Holcgrin
• J: Jachimiak, Jastrzembik, Jucheński
• K: Kania, Kawka/Kafka, Karaskiewicz, Kierpiec, Kirschinger, Kloska, Kremz, Krotofil, Krystian, Kulczycki
• L: Laska, Legiń/Legień
• M: Maciejczyk, Michalik, Młynek, Mortek, Myrzel
• N: Nycz
• P: Pieński, Pilarski, Pozniański
• R: Rychłowski
• S: Siepak, Silbiger, Smolarski, Spisak, Stawowiak/Stawowy, Stuglik/Szczudlik, Szczepaniak, Szczerbieński, Sztuka
• Ś: Ścigalski, Śliwiński, Świergoła
• T: Tatar, Thoma, Trzaska, Twardowski
• W: Wachlarz, Warmuz, Waxman, Wiktor

Nowe nazwiska z lat 1824-1840

• B: Baranowski
• C: Chabrzyk, Czermiak
• F: Feuerstein
• G: Gabrysiewicz, Gatter, Gładysz, Grzesiewicz
• I: Iglarski
• J: Jorzy, Jura
• K: Kapusta, Karbownik, Kleczowski, Klos, Klózek, Kras, Kwaśniowski
• L: Lachendro
• M: Markiel, Miarka
• O: Okruta
• P: Pamuła, Panek, Płaneta, Przybylski
• R: Rams, Rogoziewicz, Roamn, Ruszałko
• S: Sarna, Skoczylas, Skupień, Spytkowski, Syrek
• Ś: Ścieszka, Śmietański
• W: Wawro/Wawer, Wojciechowski, Wysogląd
• Z: Zarębski, Ziętarski, Zink

Używane w Choczni nazwiska podwójne i złożone

 W językoznawstwie istnieje pojęcie nazwiska komponowanego, które może występować w formie zestawienia dwóch nazwisk (np. Nowak-Kowalska) lub złożenia dwóch wyrazów (np. Małolepszy, Kwasigroch).

W Choczni występowało i występuje kilka typów nazwisk podwójnych. Najnowsze z nich to nazwiska tych kobiet, które wychodząc za mąż nie chcą pozbywać się swojego nazwiska i decydują się na połączenie go z nazwiskiem partnera (ich kolejność jest dowolna). Podobną możliwość- dołączenia nazwiska partnerki- mają zresztą również mężczyźni. Także dzieci mogą nosić nazwiska obojga rodziców, co jest typowe dla krajów hispanojęzycznych. Te podwójne nazwiska według Rady Języka Polskiego powinny być oddzielone łącznikiem „-„ (krótką kreską), a nie spacją. Wyjątkiem są nazwiska góralskie typu Bachleda Curuś, czy szlacheckie z użyciem herbu np. Biberstein Starowieyski, które pisane są bez łącznika. W krajach hispanojęzycznych podwójne nazwiska też oddziela przerwa, a nie łącznik- jako przykład można podać tu nazwiska potomków chocznian w Urugwaju: Wider Sladky (nazwisko ojca nazwisko matki), czy Karawacki Balonowna (tu nazwisko matki w jej dawnej formie panieńskiej !)

Z kolei w najdawniejszych choczeńskich zapisach metrykalnych zdarzały się nazwiska dwuczłonowe połączone przez:

• alias (inaczej zwany, zwany jako, albo) na przykład Wcisło alias Baczak, Czap alias Molitoris,
• vulgo (znany jako, potocznie zwany, powszechnie zwany, pospolicie zwany) na przykład Twaróg vulgo Bandoła, Bukowski vulgo Kłak, Lach vulgo Chrząszcz, Stankowicz vulgo Chachuł,
• recte (prawidłowo) na przykład Dąbrowski recte Balon, Ruliński recte Ruła,
• seu (lub) na przykład Nuta seu Cibor

Nazwiska dwuczłonowe oddzielone przez alias/vulgo/recte/seu występowały w Choczni aż do pierwszej połowy XIX wieku, a ich sens był objaśniany w historiach poszczególnych choczeńskich rodów.

Z kolei występujące w Choczni nazwiska złożone mają strukturę:

• czasownik+rzeczownik (np. Pędziwiatr),
• przymiotnik+rzeczownik (np. Złymaciek),
• zaimek+czasownik (np. Copija).

Ciekawe jest pochodzenie tychże nazwisk złożonych. Najczęściej wywodzą się one od przemianków, czyli przezwisk/pseudonimów używanych w dawnych cechach rzemieślniczych. Przemianki nadawano podczas „chrztu” czeladniczego (promocji ucznia/terminatora na czeladnika) i noszono przez całe życie, często przekazując je potomstwu. Niekoniecznie służyły charakterystyce osób nimi obdarzanych, choć oczywiście mogły nawiązywać do jakiś cech fizycznych, upodobań czy charakteru wyzwalanego ucznia. Tworzone były głównie ku uciesze członków wspólnoty czeladniczej, stanowiąc ważny element dawnych zwyczajów rzemieślniczych.

Przeglądając archiwalne metryki kościelne oraz inne dokumenty dotyczące Choczni można natrafić na następujące nazwiska złożone:

