Choczeński lotnik upamiętniony w Anglii

Władysław Jan Nowak był najbardziej znanym choczeńskim lotnikiem, który walczył w czasie II wojny światowej. Więcej informacji na jego temat można przeczytać we wcześniejszej notatce- link. 

Po zakończeniu wojny Władysław Nowak pozostał na emigracji w Angliii i zamieszkiwał najpierw w Lincoln, a następnie w Worksop w hrabstwie Nottinghamshire, gdzie prowadził z żoną Henryką kawiarnię i sklep delikatesowy.

Władysław Nowak - Worksop - 1975.
Zdjęcie z archiwum Krysi D. Michna-Nowak

15 maja 2016 roku odsłonięto w parku w Worksop ławkę ku pamięci Władysława Nowaka w obecności jego rodziny, władz miejskich, polskiego konsula, przedstawicieli Royal Air Force (Królewskich Sił Powietrznych), organizacji weteranów, Polonii i miejscowej ludności.

Upamiętnianie zasłużonych ludzi za pomocą ławek w parkach i na skwerach to typowy element angielskich tradycji. Tym razem okazją do oddania hołdu Nowakowi była 75 rocznica zestrzelenia przez niego niemieckiego samolotu Heinkel 111 (w nocy z 10 na 11 maja 1941 roku), co było pierwszym tego typu wyczynem dokonanym przez polskiego pilota w starciach powietrznych w obronie Wielkiej Brytanii przed agresją niemiecką.

Oto zdjęcia z tej uroczystości, udostępnione dzięki uprzejmości córki pilota- Krysi Michna-Nowak:

Na pamiątkowej ławce siedzą przedstawicielki rodziny pilota Nowaka-
od lewej dwie wnuczki jego brata Franciszka Nowaka, wnuczka jego brata
Karola Nowaka i córka Krysia Michna-Nowak

Pamiątkową tablicę umieszczono również na dawnym domu Nowaków w Worksop:

Strona tytułowa broszury wydanej z okazji odsłonięcia ławki
ku pamięci Władysława Jana Nowaka

Warto przypomnieć, że Władysław Nowak upamiętniony jest również w Choczni- wiadukt nad Choczenką jego imienia znajduje się w ciągu obwodnicy Wadowic, ponad domem rodzinnym pilota (ul. Zawale 1).

Pilot Ryszard Dąbrowski

Na choczeńskim cmentarzu znajduje się taki oto nagrobek tragicznie zmarłego pilota Ryszarda Dąbrowskiego:

1963

Ryszard Bolesław Dąbrowski urodził się w Krakowie w 1938 roku. Był synem Stanisława Dąbrowskiego, robotnika z Choczni oraz jego żony Anny z domu Wnęk, rodem z Zabierzowa. W czasie II wojny światowej został wysiedlony z rodzicami z ich domu w Choczni.
Po wojnie Dąbrowscy mieszkali w Choczni pod numerem 551 za torem kolejowym w pobliżu Domu Ludowego.

Ryszard Dąbrowski uczęszczał do szkoły podstawowej, a następnie rozpoczął naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Wadowicach. Ostatecznie ukończył Technikum Mechaniczno- Elektryczne w Bielsku-Białej.

Brał udział w szkoleniach szybowcowych i spadochronowych, co ilustrują zamieszczone niżej zdjęcia.

W 1960 roku Ryszard Dąbrowski wstąpił do Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie, którą ukończył trzy lata później – 30 marca 1963 roku.

Następnie w stopniu podporucznika pilota rozpoczął służbę w 28 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Słupsku.

2 grudnia 1964 o godzinie 16.57 pilot 3-klasy Ryszard Dąbrowski wystartował z lotniska Redzikowo koło Słupska do lotu na przechwycenie celu nad chmurami na wysokości 8.000 m. Pilotował dobrze sobie znany samolot Lim-2. Na tym modelu samolotu myśliwskiego oraz MiG-15 miał już wówczas wylatanych ponad 480 godzin.

