Nauczyciele z Choczni - Stanisława Mostowik

 Podstawowe fakty dotyczące zmarłej w tym roku nauczycielki Stanisławy Mostowik z Ramendów, które zebrał na moją prośbę jej syn Paweł Mostowik:

MOSTOWIK STANISŁAWA z domu Ramenda /25. 10.1925 – 09.04.2024/.

Urodzona w Choczni w rodzinie Andrzeja Ramendy i Stefanii z domu Styła.

W Choczni uczęszczała do szkoły podstawowej. Po wybuchu II wojny światowej, jesienią 1039r., mieszkańcy Choczni zostali wysiedleni w rejon Nałęczowa i Wąwolnicy. Tam też się znalazła rodzina Ramendów. Chcąc uniknąć wywózki na roboty przymusowe do Rzeszy od 1 kwietnia 1940 r. została zatrudniona w majątku państwa Widomskich, jako pomoc w kuchni. Tam przepracowała do dnia 2 czerwca 1945r. Po zakończeniu działań wojennych wróciła, wraz z rodziną do Choczni. 

Na podstawie zachowanych dokumentów szkolnych w dniu 30 czerwca 1945 r. otrzymała świadectwo ukończenia szkoły powszechnej stopnia trzeciego w Choczni. Od września 1945r. rozpoczęła naukę w Liceum Pedagogicznym w Białej Krakowskiej /dziś Bielsko-Biała/, którą ukończyła uzyskując w dniu 1 czerwca 1949r. maturę.

Zgodnie z obowiązującym wówczas prawem otrzymała nakaz pracy w zawodzie nauczyciela.

Przebieg zatrudnienia:

1 wrzesień 1949 – 31 grudzień 1949 – Spytkowice

1 styczeń 1950 – 31 styczeń 1950 – Laskowa

1 luty 1950 – 31 sierpień 1950 – Spytkowice

1 wrzesień 1950 – 31 grudzień 1950 - Chocznia

1 styczeń 1951 – 31 sierpień 19511 – Ryczów

1 wrzesień 1951 – 31 sierpień 1979 – Spytkowice

W latach 1951 -1952 uczęszczała na zajęcia w ramach Wyższych Kursów Nauczycielskich /WKN/ o profilu matematyczno – fizycznym. Kurs ukończyła i otrzymała dyplom w dniu 13 stycznia 1952 r.

W trakcie 30-letniej pracy brała udział w szkoleniach i kursach podnoszących kwalifikacje, które były organizowane przez Powiatowe Kuratorium Oświatowe w Wadowicach.

W zależności od zapotrzebowania uczyła matematyki w klasach od czwartej do ósmej.

W 1977 r. ukończyła wyższe studia zawodowe w Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Uniwersytecie Śląskim w Katowicach w zakresie nauczania matematyki /dyplom nr 4/M-806/77/.

Od 1951 roku aż do emerytury pełniła punkcję opiekuna Szkolnego Koła Polskiego Czerwonego Krzyża. Wielokrotnie odznaczana brązową i srebrną odznaką PCK, a w 1975 r. otrzymała złoty krzyż PCK.

W maju 1975 r. otrzymała pieniężną nagrodę II stopnia Ministra Oświaty i Wychowania „za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej”.

Od początku pracy w szkole w Spytkowicach prowadziła klasy jako wychowawca. Do Jej wychowanków należy ksiądz profesor dr hab. Julian Warzecha / 1944 – 2009/ członek Zgromadzenia Pallotynów. Był wykładowcą na Uniwersytecie im, Kardynała Karola Wyszyńskiego w Warszawie i w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytecie Warszawskim. Należał do Stowarzyszenia Biblistów Polskich.

W 1979 r. po 30 latach pracy przeszła na emeryturę.

W latach 1985 – 1990 /?/ zawiesiła emeryturę i pracowała w szkole podstawowej w Ryczowie ucząc matematyki w klasach VI – VIII.

W 1955 r. zawarła związek małżeński ze Stanisławem Mostowikiem /zm. w 1983 r./. Mieli dwóch synów: Pawła /1956r./ i Daniela /1959r./

Spoczywa na cmentarzu w Spytkowicach.