• Bzikot- w 1666 roku ochrzczono w Choczni Mateusza, syna Andrzeja i Agnieszki Bzikotów. 
• Chwalibóg (chwalący Boga) nazwisko występujące w Choczni w XX wieku od lat 20. do 1955 roku- nosił go Tadeusz Chwalibóg (ok. 1877-1936) inżynier, właściciel okazałego domu („kamienicy”) na Zawalu przy granicy z Wadowicami oraz jego żona Zofia z Jabłońskich (1880-1955), nauczycielka.
• Copija- osiadła w Choczni rodzina Wojciecha i  Heleny, rolników przybyłych z Koconia (obecny powiat żywiecki.
• Kłapouch - choczeńska siedemnastowieczna rodziny bednarzy, zamieszkująca na dzisiejszym Osiedlu Ramendowskim- szerzej na temat tej rodziny tu- link
• Krowiogon- w 1603 roku ochrzczono w Wadowicach Małgorzatę, córkę chocznian Grzegorza Krowiogon i Anny. 
• Mrzygłód (ktoś nadmiernie oszczędny lub głodomór)- rodzina notowana w Choczni od 1839 roku, to jest od ślubu Jana Mrzygłoda z Andrychowa (ok. 1819-1879) i Julianny z domu Zając z Choczni. Mieli sześcioro dzieci, a ich najbardziej znanymi potomkami byli wnuk Tomasz Mrzygłód, który zginął na froncie podczas I wojny światowej oraz prawnuk Franciszek Mrzygłód, choczeński listonosz.
• Palichleb (zapewne w przypadku czeladnika piekarskiego)- to nazwisko pojawiło się w Choczni w 1894 roku. Właśnie wtedy Jakub Palichleb z Kaczyny poślubił Marię z domu Woźniak, z którą miał dziesięcioro dzieci, w tym sześciu synów.
• Pędziwiatr, czyli człowiek zmienny jak wiatr; niepoważny- to nazwisko pojawiło się w Choczni w 1914 roku za sprawą rolnika i młynarza Jana (1867-1940) i jego żony Marii, którzy zakupili część majątku sołtysiego i sprowadzili się do Choczni z Frydrychowic. Najbardziej znanymi przedstawicielami tej rodziny byli Franciszek Pędziwiatr (1893-1953, choczeński sklepikarz, ksiądz Józef Pędziwiatr (1915-1977), proboszcz w Groniu-Leśnicy i Dziekanowicach, Edward Pędziwiatr (1931-1999).lekarz w Wadowicach i w Andrychowie.
• Skoczylas – nazwisko pojawiło się po raz pierwszy w Choczni w 1838 roku, za sprawą Ignacego Skoczylasa z Kóz (1806-1842), inwalidy patentowego i byłego żołnierza 56 pp, który poślubił choczniankę Katarzynę Pietruszkę i miał z nią córkę Mariannę (Szczur) oraz dwóch synów: Ignacego i Jana. Do ich bardziej znanych potomków zalicza się bp. Józef Guzdek i Stanisław Skoczylas, działacz związkowy z „Fumis-Bumar” Wadowice. W 1969 roku ożenił się w Choczni Bolesław Skoczylas z Lipnika (z Zofią Guzdek), początkując drugą rodzinę choczeńskich Skoczylasów.
• Wiercimak- w spisie wyborców z 1973 roku znajdowali się Ryszard I Stanisława Wiercimak pod numerem 303. Już w XVIII wieku to nazwisko występowało w Inwałdzie.
• Wozichnoj- nazwisko pochodzące z Moraw, w polskiej wersji byłby to Wozignój. W 1875 roku Antoni Wozichnoj z Moraw poślubił choczniankę Annę Grządziel. W 1912 roku ich urodzony w Choczni syn Władysław wyemigrował do USA i nazwisko Wozichnoj zanikło. 
• Złymaciek – więcej na temat tej rodziny tu- link
  

Nazwiska złożone, ale ze słów pochodzących z języka niemieckiego, były ponadto częste wśród mieszkających w Choczni Żydów, choć występowały też u osob innego pochodzenia:

• Bleiberg (Blei „ołów, ołowiany” + Berg „góra”)- w 1899 roku urodził się w Choczni Mendel Bleiberg, syn Israela i Reisel Schoengut, uczeń gimnazjum w morawskich Hranicach i żołnierzck w czasie I wojny światowej. W 1939 roku został deportowany z Palestyny przez władze brytyjskie i po agresji niemieckiej na Polskę trafił do obozu pracy przymusowej w Częstochowie.
• Brandstatter (Brand „ogień” + Staedter „mieszczanin”) – w Choczni to nazwisko pojawiło się w 1894 roku, kiedy to pochodzący z Moraw murarz Ferdynand Brandstaetter (1869-1912) poślubił choczniankę Franciszkę Koman (1870-1921). Z tego związku przyszło na świat ośmioro dzieci (czworo w Choczni i czworo w Wadowicach). 
• Feuerstein (Feuer „ogień” + Stein „kamień”)- w 1840 roku został ochrzczony w Choczni imieniem Piotr 29-letni Szymon Feuerstein, syn Dawida i Salomei, mieszkający pod nr 22 (dzisiejsze Osiedle Malatowskie).
• Gaszman (? + Mann „człowiek”) – nazwisko pojawiło się w Choczni w 1943 roku, gdy Karol Gaszman (1890-1960) poślubił Stefanię Wądrzyk- Gaszmanowie mieszkali na dzisiejszym Osiedlu Patria.
• Goldberger (Gold „złoto, złoty” + berger „górski”)- rodzina żydowska mieszkająca w Choczni od co najmniej 1878 roku. Głowa rodziny Wolf Goldberger (1856-1920) był w różnych okresach swojego życia propinatorem w Choczni (karczmarzem), krawcem- tandeciarzem i handlarzem w Wadowicach. Większość jego urodzonych w Choczni dzieci (Salomon, Jakub, Beniamin, Bernard, Adolf i Ryfka) zginęła podczas II wojny światowej, jedynie syn Jozef (ur. 1896) wyemigrował do USA, gdzie pracował jako kelner. Zmarł w 1975 roku w Nowym Jorku.
• Holcman (Holz „drewno” + Mann „człowiek”) – nazwisko zanotowane w metrykach choczeńskich po raz pierwszy w 1902 roku, przy okazji ślubu Wojciecha Holcmana z Wieprza i Honoraty Wider z Choczni. Ta para doczekała się ośmiorga dzieci.
• Holzgruen (Holz „drewno” + gruen „zielony”) - żydowska rodzina, której głową był Joachim, arendarz i browarnik w karczmie dworskiej w 1817 roku.
• Luftglas (Luft „powietrze” + Glas „szkło, szklany)- żydowska rodzina Dov-Bar i Estery Luftglasów mieszkała w Choczni od ostatniej dekady XIX do co najmniej 1932 roku. Najbardziej znanym ich potomkiem był Emanuel Luftglas (1896-1958) izraelski scenograf i malarz- link
• Norenberg (? + Berg „góra”) nazwisko podawane w spisie wyborców z 1973 roku- pod numerem 200 zamieszkiwali Józef i Halina Norenberg.
• Ochman  ( ? + Mann „człowiek”) pierwszy człon nazwiska został prawdopodobnie przekształcony z niemieckiego słowa: hoch „wysoki” lub Hoff- „dwór” lub Ach, Ahe-„woda” w górnoniemieckim i w zależności od przyjętej wersji może oznaczać wysokiego człowieka, dworaka lub człowieka sprawującego pieczę nad wodą. Odnotowano je po raz pierwszy w 1883 roku, kiedy Jan Ochman z Barwałdu (1857-1930) ożenił się z Anną Woźniak z Choczni (1863-1926). Para ta doczekała się dziesięciorga dzieci. Natomiast znany przedsiębiorca, działacz samorządowy i związkowy Jerzy Ochman (1953-2012) jest potomkiem Tadeusza Ochmana ze Stanisławia Dolnego, który w 1949 roku poślubił w Choczni Marię Wiktorię Turała.
• Rosenberg (Rosen „różany, różowy” + Berg „góra”)- nazwisko notowane w Choczni od 1871 roku, czyli od chrztu Anieli, córki Salomona Rosenberga i Anny Starzec z Bulowic. Urodzeni w Choczni ostatniej dekadzie XIX wieku Irving i Edward Rosenbergowie, synowie Leona i Lene, wyemigrowali przed I wojną światową do USA, otrzymali tamtejsze obywatelstwo i do śmierci zamieszkiwali w Nowym Jorku.
• Schoengut (Schoen „piękny” + gut „dobry”) – w 1877 roku urodził się w Choczni Joachim Schoengut, syn Mojżesza i Nachy, późniejszy koszerny rzeźnik żydowski, który wraz z żoną Fajglą był ojcem m.in. Szymona (ur. 1903), lekarza i podporucznika Wojska Polskiego, który po II wojnie światowej wyemigrował do Izraela, Emmanuela (1909-1943) ofiary KL Gross Rosen, Rolmana (ur. 1911), więźnia rosyjskiego specnasiołka i Chaima Henryka (1912-1943) podchorążego w kampanii wrześniowej 1939 roku, więźnia stalagu i żydowskiego partyzanta.
• Schwarzmann (Schwarz „czarny” + Mann „człowiek”) – rodzina austriackiego sklepikarza Lepolda (ok. 1816-1856), któremu przed śmiercią w Choczni urodził się syn Leopold junior (1855). 
• Silberschuetz (Silber „srebro, srebrny” + Schuetz „styk”; Schutz „ochrona”) żydowska rodzina obecna w Choczni od co najmniej 1874 roku, najbardziej znanym jej przedstawicielem był Beniamin Silberschuetz, nauczyciel religii mojżeszowej w szkołach średnich w Krakowie i we Lwowie, syn kupca Salomona i nauczycielki Estery.
• Sternlicht (Stern „gwiazda, gwiezdny” + Licht „światło”) – w 1913 roku właścicielem choczeńskiej cegielni był Lipman Sternlicht, wadowicki kupiec i przedsiębiorca budowlany. 
• Wachsmann (Wachs „wosk, woskowy” + Mann „człowiek”) – w 1900 roku zmarł w Choczni na raka żołądka żydowski kramarz Lipman Wachsmann, urodzony w 1857 roku w Chrzanowie, który z żoną Libą i rodziną mieszkał w domu pod nr 122 (górna część Białej Drogi).
• Zollmann (Zoll „cło, celny” + Mann „człowiek” = celnik) żydowska rodzina Zollmann mieszkała w Choczni od pierwszej dekady XX wieku; w Choczni urodzili się Abraham (1908) absolwent wadowickiego gimnazjum, felczer w Drohobyczu w 1942 roku i Salomon (1910) dentysta w Chrzanowie, synowie choczeńskiego szynkarza Samuela Zollmana, rodem z Mszany.
• Zuckerbrot (Zucker „cukier” + Brot „chleb”) w 1891 roku przyszedł na świat w Choczni Mojżesz Zuckerbrot, syn Chaima i Getli, rzeźni, współwłaściciel topiarni łoju w Krakowie, ofiara Holokaustu.