Lim-2 nr 714 na lotnisku kilka lat przed wypadkiem

Po wykonaniu przechwycenia Dąbrowski otrzymał od kontrolera lotu pozwolenie na podejście do lądowania. Znajdował się wtedy 20 km od lotniska. Podczas przebijania chmur w dół był obserwowany na wskaźniku lądowania z lewej strony linii ślizgu, wobec czego otrzymał komendę wykonania dowrotu w prawo o 10 stopni. Dąbrowski przyjął komendę na wysokości 1000 metrów nad ziemią, po czym kontynuował skręt, aż zniknął z ekranu wskaźnika.

O 17.33 Lim uderzył w ziemię w rejonie wsi Potęgowo i uległ zniszczeniu. Pilot zginął na miejscu.

zdjęcie wraku

Jako przyczynę wypadku wskazano błąd pilotażowy- wykonywanie pogłębiającego się zakrętu w warunkach,  w których pilot nie umiał właściwie zareagować.

Natomiast według nieoficjalnych informacji Dąbrowski nie powinien wykonywać tego tragicznego w skutkach lotu, gdyż nie posiadał odpowiednich uprawnień.

Pogrzeb Dąbrowskiego w Choczni miał charakter świecki i przebiegał według ceremoniału wojskowego.

Ryszard Dąbrowski upamiętniony na tablicy w Słupsku

Odznaka pilota 3 klasy

Lotnisko Aeroklubu w Bielsku-Białej 1954
Ryszard Dąbrowski (w ciemnym ubraniu) opiera się o szybowiec

Nowy Targ 5 lipca 1954
Szkolenie spadochronowe- zdjęcie grupowe uczestników

Nowy Targ 5 lipca 1954
Szkolenie spadochronowe
z lewej Dąbrowski, z prawej Stanisław Mydlarz

Wykorzystano materiały pochodzące od Lucjana Lubasa oraz z książek:

„Pamięci lotników wojskowych 1945-2003” i "Katastrofy,awarie,uszkodzenia w lotnictwie wojskowym 1961-1970".

Stanisław Widlarz - znany pilot myśliwski z Choczni

Stanisław Widlarz to obok Władysława Nowaka (LINK) najbardziej znany choczeński lotnik z czasów II wojny światowej.

Urodził się 4 maja 1916 roku w rodzinie Wojciecha Widlarza i jego pochodzącej z Inwałdu żony Marii, z domu Korczak. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Choczni Dolnej uczęszczał do gimnazjum w Wadowicach.

Służbę wojskowa rozpoczął w 21 Pułku Artylerii Lekkiej w Bielsku, ale po ukończeniu kursów szybowcowych, spadochronowych i pilotażu został pilotem wojskowym. Służył w 123 Eskadrze Myśliwskiej 2 Pułku Lotniczego w Krakowie, stacjonującej na lotnisku Rakowice.

W kampanii wrześniowej 1939 roku eskadra kaprala Widlarza została podporządkowana organizacyjnie Brygadzie Pościgowej pod dowództwem pułkownika pilota Pawlikowskiego w składzie Dyonu IV/1.

Nad ranem 1 września 1939 roku Widlarz wystartował z Balic na lotnisko polowe Poniatów koło Jabłonnej, gdzie wylądował o 6.10. O godz. 6.55 nastąpił start alarmowy całego Dyonu IV/1 na przechwycenie niemieckiej wyprawy bombowej na Warszawę. Ze 123 Eskadry wystartował tylko klucz w składzie: ppor Kawnik, ppor Czerniak i kpr Widlarz - gdyż tylko ich samoloty zdołano zatankować na czas po przylocie.
Tym samym był uczestnikiem pierwszej bitwy powietrznej II wojny światowej. W trakcie około czterdziestominutowej walki piloci z krakowskiego pułku na przestarzałych samolotach PZL P-7a zaatakowali 7 bombowców He 111 i podporucznik Jerzy Czerniak wspólnie z kapralem Stanisławem Widlarzem posłali jednego z nich na ziemię.