Stanisław Ramenda - kawaler Orderu Virtuti Militari

 

Order Wojenny Virtuti Militari (w tłumaczeniu z łaciny „dzielności żołnierskiej”) to najwyższe polskie odznaczenie wojenne, nadawane już od 1792 roku za wybitne zasługi bojowe. Pierwszym urodzonym w Choczni kawalerem tego Orderu był Stanisław Ramenda, który przyszedł na świat 4 maja 1888 roku w rodzinie Antoniego Ramendy i Marianny ze Styłów. Rodzina Ramendów nie należała do bogatych – utrzymywała się z półtoramorgowego gospodarstwa, a Stanisław posiadał trzy starsze siostry: Franciszkę, Wiktorię i Janinę (kolejna Anna zmarła w dzieciństwie) oraz dwóch starszych braci: Józefa i Jana. Później powiększyła się jeszcze o młodszych od Stanisława Franciszka i Magdalenę. Doliczyć należy także ich przyrodnią siostrę Marię Anielę, która pochodziła z pierwszego małżeństwa Marianny Ramenda z domu Styła z Janem Bylicą.

Źródło - Centralne Archwium Wojskowe

Młody Stanisław po ukończeniu 4 klas szkoły powszechnej w Choczni jako czternastolatek wyjechał do Bielska, by zatrudnić się przy pracach budowlanych. Rok później udał się na saksy do Niemiec, gdzie przez trzy lata pracował jako robotnik rolny. W 1906 roku znalazł zatrudnienie w kopalni węgla kamiennego na Górnym Śląsku, a w 1907 roku w walcowni huty żelaza w Witkowicach koło Morawskiej Ostrawy. Stamtąd po pół roku znów wyjechał do Niemiec, tym razem do pracy w kopalni. 7 października 1909 roku został powołany do odbycia służby wojskowej w armii austriackiej. Przez 2 i pół roku służył w Brnie na Morawach, a następnie przez półtora roku w Bośni i Hercegowinie. Po zwolnieniu do cywila przez 10 miesięcy pracował w koksowni w Polskiej Ostrawie i tam został zmobilizowany do armii c.k. po wybuchu I wojny światowej. Walczył na froncie serbskim i włoskim, gdzie 17 sierpnia 1917 roku został ranny pod Gorycją (blisko obecnej granicy włosko-słoweńskiej) i dostał się do niewoli. Po czteromiesięcznej kuracji szpitalnej został skierowany pod eskortą do przymusowych prac rolnych. Na początku 1919 roku Stanisław Ramenda wstąpił w La Mandria di Chivasso do Wojska Polskiego – jednostki formowanej z byłych jeńców polskiego pochodzenia z armii austro-węgierskiej i pruskiej. Problemem stacjonujących tam żołnierzy było powszechnie panujące zawszenie i brak wody- na terenie obozu wojskowego znajdowała się tylko jedna studnia. Ramenda został przydzielony do Pułku Piechoty imienia Zawiszy Czarnego i z tą jednostką w kwietniu 1919 roku został przetransportowany do Lure we Francji, gdzie tworzona była Armia Polska pod dowództwem generała Józefa Hallera. W czerwcu 1919 roku Ramenda już jako żołnierz 19. Pułku Strzelców Polskich został przetransportowany koleją do Skierniewic. Tam jego pułk przemianowano początkowo na 143. Pułk Strzelców Kresowych, a następnie na 4. Pułk Strzelców Podhalańskich, skierowany na front podolski wojny polsko-bolszewickiej.

W nocy z 26 na 27 kwietnia 1920 roku w miejscowości Wasiutyńce (obecnie na Ukrainie w obwodzie winnickim, rejonie barskim) sierżant Ramenda jako dowódca niewielkiego oddziału składającego się z 2 dział kalibru 37 mm i 9 ludzi obsługi na rozkaz dowódcy pułku został wysłany 400 metrów przed pierwszą linię sił polskich. Działa ustawiono 80 kroków od nieprzyjacielskiej linii bojowej z zadaniem ostrzału i zniszczenia stojącego tam pociągu pancernego. Gdy Ramenda czekał na rozkaz do rozpoczęcia ostrzału, nieprzyjaciel przypuścił nieoczekiwany kontratak zza pociągu pancernego z użyciem znacznych sił. Wojska sowieckie ostrzeliwały oddziałek dowodzony przez Ramendę z kilkunastu karabinów maszynowych i podeszły na odległość 30 kroków, chcąc go oskrzydlić. Ramenda nie stracił jednak zimnej krwi i wydając zdecydowane rozkazy, celnym ogniem działek spowodował załamanie się nieprzyjacielskiego ataku i wycofanie się pociągu pancernego. Ramenda podtrzymując na duchu swoich ludzi, wytrwał na wysuniętej placówce, aż do podejścia głównych sił polskich.