Nie można wykluczyć, że do powyższej kategorii można również zaliczyć nazwisko Warmuz, ale jego pochodzenie nie jest jednoznacznie wyjaśnione. Na koniec można dodać, że nazwiska złożone zdarzały się także u pełniących posługę w Choczni księży- np. Morgenstern, Niedojadło, czy Reinfuss,

Współczesna częstość występowania historycznych nazwisk choczeńskich

W spisie własności do celów podatkowych (Grundparzellen Protocoll) z lat 1844-1852 pojawia się 109 nazwisk mieszkańców Choczni.

Jak wygląda współczesna częstość występowania tych nazwisk w powiecie wadowickim i w całej Polsce?

32 nazwiska ujęte w wymienionym wyżej spisie do dziś najliczniej występują w powiecie wadowickim:

1. Stuglik 573 (stan na 2002 rok)
2. Rokowski 442
3. Smaza 376
4. Guzdek 374
5. Stawowy 369
6. Graca 365
7. Góralczyk 316
8. Kolber 290
9. Widlarz 273
10. Bryndza 263
11. Balon 226
12. Wawro 216
13. Warmuz 195
14. Cibor 184
15. Ramenda/Ramęda 158
16. Miarka 157
17. Kręcioch 129
18. Rzycki 108
19. Odrobina 102
20. Klaczak 97
21. Wider 87
22. Ramza 83
23. Styła 72
24. Krystian 70
25. Strzeżoń 57
26. Bandoła 56
27. Drapa 49
28. Buldończyk 38
29. Gzela 38
30. Malata 34
31. Burzej 30
32. Garżel 26

W przypadku: Stuglików, Rokowskich, Smazów, Widlarzów, Strzeżoniów, Buldończyków, Ramendów/Ramędów, Malatów i Garżelów mieszkańcy powiatu wadowickiego stanowią 50 i więcej procent wszystkich Polaków noszących to nazwisko, a w przypadku Burzejów, Guzdków, Kolbrów, Kręciochów, Rzyckich, Styłów i Widrów mieszkańcy powiatu wadowickiego to ponad 30% wszystkich Polaków noszących to nazwisko.

Dla Byliców, Juchów, Łopatów, Pindelów, Płonków, Rułów i Wajdzików powiat wadowicki stanowi drugi pod względem częstości zamieszkiwania powiat w Polsce, dla Górów, Graboniów, Jurów, Romańczyków, Szymonków i Wróblów trzeci, dla Pateraków, Ścigalskich i Wcisłów czwarty, a dla Turałów piąty.

Z wszystkich nazwisk obecnych w Choczni w połowie XIX wieku najliczniejsi w powiecie wadowickim są współcześnie:

1. Nowakowie (894)
2. Wróblowie (789)
3. Zającowie (711)
4. Płonkowie (575)
5. Stuglikowie (573)
6. Sikorowie (485)
7. Rokowscy (442)
8. Woźniakowie (435)
9. Górowie (418)
10. Żakowie (410)
11. Wójcikowie (406)
12. Smazowie (376)
13. Guzdkowie (374)
14. Stawowi (369)
15. Gracowie (365)
16. Bąkowie (340)
17. Góralczykowie (316)
18. Leśniakowie (300)
19. Kolbrowie (290)
20. Widlarzowie (273)

W całej Polsce sytuacja przedstawia się następująco:

1. Nowak 208026
2. Wójcik 100246
3. Kamiński 95732
4. Woźniak 88811
5. Dąbrowski 87228
6. Zając 56120
7. Wieczorek 51757
8. Wróbel 51094
9. Sikora 44564
10. Szczepaniak 25206
11. Żak 22959
12. Piątek 22776
13. Bąk 19161
14. Leśniak 19140
15. Michalik 17523
16. Żurek 14166
17. Góra 13999
18. Banaś 13674
19. Skowron 12002
20. Skoczylas 9110
21. Płonka 8221
22. Pietruszka 7135
23. Roman 6562
24. Kawka 6391
25. Drożdż 5790

W 2002 roku w powiecie wadowickim nie mieszkali żadni: Capowie, Duninowie, Haczkowie, Huppertowie, Iglarscy, Jelonkowie, Kawkowie, Klossowie, Kulczykowie, Letscherowie, Łuszczyńscy, Moskalikowie, Rudziccy, Stankowiczowie i Tuczeńscy, obecni w Choczni w połowie XIX wieku, a nazwiska Iglarski i Tuczeński zanikły w całej Polsce.