W swoich sprawozdaniach z kolejnych dni wojny Stanisław Widlarz pisał:

„04-06.IX kilka lotów patrolowych bez zajść. 6.IX zmiana lotniska w okolicy Warszawy miejscowości nie pamiętam. 07.IX (daty nie jestem pewien) lot patrolowy eskadry 6 samolotów przez 5 minut nad Warszawa i lot na lotnisko pod Lublinem. Nazwy tego lotniska niestety nie pamiętam. Jeden samolot uszkodzony przy lądowaniu.  Zostało 5 samolotów.”

W dniu 6 września 1939 roku na północnym skraju wsi Wojcieszyn, 18 kilometrów na zachód od Warszawy, rozbił się niemiecki myśliwiec Messerschmitt Bf 110C, którego strącenie przypisywane bywa często uczestniczącemu w starciu Stanisławowi Widlarzowi (także przez Biuro Historycznego Lotnictwa z Londynu). Widlarz podał dość dokładną lokalizację spadającego samolotu, natomiast o zestrzeleniu nic nie wspomina w cytowanym wyżej sprawozdaniu, dlatego wśród specjalistów, wskazujących także innych możliwych autorów zestrzelenia,  nie ma na ten temat jednoznacznej opinii.

W nocy z 18 na 19 września przekroczył z rzutem kołowym eskadry granicę rumuńską i został internowany wraz z całą eskadrą. Po ucieczce z obozu internowania przedostał się do Francji, gdzie w bazie lotniczej Lyon-Brown odtwarzało się lotnictwo polskie. Już w stopniu plutonowego wszedł w skład patrolu myśliwskiego, który stworzył były dowódca Dyonu IV/1 kapitan Kowalczyk.

Razem z jednostką Widlarz tydzień później udał się do La Rochelle- nowego miejsca postoju. Niestety miejsce stacjonowania nie sprzyjało udziałowi w walkach. Patrol bez sukcesów zakończył działalność 19 czerwca 1940 roku. Widlarz z grupą pilotów odpłynął z portu La Rochelle i 23 czerwca 1940 roku przybył do Wielkiej Brytanii.

Od końca czerwca do września 1940 roku przebywał w Ośrodku Zapasowym Lotnictwa Blackpool i uczestniczył w kursach językowych oraz przygotowawczych do służby w RAF-e. 21 września tego samego roku został przydzielony do Eskadry "A" w 308 Dywizjonie Myśliwskim „Krakowskim” na lotnisku Speake pod Liverpoolem.1 grudnia 1940 jego dywizjon osiągnął sprawność bojową. Od tej pory plutonowy Widlarz rozpoczął blisko dwuletnią służbę jako pilot myśliwski RAF-u.

Odznaka Dywizjonu 308
z kolekcji Lucjana Lubasa

Podczas lotu bojowego na samolocie Spitfire IIA 2 lipca 1941 zanotował jedno pewne zestrzelenie samolotu niemieckiego i jedno prawdopodobne. Jego skrzydło osłaniało wówczas wyprawę 12 angielskich bombowców  typu Bristol Blenheim, mających zburzyć elektrownię we francuskim  Lille, które po zrzuceniu bomb, w drodze powrotnej nad kanał La Manche zostały zaatakowane przez niemieckie Messerschmitty.

Tak pisze o tym historyk Jacek Kutzner w książce „308. Dywizjon Myśliwski "Krakowski":

(…) Atak na Messerschmitty próbujące zestrzelić bombowiec wykonał także sierżant  Stanisław Widlarz. Pierwszego Widlarz ostrzelał krótką serią z tyłu i zaobserwował odpadające kawałki konstrukcji maszyny nieprzyjaciela, która buchnęła „chmurą gęstego czarnego dymu” i poleciała pionowo do ziemi. W chwilę później Polak zaatakował kolejnego Niemca, strzelając do niego z około 150 jardów. Messerschmitt uniknął jednak losu swojego poprzednika i zdołał umknąć. Następny przeciwnik pojawił się jednak błyskawicznie. Widlarz oddał do niego dwie krótkie serie z około 150–200 jardów, po których nieprzyjaciel zanurkował. Jak napisał Polak w swoim raporcie: „Poszedł za nim inny pilot i widział go spadającego pionowo w dół bardzo blisko ziemi, ale [jego – aut.] upadku nie zaobserwował”. Po tych trzech emocjonujących walkach Widlarz ostrzelał jeszcze jeden z niemieckich samolotów, ale tym razem nie zaobserwował żadnych rezultatów swoich strzałów.  (…)

Ogółem na  liście osiągnięć polskich pilotów myśliwskich w drugiej wojnie światowej (tak zwanej liście Bajana) zanotowano przy jego nazwisku 2 pewne zniszczenia samolotów niemieckich (+ jeden na spółkę) oraz jedno zniszczenie prawdopodobne.
Z tego tytułu został odznaczony Krzyżem Walecznych, Krzyżem Zasługi i Medalem Lotniczym.