Męstwo i opanowanie Ramendy podkreślali w swoich raportach bezpośredni świadkowie tych wydarzeń- podporucznik Włodzimierz Wisłocki, kapitan Stanisław Świątecki i porucznik Wacław Zalewski.

Wniosek o odznaczenie Stanisława Ramendy Srebrnym Krzyżem V klasy Orderu Virtuti Militari poparli też major Mieczysław Boruta-Spiechowicz, dowódca pułku i pułkownik Marian Januszajtis, dowódca dywizji.

Po zwolnieniu z armii Ramenda powrócił do pracy w kopalni na Górnym Śląsku. 6 czerwca 1922 (czyli w wieku 34 lat) poślubił w Wadowicach prawie 13 lat młodszą Zofię Kalińską z Tomic, posiadającą po babce (Magdalenie Ruła) choczeńskie korzenie. Ponieważ rząd polski w uznaniu jego zasług przydzielił mu gospodarstwo w osadzie wojskowej Łobaczówka na Wołyniu, to tam właśnie zamieszkał z nowo poślubioną żoną. W Łobaczówce gmina Beresteczko powiat Horochów (obecnie rejon łucki na Ukrainie) przyszły na świat ich dzieci: Tadeusz, Stanisław, Zofia, Karol, Wiktoria Wanda, Józef i Kazimierz. Stanisław czerpał dochody nie tylko z uprawy roli, ale miał także dożywotnią orderową rentę roczną w wysokości 300 zł. W 1933 roku oceniał wartość swojego majątku na 25.000 zł, co wystarczało na zaspokojenie skromnych potrzeb jego rodziny, ale już nie na edukację gimnazjalną dzieci.

W 1940 roku władze sowieckie deportowały rodzinę Ramendów na daleką północ – do rejonu Jareńsk w okręgu archangielskim, a w 1941 roku zesłano ich do Kazachstanu. W czasie transportu Stanisław Ramenda zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach i nigdy się już nie odnalazł. Na zesłaniu życie straciło też z chorób i wycieńczenia troje jego najmłodszych dzieci. Najstarszy syn Tadeusz Ramenda dostał się do armii generała Andersa, ale zmarł 20 czerwca 1942 roku i został pochowany na cmentarzu w Teheranie (Iran). Kolejny syn, noszący po ojcu imię Stanisław był po wojnie znanym hodowcą nowych odmian roślin i doktorem nauk rolniczych. Żona Stanisława- Zofia z Kalińskich po śmierci w 1968 roku spoczęła na cmentarzu parafialnym w Cieplicach (obecnie część Jeleniej Góry). W tym samym grobie pochowany jest jej syn Karol Ramenda, a na nagrobku upamiętniono także męża Stanisława i dzieci zmarłe na zesłaniu.

Symboliczny nagrobek w Cieplicach - źródło mogily.pl

Jeżeli chodzi o rodzeństwo Stanisława Ramendy, to własne rodziny założyli:

- jego siostra Franciszka, która poślubiła Wojciecha Widra i była matką siedmiorga dzieci,

- jego siostra Wiktoria, która została żoną Franciszka Gazdy i matką ośmiu dzieci,

- jego siostra Janina, która wyemigrowała do South Bend w stanie Indiana (USA) i po wyjściu za mąż za Franka Wroblewskiego urodziła mu dwóch synów,

- jego brat Józef Ramenda, który ożenił się z Magdaleną z domu Gzela i zanim zginął w czasie I wojny światowej został ojcem czworga dzieci,

- jego brat Jan Antoni Ramenda, który wyjechał do South Bend w stanie Indiana (USA), gdzie w 1911 roku ożenił się z Elizabeth Holcman, a następnie został ojcem 11 dzieci,

- jego młodszy brat Franciszek Ramenda, który był mężem Anieli z domu Bylica i ojcem sześciorga dzieci,

- jego przyrodnia siostra Maria Aniela, która wyszła za mąż za Jana Płonkę i miała ośmioro dzieci.