Pochodzenie Dąbrowskich- uzupełnienie

W notatce z 4 grudnia 2015 roku wykazano, że mieszkający w Choczni Dąbrowscy są odłamem rodu Balonów i wywodzą się od urodzonego w 1695 roku Marcina, syna choczeńskiego kowala i wójta Wawrzyńca Balona. Tenże Marcin, a także jego potomkowie, byli zapisywani w różnego rodzaju dokumentach zarówno pod nazwiskiem Balon, jak i Dąbrowski. Ten stan rzeczy utrzymywał się aż do I połowy XIX wieku. Późniejsi potomkowie Marcina występowali już tylko jako Dąbrowscy.

Jak wytłumaczyć powstanie i istnienie tej dwoistości nazwisk Balon/Dąbrowski?

Wyjaśnienie tej zagadki nasunęło mi się dopiero niedawno, po lekturze akt związanych z Metryką Józefińską, czyli pierwszym galicyjskim spisem własności oraz metryk kościelnych z tego samego okresu, w których wymieniano zawody rodziców chrzestnych i świadków zawieranych małżeństw.

Wynika z nich, że:

- ówcześni Balonowie alias Dąbrowscy nie tylko zajmowali się uprawą roli, ale także handlem i prowadzeniem karczmy,

- karczma Dąbrowskich recte/alias Balonów nosiła nazwę "Po Dębem".

Połączenie tych dwóch faktów daje bardzo prawdopodobne wyjaśnienie, dlaczego Marcina, urodzonego jako Balona, zaczęto nazywać Dąbrowski i to przezwisko Dąbrowski stało się później nazwiskiem dla jego potomków. Otóż "sprawcą" był dąb, pod którym stała karczma Balonów/Dąbrowskich.

Karczmarzem w karczmie "Pod Dębem" byli synowie Marcina: Wojciech (ur. 1735) i Andrzej (ur. 1747), a następnie Krzysztof i Antoni, synowie Wojciecha. Po raz ostatni wzmianka o karczmarzach Balonach/Dąbrowskich pojawia się w 1810 roku. Upadek karczmy Dąbrowskich był związany z powstaniem austerii dworskiej, położonej bezpośrednio przy cesarskim gościńcu.

Porównując stare i współczesne mapy, można również w przybliżeniu wskazać, gdzie znajdowała się owa karczma "Pod Dębem", tak ważna dla etymologii nazwiska Dąbrowski.

Usytuowana była mianowicie na skraju dzisiejszego Osiedla dr Józefa Putka, naprzeciw Szkoły Podstawowej nr 1, czyli na parceli, na której obecnie stoi dom z adresem Os. Putka 7 lub po drugiej stronie ulicy, gdzie stoi obecnie dom z adresem os. Putka 6:

Posiadacze zwierząt gospodarskich w 1775 roku

Według spisu z 1775 roku choczeńscy chłopi posiadali w sumie:

• 60 koni,
• 95 wołów,
• 297 krów,
• zaledwie 6 świń.

Nie trzymano wtedy w  Choczni ani jednej owcy.

Ponieważ w spisie uwzględniono 170 gospodarstw, to łatwo obliczyć, że średnio na jedno gospodarstwo przypadało:

• 0,35 konia (średnio około jeden na trzy gospodarstwa),
• 0,56 woła (średnio około jeden na dwa gospodarstwa)
• 1,75 krowy (średnio około siedem krów na cztery gospodarstwa).

Praktycznie wyglądało to tak, że:

• 168 gospodarstw posiadało co najmniej 1 krowę, a dwa gospodarstwa nie miało krów (Gzeli i Sikory),
• 48 gospodarstw posiadało co najmniej 1 konia (czyli 122 gospodarstwa nie miały koni),
• 45 gospodarstw posiadało co najmniej 1 woła (a 125 wcale),
• 6 gospodarstw posiadało po 1 świni.

Woły i konie były zwierzętami pociągowymi. Choczeńscy gospodarze w 1775 roku posiadali albo jedne albo drugie z tych zwierząt (nigdy jednocześnie woła i konia), czyli w siłę pociągową wyposażonych były łącznie 93 gospodarstwa (a 77 nie).

Najwięcej, bo 5 krów posiadało gospodarstwo Jana i Szczęsnego (czyli Feliksa) Bandołów z Komaniego Pagórka

Po 4 krowy posiadali natomiast:

• młynarz Jakub Szczur,
• Wojciech Koman,
• Tomasz Zając,
• Tomasz i Walenty Pindelowie,
• Błażej i Andrzej Bryndzowie,
• Kazimierz i Maciej Żakowie.

Najwięcej koni (4) również posiadało gospodarstwo Jana i Szczęsnego Bandołów.

Z kolei po parę koni posiadali:

• Antoni i Wojciech Wawrzyńczakowie (czyli Widlarzowie),
• młynarz Jakub Szczur,
• Łukasz Szymonek z Komaniego Pagorka,
• Tomasz i Walenty Pindelowie,
• Błażej Balon,
• Józef Woźniak,
• Ignacy i Michał Kręciochowie z dzisiejszego Zawala,
• Łukasz Szczur,
• Antoni Guzdek z Pawłem Gocałem (Grządzielem).

Właściciele wołów posiadali najczęściej parę tych zwierząt. Ich nazwiska to: Balon, Bryndza, Bylica, Cap, Cibor, Drapa (poddany sołtysi), Graboń, Graca, Guzdek, Jucha, Kobiałka, Koman, Kręcioch, Leśniak, Małecki (Kręcioch), Nowak, Paterak, Pietruszka (+Malata), Płocki, Rokowski, Rzycki, Styła, Szczur, Świętek, Turała, Twaróg, Wątroba, Wcisło, Wider, Woźniak, Wójcik, Zając.

Posiadaczami świń byli z kolei: Jan i Szczęsny Bandołowie, Maycher (Melchior) Szczur, Tomasz Zając, Wojciech Wider, Tomasz i Walenty Pindelowie, Michał Drapa.

Chocznianie w Arolsen Archives

W Bad Arolsen w niemieckiej Hesji mieści się bogate archiwum Międzynarodowego Centrum Prześladowań Nazistowskich. W tym wpisanym do rejestru UNESCO archiwum znaleźć można informacje o ofiarach nazizmu, pracownikach przymusowych w czasie II wojny światowej oraz ocalonych z zagłady: przemieszczonych i starających się o status uchodźców po 1945 roku.