Po skierowaniu na kurs instruktorski w ośrodku treningowym RAF w Woodley w 1942 roku Widlarz nie wykonywał już lotów bojowych. Jako instruktor w stopniu plutonowego szkolił pilotów w bazie RAF w Hucknall do zakończenia II wojny światowej.

Po przejściu do rezerwy w stopniu starszego sierżanta (chorążego RAF) pozostał na emigracji w Anglii i zamieszkał w Londynie, gdzie ożenił się z Ireną Heleną Kollist, córką kucharza z królewskiego pałacu Buckingham.

9 lutego 1950 roku otrzymał angielskie obywatelstwo, podając zawód wykonywany krawiec wyrobów skórzanych. Wkrótce potem zmienił imię i nazwisko na Stanley Widra.

W bardzo sędziwym wieku 93 lat powrócił na stałe do Choczni, gdzie zamieszkał w domu swojej bratanicy Małgorzaty. Po śmierci w wieku prawie 97 lat (11 kwietnia 2013 roku) został pochowany na choczeńskim cmentarzu parafialnym.

Stanisław Widlarz jest wymieniany w treści książek:

•  "W dywizjonie poznańskim", 
• "Brygada Pościgowa: Alarm !", 
• "Pierwszy dzien: dzialania lotnicze nad Polska 1 września 1939",
• "Polskie eskadry w wojnie obronne. Wrzesień 1939", 
• "Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii: 1940-1945", 
• "Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939", 
• "Nad Warszawą",
• "Zarys działań polskiego lotnictwa w Wielkiej Brytanii 1940-1945"
• "Polacy na przełomie XX i XXI wieku",
• "The Polish Air Force at war: the official history",
• "Poles in Defence of Great Britain: July 1940-June 1941"
• "Zefiry nad kanałem".

Stanisław Widlarz
jako uczeń wadowickiego gimnazjum

Tableau eskadry ćwiczebnej pilotażu 2 Pułku Lotniczego
w Krakowie 1936/37
Archiwum Lucjana Lubasa

10.10.1937
Stanisław Widlarz drugi z prawej

Nazwiska pozostałych pilotów: Czyżowski, Joda, Kawałkowski i Suchodolski

Archiwum Andrzeja Lewandowskiego

W mundurze RAF
Archiwum Lucjana Lubasa

Pozostałe wykorzystane zdjęcia pochodzą z: prywatnego archiwum Józefa Widlarza, polski-cmentarz.pl (nagrobek).

Władysław Nowak

Władysław Nowak- choczeński lotnik z okresu II wojny światowej

Urodzony 11 czerwca 1908 roku w Choczni jako jedno z jedenaściorga dzieci Józefa i Franciszki Nowak. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Wadowicach rozpoczął edukację w miejscowym gimnazjum, którą kontynuował aż do matury w Złoczowie koło Stanisławowa, gdzie przebywał pod opieką starszego brata Karola.

W 1930 roku wstąpił do wojska do Szkoły Podchorążych Piechoty w Różanie. W 1931 roku przeniósł się w stopniu kaprala podchorążego do Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu. Po jej ukończeniu został promowany w 1933 roku na stopień oficerski- podporucznika artylerii.