Genealogia choczeńskich Ramendów/Ramędów z 1973 roku

 Uzupełnienie do notatki z 2016 roku dotyczącej choczeńskiego rodu Ramendów (link).

Mieszkający w 1973 roku w Choczni Ramendowie i Ramędowie wywodzili się od dwóch historycznych przodków z przełomu XVII i XVIII wieku- Adama Ramendy i Urbana Ramendy zwanego Chałupskim. Na podstawie choczeńskich zapisów metrykalnych nie sposób wyjaśnić ich potencjalnego pokrewieństwa, ale z drugiej strony trudno też założyć, że nie posiadali oni wspólnych korzeni. Nie zachowały się jednak ich metryki chrztów, nie wiadomo również, z jakiej rodziny pochodziła Teresa, żona Adama Ramendy. Natomiast z metryki małżeństwa Urbana Ramendy, zawartego 20 listopada 1724 roku, wynika, że jego żoną była Krystyna Grządziel. 

Uwaga ! W dalszej części tego tekstu wszyscy przedstawiciele tego rodu będą zapisywani jako Ramendowie, niezależnie od tego, jaką formę nazwiska używali (Ramenda czy Ramęda).

W 1973 roku Ramendowie mieszkali w Choczni pod 26 adresami. Zdecydowanie przeważali potomkowie Adama Ramendy (21 adresów) nad potomkami Urbana (5 adresów). 

Wszyscy potomkowie Adama i Teresy Ramendów, żyjący w 1973 roku w Choczni, wywodzili się także od jego syna Antoniego (ur. 1712) i jego wnuka Łukasza (ur. 1771). Później ta linia rodowa podzieliła się na dwie kolejne za sprawą synów Łukasza- Jana (ur. 1821) i Antoniego (ur. 1824), którzy pochodzili z jego drugiego małżeństwa z Reginą ze Stankiewiczów zwanych Chachułami.

Później linia Jana uległa dalszemu podziałowi na potomków jego synów: Tomasza (ur. 1850) i Andrzeja (ur. 1852), których matką była Marianna z domu Szczur.

Z kolei linia Antoniego była kontynuowana do 1973 roku poprzez jego trzech synów: Teodora, Ignacego i Karola, z których każdy był synem innej matki. Teodor (ur. 1858) był synem Anny z Klossów, Karol (ur. 1875) był synem Janiny z Woźniaków, a Ignacy (ur. 1878)- Marianny z Brandysów.

----

Linia Tomasza Ramendy, syna Jana, czyli główna linia rodowa potomków Adama Ramendy, była w 1973 roku reprezentowana przez:

- jego syna Ludwika, urodzonego w 1894 roku (spod nr 131) i Mariana, syna Ludwika, urodzonego w 1929 roku (spod nr 132),

- jego wnuka Konstantego (ur. 1927), syna Andrzeja (spod nr 487) oraz jego córki Marię i Bernadettę,

- jego wnuka Stefana (ur. 1907), syna Franciszka (spod nr 576) oraz jego synów: Tadeusza (ur. 1953) i Władysława (ur. 1939).

Przedstawiciele linii Andrzeja Ramendy, drugiego syna Jana, to w 1973 roku:

- jego wnuk Jan Ramenda (ur. 1901), syn Andrzeja (spod nr 141) oraz jego syn Aleksander (ur. 1938) spod nr 141a,

- jego wnuk Ignacy (ur. 1903), także syn Andrzeja (spod nr 134) oraz jego syn Stanisław (ur. 1951),

- jego syn Antoni (ur. 1911), również syn Andrzeja (spod nr 725).

Ponadto pod nr 135 mieszkała Stefania Ramenda, wdowa po Andrzeju, czyli matka wymienionego wyżej Konstantego (ur. 1927), a pod nr 383 zameldowana była Maria Ramenda, żona Henryka - młodszego brata wymienionego wyżej Aleksandra (ur. 1938).

Jan, Ignacy i Antoni Ramendowie, wnukowie Andrzeja Ramendy (ur. 1852) byli drugimi kuzynami w stosunku do Stefana, Konstantego i Mariana Ramendów, wnuków Tomasza Ramendy (ur. 1850). 