Oczywiście wśród 17,5 miliona danych osobowych znajdują się również takie, które dotyczą chocznian. Są to:

• Walenty Buldończyk ur. 1902
• Jan Cibor ur. 1920
• Edward Ciejek ur. 1925
• Antoni Drąg ur. 1919
• Maria Wanda Dudziak ur. 1927
• Ludwik Gawenda ur. 1919
• Adam Gazda ur. 1922
• Franciszek Guzdek ur. 1915
• Jan Guzdek ur. 1919
• Ludwik Guzdek ur. 1894
• Franciszek Kolber ur. 1914
• Jan Kolber ur. 1919
• Michał Leśniak ur. 1910
• Stanisław Leśniak ur. 1914
• Anna Jurecka ur. 1918
• Jan Matejko ur. 1925
• Ludwika Nestoruk ur. 1890
• Zofia Nowak ur. 1920
• Józef Oleksy ur. 1914
• Władysław Oleksy ur. 1897
• Aniela Piekarz zd. Byrska ur. 1906
• Bronisław Pindel ur. 1926
• Magdalena Płonka ur. 1895
• Józef Putek ur. 1892
• Jan Romańczyk ur. 1906
• Kazimierz Ryłko ur. 1899
• Władysław Ryłko ur. 1895
• Edward Spisak ur. 1925
• Tadeusz Spisak ur. 1918
• Teofil Wenda ur. 1914
• Feliks Węgrzyn ur. 1907
• Jan Widlarz ur. 1911
• Józef Widlarz ur. 1920
• Stanisław Woźniak ur. 1923
• Ludwik Załuski ur. 1920
• Zofia Zawiła ur. 1926
• Piotr Żak ur. 1903

Zmienność nazwisk chocznian w XVII i XVIII wieku

Jesteśmy przyzwyczajeni do sytuacji, że nazwisko dziecka brzmi i jest zapisywane identycznie, jak nazwisko jednego z jego rodziców. Ta sama forma naszego nazwiska widnieje w dowodzie osobistym, paszporcie, prawie jazdy, spisie wyborców czy dokumentach bankowych. Ale w siedemnasto- czy osiemnastowiecznej Choczni mieliśmy do czynienia w tym zakresie z dużą dowolnością, choć nazwiska chocznian zapisywano wówczas właściwie tylko w metrykalnych księgach kościelnych i ewentualnie w spisach sporządzanych do celów podatkowych.

Analizując stare dokumenty niejednokrotnie można zauważyć, że niektóre osoby zostały zapisane w nich na dwa, trzy, a nawet cztery różne sposoby. Doliczając do tego dość dowolną ortografię i lokalną wymowę mogło się zdarzyć, że ten sam człowiek w każdym kolejnym zapisie figurował z nieco zmienioną formą nazwiska lub z nazwiskiem zupełnie innym.

Dopiero w drugiej połowie osiemnastego wieku nazwiska chocznian i zasady ich dziedziczenia przyjęły stałą formę, a każda próba ich zmiany wymagała odtąd urzędowej zgody. Oczywiście przezwiska nadaje się poszczególnym chocznianom do dziś, ale nie mają one charakteru formalnego.

Co miało wpływ na zmienność nazwisk w czasach wcześniejszych?

• Wspomniane już wyżej ortografia i lokalna wymowa- na przykład Wójcik mógł być równie dobrze zapisany jako Wujcik, Koman jako Kuman, Zając w postaci Zaiacz, a Atłas w formie Hatłas.
• Równoległe funkcjonowanie w potocznym obiegu dwóch lub więcej określeń/przezwisk na dany ród (Kleśniak/Turała), czy jego część (Twaróg/Bandoła, Balon/Dąbrowski), które stopniowo się usamodzielniały. Te równolegle używane nazwiska pisano czasem obok siebie oddzielając je słowem vulgo (pospolicie/powszechnie/potocznie zwany), czy też  alias (lub).
• Pomyłki zapisujących, którzy oprócz przekręcania samych nazwisk i ich ortografii, odnotowywali dzieci na przykład pod panieńskim nazwiskiem matki (Malata zamiast Pietruszka, Garżel zamiast Wider) lub pod nazwiskiem ojczyma, mimo, że ten ich wcale nie usynowił (Bylica zamiast Styła).
• Określanie chocznian od zawodu, który uprawiali- na przykład Krawiec, Kramarz, Młynarz, Tkacz.
• Określanie chocznian od ich cech fizycznych lub cech charakteru:- na przykład Kalika zamiast Gzela, Plugawiec zamiast Kobiałka, Odważny zamiast Turała.
• Tendencja do zdrabniania nazwisk młodych potomków w stosunku do nazwiska ich rodziców- stąd Góralczyk zamiast Górala, Kowalczyk zamiast Kowala.
• Traktowanie przez plebana choczeńskiego mieszkańców wsi z pewną wyższością- jako „dużych dzieci” i zapisywanie ich wyłącznie w formie zdrobniałej- na przykład: Gazdeczka zamiast Gazda, Balonek zamiast Balon, Twarożek zamiast Twaróg.
• Określanie dzieci od imienia ich ojca- na przykład Adamczyk w przypadku dzieci Adama Woźniaka, Wawrzyńczak w przypadku potomków Wawrzyńca Matejki.

Oto zestawienia nazwisk starych choczeńskich rodów i form, w jakich w XVII i XVIII wieku zapisywano ich przedstawicieli:

• Balon- Balan, Balonek, Balończyk, Dąbrowski, Kowal, Siodłak
• Bandoła – Banduła, Twaróg
• Bąk- Bączek, Boncek
• Bryndza- Brendza, Bryndzak, Bryndziak
• Burzej- Burzeń, Burzey, Burzaczek, Burzyk, Kaczmarczyk
• Bylica- Belica, Byliczka, Styła
• Cap- Capek, Capik, Czap, Czapik, Molitoris
• Cibor- Nota, Koszorek
• Dąbrowski- Balon, Dąmbrowski, Dombrowski
• Drapa- Pękala, Penkala
• Dziadek- Banasik, Dziadkowicz
• Garżel- Cudak, Ganzorek, Gardziel, Garzołek, Kaczmarek
• Gazda- Gazdeczka, Gazdek, Stolarczyk
• Góralczyk- Góral, Guralczyk, Paździora
• Graboń- Grabonik, Grabowski
• Gzela – Duda, Grzela, Gzelowic, Kalika, Krawczyk, Pawlik
• Guzdek- Gustkowicz, Guzdkovic, Guzdzik, Kowal, Kuzdek, Pamuła, Wątroba
• Hatłas- Atłas
• Kobiałka- Kobiałczyk, Kobiołka, Kobyłka, Plugawiec
• Koman- Komańczyk, Kramarz, Kuman, Kumanik, Latawiec
• Kręcioch- Krencioch, Kręcioł, Kręciosek, Małecki
• Malata- Kumorek. Malaciok, Malatowszek
• Nowak- Kokoszka, Nowacek, Nowaczyk
• Paterak- Kleśniak, Leśniak, Paterek, Turała
• Piątek- Kowalczyk, Kumorek
• Pietruszka- Malata
• Pindel- Kakacz, Kruczek
• Płonka- Glimazda
• Ramenda- Chałupski, Ramęda, Romanda
• Romańczyk- Czul, Czulik, Dusza, Sobołczyk, Sobołek
• Ruła- Rułka, Rura, Rurka
• Strzeżoń - Węglarz
• Styła- Bylica, Kotuś, Stilak, Stylka,
• Szczur- Scurzik, Scurzyk, Sołtysowic, Szczurek, Szczurowic, Szczurowicz, Szczurowski
• Szymonek- Symonek, Symonik
• Świętek- Świentek, Świentkowicz
• Turała- Ciżma, Kleśniacek, Kleśniaczek, Kleśniak, Mańkut, Odważny
• Twaróg- Bandoła, Banduła, Twarok, Twarosek, Twarożek
• Wątroba- Guzdek, Wątrobik, Wątrobszczik, Wątróbka, Wątrubka
• Wcisło- Baca, Bacak, Baczak, Chodak, Cholewa, Wciślik, Wczisło, Wscisło, Wsciślik
• Wider- Ganzorek, Gołąb, Młynarz, Widra, Widro, Widrzyk, Wiedro, Wydro, Wydrzyk
• Widlarz- Kościelniak, Mateiko, Mateyko, Mateyczyk, Matheiko, Wawrzeńcak, Wawrzeńcowic, Wawrzyniec, Wawrzyńców, Wawrzyńczak, Widlarczyk
• Woźniak – Adamczyk, Adamus, Jadamusz, Kiełbaska, Krupa, Woźny, Woźniacek, Woźniakowski
• Wójcik- Kłaputowski, Mucha, Mucharski, Wójtowicz, Wojtowicz, Woytowicz, Woytyła, Woycik, Wóycik, Wujcik, Wujciosek
• Zając – Niemiec, Zaiacz, Zaiąc
• Żak- Dziurkowicz, Dziewkowicz, Tkacz, Zacik, Żaczek

Zły Maciek

Zły Maciek to jedno z dwóch dwuczłonowych nazwisk używanych w siedemnastowiecznej Choczni. Innym równie ciekawym nazwiskiem złożonym z dwóch członów było miano Krowi Ogon.

Nie wiadomo właściwie, dlaczego pewien żyjący w Choczni w XVI wieku Maciej otrzymał przydomek „zły” i dlaczego to określenie wraz z jego imieniem przeszło później na jego potomków, utrwalając się jako nazwisko rodowe.

W każdym razie niejaki Jakub Zły Maciek został zapisany podczas wizytacji biskupiej w Choczni już w 1617 roku, z powodu sporów z żoną.

Ten sam Jakub Zły Maciek – tym razem pisany łącznie w formie Złymacziek- był w 1619 roku wraz z żoną Ewą wymieniony jako ojciec ochrzczonego w Wadowicach Mikołaja.

Ponieważ w pierwszej połowie XVII wieku proboszczowie choczeńscy nie prowadzili jeszcze ksiąg chrztów, zgonów i małżeństw, to na nieliczne zapisy dotyczące choczeńskich Złych Maćków można natrafić jedynie w wadowickich księgach metrykalnych.

W 1643 roku pojawia się w nich adnotacja o chrzcie Krzysztofa Złymaćka, syna Macieja i Jadwigi.

To dowód, że tradycyjne w rodzie Złych Maćków imię Maciej pojawiło się w nim po raz kolejny- być może w odniesieniu do wnuka pierwszego Maćka Złego.

Nie jest do końca jasne, czy ów Maciej- ojciec Krzysztofa, to ten sam Maciej Zlimaczek, który wraz z żoną Agnieszką chrzcił w 1665 roku córkę Elżbietę. Wydarzenie to miało miejsce nie Wadowicach, a w Choczni i zostało zapisane do pierwszej księgi metrykalnej przez choczeńskiego proboszcza księdza Kacpra Sasina.

W tym samym 1665 roku doszło w Choczni do ślubu Krzysztofa Złego Maćka (syna Macieja, ochrzczonego 22 lata wcześniej w Wadowicach) i Agnieszki Kumanionki (Koman).

Ta para doczekała się czworga dzieci ochrzczonych w Choczni: Jakuba (1669), Katarzyny (1672), Jacentego (1674) i Grzegorza (1678).

Być może posiadali jednak więcej dzieci, chrzczonych na przykład w Wadowicach, jako że domostwo Złych Maćków znajdowało się niezbyt daleko od granicy z Wadowicami, na wzgórku przed Pagorkiem Malatowskim (patrząc od strony Wadowic).

Oprócz chrztów dzieci Krzysztofa i Agnieszki Złych Maćków zapisano ponadto w Choczni w 1676 roku chrzest Felicji, córki Jakuba Złego Maćka i jego żony Ewy.

Przedstawicielki tego rodu wymieniano także trzykrotnie w metrykach małżeństw:

- w 1657 roku Dorota Zły Maciek poślubiła Sebastiana Tarkotę,

- w 1685 roku Anastazja Złymaciek poślubiła Sebastiana Notę

- i wreszcie w 1692 roku Krystyna Złymaciek wyszła za Sebastiana Sikorę.

Zapisy dotyczące Złych Maćków kończą się w Choczni w 1701 roku, kiedy to 16 października odnotowano śmierć wymienianego wcześniej Krzysztofa (w wieku 58 lat).

W ostatnich dekadach XVII wieku ich nazwisko zapisywano z reguły łącznie, najczęściej w formie Złymaciek, ale również jako Złymaczek, Zlimaczek, itp.

Wraz ze śmiercią Krzysztofa kończy się niezbyt długa historia związków tego oryginalnego nazwiska z Chocznią.

Potomkowie Złych Maćków, tyle że po linii żeńskiej, mieszkali w Choczni nadal i mieszkają w niej również obecnie, choć prawdopodobnie nie są świadomi swoich związków z pierwszym Maćkiem „Złym” i zapoczątkowanym przez niego rodem.

By ustalić współczesnych potomków Złych Maćków w Choczni, należało sprawdzić, czy wymienione wyżej: Dorota, Anastazja i Krystyna Zły Maciek doczekały się dzieci w Choczni i czy wśród ich ewentualnych dalekich potomków są osoby nadal zamieszkujące Chocznię.

Z tej trójki dzieci w Choczni posiadała tylko Anastazja, żona Sebastiana Noty. Jej dzieci występują jednak w księgach metrykalnych nie jako Notowie, lecz Ciborowie, czyli pod nazwiskiem, które Sebastian używał równolegle do mian Nota i Koszorek.