Ukończył również kurs pilotażu w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie i w 1934 roku uzyskał przydział do 2 Pułku Lotniczego w Krakowie. Wykonując loty i ekwilibrystyczne akrobacje samolotem nad swoim rodzinnym domem w Choczni narażał się niejednokrotnie na gniew matki, która zdenerwowana jego popisami wygrażała mu z podwórka miotłą. W 1936 roku po wykurowaniu się z lekkich obrażeń po wypadku pilotowanego przez siebie samolotu PZL7 ukończył kurs szybowcowy. W 1937 roku uzyskał awans na stopień porucznika i rok później przeniesiony został na stanowisko instruktora pilotażu w Szkole Pilotażu w Grudziądzu, którą w 1939 przeniesiono na lotnisko Ułęż koło Dęblina.

11 kwietnia 1939 ożenił się z pochodzącą ze Stanisławowa Marią Danutą Ziarkiewicz.

Wybuch II wojny światowej zastał Władysława Nowaka w Dęblinie. Został dowódcą klucza myśliwskiego sformowanego z instruktorów Szkoły Pilotażu z zadaniem obrony Dęblina i okolic. Po odbyciu kilku lotów rozpoznawczych przeleciał samolotem do Lwowa, gdzie zostawił go z braku paliwa. 17 września 1939 przekroczył granicę rumuńską i został internowany w Calimanesti. W listopadzie 1939 przedostał się nielegalnie do Bukaresztu, gdzie wyrobiono mu fałszywe dokumenty cywilne. Posługując się nimi dotarł drogą morską do Bejrutu, skąd w styczniu 1940 wypłynął do Marsylii we Francji. Od marca 1940 znajdował się w Lotniczej Stacji Zbornej na lotnisku Le Bourget pod Paryżem, a w maju tego samego roku otrzymał przydział do szkolnej eskadry myśliwskiej w Mions koło Lyonu. W czerwcu 1940 ewakuował się do Anglii, gdzie we wrześniu otrzymał przydział do Dywizjonu 306 Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii. W nocy z 10 na 11 maja 1941 roku w czasie lotu bojowego nad Londynem na samolocie Hurricane uzyskał jako pierwszy polski pilot myśliwski potwierdzone nocne zestrzelenie samolotu niemieckiego Heinkel 111. Za ten wyczyn rozkazem z 13 czerwca 1941 roku został odznaczony Krzyżem Walecznych. 

23 lipca 1941 został zestrzelony w walce powietrznej nad kanałem La Manche, w czasie której zaliczono mu uszkodzenie dwóch samolotów Messerschmitt. Poparzony wyskoczył na spadochronie. Po wyłowieniu przez angielski kuter przebywał w szpitalu i na rekonwalescencji. Awansowany na stopień kapitana powrócił do służby czynnej w bazie lotniczej Northolt jako naziemny oficer naprowadzania, najpierw w Dywizjonie 308, a od marca 1942 w Dywizjonie 317. Do połowy sierpnia 1942 pełnił rolę adiutanta prezydenta RP na uchodźstwie Władysława Raczkiewicza. W tym czasie powtórnie odznaczony został Krzyżem Walecznych.

Od sierpnia 1942 służył na stanowiskach sztabowych w Inspektoracie Sił Powietrznych w Londynie. Od kwietnia 1944 roku objął funkcję oficera łącznikowego w dowództwie 9 grupy myśliwskiej RAF, a od września 1944 roku pełnił funkcję polskiego oficera łącznikowego w dowództwie obrony powietrznej Wielkiej Brytanii.1 marca 1945 awansowany został na stopień majora. 

Po ukończeniu wojny dowiedział się o tragicznej śmierci jego żony, zgładzonej w 1942 roku za działalność w AK. W 1947 roku wziął ślub z Henryką Michną, z którą miał dwie córki: Krystynę i Hannę. Po demobilizacji w 1949 roku osiadł z rodziną w Lincoln, gdzie pracował między innymi jako piekarz w różnych zakładach branży spożywczej. W 1954 roku nastąpiła przeprowadzka rodziny Nowaków do Worksop, gdzie Władysław z żoną przez 26 lat prowadzili sklep delikatesowy. Do pierwszej po wojnie wizyty w Polsce i rodzinnym domu w Choczni na Zawalu doszło w 1959 roku. 

Władysław Nowak zmarł w Sheffield 11 lutego 1982 roku.

Wykorzystano materiały zawarte w książce "Major Władysław Jan Nowak Biografia. Pamiętnik''