Czyli najmłodsi w 1973 roku: Aleksander i Stanisław (prawnukowie Andrzeja) byli kuzynami trzeciego stopnia w stosunku do prawnuków i prawnuczek Tomasza: Bernadetty, Marii, Władysława i Tadeusza.

----

W 1973 roku potomkowie trzech synów Antoniego Ramendy (ur. 1824) mieszkali w Choczni pod następującymi numerami domów:

- pod nr 495 Józef Ramenda (ur. 1909), syn Karola oraz jego synowie: Kazimierz (ur. 1951) i Zbigniew (ur. 1953),

- pod nr 326 Stefan Ramenda (ur. 1913), syn Karola i brat wymienionego wyżej Józefa,

- pod nr 615 Michał Ramenda (ur. 1929), syn Ignacego i Anny z domu Wcisło oraz jego córka Maria,

- pod nr 216 Kazimierz Ramenda (ur. 1942), syn Józefa (przyrodniego brata wymienionego wyżej Michała) i wnuk Ignacego,

- pod nr 160 Danuta, siostra Kazimierza (ur. 1942),

- pod nr 580 Władysław Ramenda (ur. 1946), jego brat Henryk (ur. 1947) i ich siostra Krystyna, dzieci Szczepana Ramendy, czyli wnuki Ignacego Ramendy,

- pod nr 92 Julia Ramenda, córka Teodora Ramendy,

- pod nr 101 Kazimierz Ramenda, bratanek wyżej wymienionej Julii (po jej bracie Józefie), czyli wnuk Teodora.

Ponadto pod nr 100 mieszkała Elżbieta Ramenda, wdowa po Józefie (synu Teodora) i matka Kazimierza (ur. 1936).

Najmłodsi z wymienionych potomków trzech synów Antoniego Ramendy (ur. 1824) byli w stosunku do siebie najdalej drugimi kuzynami.

Porównując dwie główne linie potomków Adama Ramendy z 1973 roku, można stwierdzić, że Jan (ur. 1901), Ignacy (ur. 1903), Antoni (ur. 1911), Stefan (ur. 1907), Marian (ur. 1929) i Konstanty (ur. 1927) z linii Jana byli kuzynami trzeciego stopnia w stosunku do Kazimierza (ur. 1936), Henryka (ur. 1947), Władysława (ur. 1946), Kazimierza (ur. 1942), Danuty Sankowskiej, Kazimierza (ur. 1951), Zbigniewa (ur. 1953) i Marii (córki Michała) z linii Antoniego.

----

Potomkowie Urbana Ramendy Chałupskiego, którzy żyli w Choczni w 1973 roku, wywodzili się także od jego syna Leona (Leonarda), jego wnuka Walentego i jego prawnuka Jana. Pierwszy podział na dwie linie nastąpił dopiero w II połowie XIX wieku za sprawą Jana (ur. 1839) i Antoniego (ur. 1844) Ramendów, synów Jana, czyli pra-prawnuków Urbana.

W 1973 roku mieszkali w Choczni:

- pod nr 682 Stefania Ramenda, żona Kazimierza (ur. 1920)- wnuka Jana (ur. 1839) po jego synu Janie,

- pod nr 701 Stanisława Ramenda, córka Franciszka (ur. 1891), drugiego syna Jana (ur. 1839),

- pod nr 603 Jan Ramenda (ur. 1913), syn Józefa i wnuk Antoniego (ur. 1844) oraz jego synowie: Stanisław (ur. 1953) i Czesław (ur. 1955),

- pod nr 192 Józefa Ramenda, córka Jana i siostra wyżej wymienionych Stanisława oraz Czesława,

- pod nr 683b Franciszek Ramenda (ur. 1929), syn Franciszka i wnuk Antoniego (ur. 1844) oraz jego synowie Mieczysław (ur. 1953) i Kazimierz (ur. 1954).

Pokrewieństwa w tej linii:

- Jan Ramenda (ur. 1913) był kuzynem Franciszka Ramendy (ur. 1929), a ich synowie byli drugimi kuzynami,

- Jan Ramenda (ur. 1913) i Franciszek Ramenda (ur. 1929) byli drugimi kuzynami w stosunku do Stanisławy Ramenda, córki Franciszka i Kazimierza Ramendy (ur. 1920).