Spośród pięciorga dzieci Anastazji i Sebastiana skupić się należy na ich jedynym synu Tomaszu, urodzonym w 1709 roku.

Tenże Tomasz Cibor wraz z żoną Reginą ochrzcił w Choczni ośmioro dzieci ( w latach 1735-1757), z których troje zawierało małżeństwa w Choczni. Byli to Jan Kanty Cibor (ur. w 1744 roku), mąż Barbary ze Stankiewiczów, Błażej Cibor (ur. w 1755 roku), mąż Rozalii z domu Czap oraz Urszula Cibor (ur. w 1757 roku), żona Floriana Pindela.

Choczeńskimi potomkami Błażeja Cibora, a tym samym nosicielami genów „Złych Maćków” byli między innymi:

- nauczyciel i kierownik szkół Ferdynand Balon (1898-1949)

- ksiądz Józef Balon (1911-1996)

- ksiądz Szymon Dąbrowski (1859-1921)

- doktor nauk medycznych – stomatolog Henryk Świętek (1942-2013)

- ksiądz Józef Zajda (1950-2016).

Liczna grupa potomków choczeńskich Złych Maćków zamieszkuje obecnie w USA (po Janie Garżelu 1891-1965).

Można długo wymieniać nazwiska osób wywodzących się od Złych Maćków:

Adamek, Arsenault, Bakalarski, Balon, Bednarz, Brahm, Bryndza, Cibor, Dąbrowski, Domicz, Emmons, Fairbanks, Fryś, Gabor, Garżel, Gębala, Jensen, Kapłon, Korzeń, Kudłek, Kwiatkowski, Leńczuk, Ligus, Micherdziński, Mirocha, Moerings, Młynarczyk, Nowak, Peck, Pindel, Piskorczyk, Polak, Radwan, Radzimski, Ray, Shaw, Skorek, Steinwachs, Sychowski, Szczur, Śliwakowski, Świętek, Tomiczek, Wańdyga, Warmuz, Wątroba, Wcisło, Wilson, Wójcik, Zajda, Zawiła, Żydek, itd.

Co ciekawe, nazwa miejscowa związana ze Złymi Maćkami pojawia się w Choczni jeszcze w 1787 w Metryce Józefińskiej- austriackim spisie własności nieruchomości. Zanotowano w niej, że Półrolek Złomaczowski, czyli dawne pół roli należące do Złych Maćków, było wtedy własnością choczeńskich Widlarzów. Natomiast w kolejnym spisie z 1844 roku dawny Pórolek Złomaczowski figuruje w przeważającej mierze jako własność Wincentego Szczura.

Ofiarodawcy na budowę posadzki w kościele choczeńskim w 1949 roku

We wrześniu 1949 roku grono parafian na wniosek księdza wikariusza Tomasza Fidzińskiego postanowiło uczcić jubileusz 25-lecia kapłaństwa księdza proboszcza Bolesława Sarny poprzez zbiórkę na nową posadzkę z terrazzo (lastryko) dla kościoła parafialnego.

Pierwsza zbiórka przyniosła 58 447 złotych. Rada Kościelna przyjęła ofertę na wykonanie tejże posadzki za 590 000 złotych, czyli dziesięciokrotność zebranej kwoty.

Wobec tego przeprowadzono koleją dobrowolną zbiórkę i do 9 września 1950 roku 448 ofiarodawców złożyło 432 520 złotych.

Wśród nich znalazło się 419 osób indywidualnych z Choczni, a po za tym mieszkańcy Kaczyny, Wadowic, Zagórnika, Andrychowa i Jaworzna oraz osoby anonimowe.

Znaczne kwoty ofiarowała również Róża Różańcowa oraz pielgrzymi z parafii choczeńskiej do Częstochowy i Kalwarii.

Na liście ofiarodawców znajdują się między innymi: proboszcz Sarna, wikary Fidziński, Józef Putek, wójt Leon Bąk, kierownik szkoły w Choczni Górnej Jan Pamuła i kierowniczka przedszkola Irena Piwowar.

Dwukrotnie ofiary złożyli: Bronisława Talaga, Jan Augustynek, Emil Góra i Józef Ruła.

Pełna lista ofiarodawców - link

Ostatecznie koszt wykonania nowej posadzki wyniósł 626 312 złotych.

Różnicę pomiędzy kwotą zebraną, a kosztem wykonania pokryto  z Funduszu Kulturalno- Oświatowego Gminy Choczeńskiej, kasy kościelnej i kolekty odpustowej.

Pojawienie się nowych nazwisk na przełomie XIX i XX wieku

Pod koniec XIX i na początku XX wieku obok tradycyjnie występujących w Choczni nazwisk rodowych, niekiedy notowanych już w XVI wieku (link), pojawiło się dużo nowych nazwisk mieszkańców, co związane było z częstszym niż wcześniej zawieraniem małżeństw przez chocznian z osobami spoza wsi, nabywaniem ziemi w Choczni przez obcych, na przykład po parcelacji majątku sołtysiego oraz pracą zatrudnionych w Choczni nauczycieli i przedstawicieli innych zawodów.

W prezentowanym poniżej zestawieniu uwzględniono okres 1881-1919, a podane daty pierwszego wystąpienia nowego nazwiska w Choczni pochodzą głównie z analizy zapisów w choczeńskich księgach metrykalnych i dlatego tylko w przybliżony sposób podają rzeczywisty okres pojawienia w Choczni osób noszących te nazwiska.

• 1881 Jędrzejowski
• 1883 Ochman, Dunaj
• 1884 Wronka
• 1885 Porębski, Skowron, Stanek
• 1886 Palichleb
• 1887 Lach, Wiktor
• 1888 Goldberger, Knapik, Leszczyński
• 1889 Baluś, Mlak, Siwiec
• 1890 Ligięza, Mika
• 1891 Muenz, Zuckerbrod
• 1892 Chmiel
• 1893 Bielenin, Mirowicz
• 1894 Brandstetter, Wachsmann
• 1895 Buliński, Luftglas, Matusiak
• 1897 Babiński, Hałat
• 1898 Cierpiałek, Panek, Ruliński (po zmianie nazwiska przez Adama Rułę), Studnicki, Wymysło
• 1899 Mikołajek, Miska, Skirło, Wenda
• 1900 Fajfer
• 1901 Kumala, Maj, Sępek
• 1902 Bursztyński, Holcman
• 1903 Bator, Chmura, Mastek, Ogiegło, Pietras
• 1904 Czechowicz, Garus, Kot, Legut, Stokłosa, Wądrzyk, Zięba
• 1905 Boczek, Ciejek, Dyrcz, Nęcek, Taborski
• 1906 Bańdo, Białorczyk, Biłko, Bogunia, Dukała, Habina, Jeziorski, Szczerczak, Żelazny
• 1907 Foryś, Mikołajczyk, Mirocha, Sandacz, Szafran
• 1908 Okręglicki, Zollman
• 1909 Górkiewicz, Rewilak, Suchan
• 1910 Bałys, Baster, Kapała, Paździora, Surzyn, Talaga
• 1911 Burzyński, Hrycak, Jarco, Kencki, Peszel, Sękowski, Sośnicki
• 1912 Miś, Roman
• 1913 Fujawa, Gawroński, Łowczowski, Pływacz
• 1914 Drąg, Spisak, Trzebuniak
• 1915 Jarczak, Pędziwiatr
• 1916 Antecki, Jurecki
• 1917 Barcik
• 1918 Aksak, Buczma, Hawryszko, Nestoruk, Sabuda, Świerkosz
• 1919 Czech, Jabłoński, Pasternak

Szczególny przypadek stanowi nazwisko Piegza, występujące w Choczni w XVII i XVIII wieku, które pojawiło się ponownie w metrykach po długiej przerwie w 1903 roku.

Ochrzczeni w Choczni w latach 1918-39

Zestawienie nazwisk ochrzczonych w parafii Chocznia (bez Kaczyny i tych, których nazwiska zaczynają się na Ł) w latach 1918-1939:

• A - Adamik, Adamowicz, Aksak, Antecki, Ast, Augustyniak
• B - Babiński, Balon, Baluś, Bałys, Banaś, Bandoła, Bańdo, Baranek, Barcik, Bargiel, Barwiński, Baster, Bator, Bąk, Bednarz, Bernacik, Bębenek, Białorczyk, Biczysko, Biel, Biela, Biłko, Bizoń, Bogunia, Bojdak, Bojęś, Borek, Botko, Brańka, Brońka, Bryndza, Bryzek, Buczak, Buczma, Buldończyk, Bury, Burzej, Burzyński, Buśko, Bylica, Byrski
• C - Cap, Chmiel, Chmura, Cholewa, Cholewka, Chrapkiewicz, Chrapla, Chruszcz, Cibor, Ciejek, Copija, Czapik, Czapkiewicz, Czarnecki, Czarny, Czech
• D - Dąbrowski, Dębak, Dębowski, Dębski, Dobija, Drabek, Drapa, Drąg, Drozdyk, Drożdż, Dukała, Dyba, Dyczko, Dyrcz, Dziadek
• F - Faber, Fajfer, Filar, Filek, Fonferko, Foryś, Frączak, Frączek, Fryc, Fujawa
• G - Galica, Gałązka, Gałuszka, Garbacz, Garus, Garżel, Gawęda, Gawroński, Gazda, Geyer, Gębczak, Gielata, Główka, Gondko, Góra, Góral, Góralczyk, Górkiewicz, Grabiec, Graboń, Graca, Gregorczyk, Groń, Grudniewicz, Grupka, Grządziel, Grzesiak, Grzywa, Gurdek, Guzdek, Gzela
• H - Habina, Habowski, Hałat, Hanusiak, Harnik, Hatłas, Hawryszko, Holcman, Homel, Hrycak, Hyla
• J - Jabłoński, Jakubiec, Jamroz, Janiak, Janik, Janoszek, Jarczak, Jastrzębski, Jewuła, Jędrygas, Jędrzejowski, Jończyk, Jura, Jurecki
• K - Kaczmarczyk, Kaczor, Kalemba, Kałuża, Kamiński, Kapała, Kawała, Kasperek, Kasprzycki, Kaszuba, Kaszycki, Kencki, Kedziora, Kiznar, Klaczak, Klisiak, Kobiałka, Koenig, Kolak, Kolasa, Kolber, Kołodziej, Kołodziejczyk, Koman, Konas, Korzeniowski, Korzenny, Korzeń, Kosowski, Kosycarz, Kot, Kowalski, Kozak, Kozioł, Kożuch, Kręcioch, Królik, Kryjak, Kubielas, Kucia, Kudłacik, Kudzia, Kulczycki, Kulig, Kurek, Kuś, Kuwik, Kuźma, Kwaśny, Kwiatkowski
• L - Lach, Lasek, Lasik, Latocha, Legut, Lelek, Leśniak, Ligięza, Lipowski, Lisak, Lofek, Luranc, Luzarowski
• M - Maciata, Maj, Majewski, Malarz, Malata, Marczyński, Mastek, Matejko, Matuśniak, Mazurek, Michalak, Michalik, Mika, Mikołajczak, Mikołajczyk, Mirocha, Miska, Miś, Mlak, Mojski, Moskwa, Mrajca, Mularczyk, Mydlarz
• N - Nastaborski, Nęcek, Nesteruk, Nieć, Niesyty, Nowak, Nowakowski
• O - Ochman, Odrobina, Ogiegło, Okręglicki, Okruta, Oleksy, Orkisz
• P - Paleczny, Palichleb, Pamuła, Panek, Pasternak, Paterak, Pawłowski, Peszel, Pędziwiatr, Piech, Piegza, Pietras, Pietruszka, Pindel, Piórek, Piwowarczyk, Pławny, Płonka, Polak, Popiołek, Poradzisz, Porębski, Ptak
• R - Rabacha, Radwan, Ramenda/Ramęda, Ramza, Rokowski, Romańczyk, Romański, Romer, Rudzicki, Ruła, Rusin, Rusinek, Rzycki
• S - Schabowicz, Sikora, Simik, Sitarski, Siwiec, Skirło, Skoczylas, Skonieczny, Skowron, Skrzypek, Słowik, Smaza, Smolec, Smółka, Sołtysiewicz, Sordyl, Spisak, Stanek, Stopa, Strzeżoń, Studnicki, Stuglik, Styła, Stypuła, Suchan, Synowiec, Szafran, Szałaj, Szatan, Szczepaniak, Szczerbowski, Szczur, Szewczonek, Szkolak, Szostak, Szot, Szymonek
• Ś - Ścigalski, Śliwa, Ślusarczyk, Świerkosz, Świętek
• T - Taborski, Talaga, Tarabuła, Tarasek, Targosz, Tłok, Tomulik, Trzaska, Trzebuniak, Turała, Turek, Twaróg
• U - Urbański
• W - Wandor, Warmuz, Warta, Warzecha, Wawer, Wawro, Wawrytko, Wądrzyk, Wątroba, Wcisło, Węda/Wenda, Węgrzyn, Wider, Widlarz, Wiktor, Włodarczyk, Wnętrzak, Wojtala, Wojtas, Wolas, Woźniak, Woźny, Wójcik, Wrona, Wronka, Wróbel, Wymysło
• Z - Zadorecki, Zając, Zajda, Zajgier, Załuski, Zaręba, Zawiła, Zieliński
• Ż - Żak, Żurek