Małżeństwa chocznian- ciekawostki

 Najmłodsi w chwili ślubu

Przypadki zawieranie małżeństw przez dziewczyny poniżej 16. roku życia nie były wcale rzadkie w osiemnasto- i dziewiętnastowiecznej Choczni.

W choczeńskich księgach metrykalnych udało się odnaleźć jedną cztery panny z Choczni, które wychodząc za mąż miały zaledwie 12 lat. Były to:

• Regina Guzdek, urodzona w 1795 roku, która w 1807 roku poślubiła 23-letniego Franciszka Kręciocha (do ukończenia 12 lat brakowało jej 3 dni),
• Salomea Wider, która została żoną o 8 lat starszego od siebie Piotra Haczka w 1802 roku (w wieku 12 lat i 1 miesiąca),
• Katarzyna Szczur, która w 1810 roku wyszła za 13 lat starszego od siebie Michała Rzyckiego (w wieku 12 lat i 11 miesięcy),
• Łucja Malata, która w 1764 poślubiła 20 lat starszego od siebie Michała Pietruszkę, mając skończone 12 lat i 11 miesięcy.

Trzy pierwsze żyły krótko- Regina 27 lat, Katarzyna tylko 17 lat, a Salomea 28. Jedynie Łucji udało się osiągnąć poważny jak na owe czasy wiek 64 lat. Nie jest jednak do końca jasne, czy wymienione wyżej związki z mocno nieletnimi dziewczynkami, były od razu skonsumowane, jako że i Salomea i Łucja pierwsze dzieci urodziły dopiero po ukończeniu odpowiednio 19 i 20 lat, a Katarzyna nie miała dzieci wcale. Jedynie Regina Kręcioch pierwsze dziecko urodziła jako 16-latka. Co ciekawe, gdyby nie mariaż Łucji, to w dzisiejszej Choczni nie byłoby żadnych Pietruszków, ponieważ wszystkie osoby noszące współcześnie to nazwisko wywodzą się właśnie od niej i jej męża Michała. Zwraca również uwagę duża różnica wieku pomiędzy Łucją a jej małżonkiem. Nie był to raczej związek z uczucia, ale swoisty kontrakt między Michałem Pietruszką a Antonim Malatą, ojcem Łucji, dzięki któremu Antoni stał się wspólnikiem Michała na uprawianej przez niego roli.

Niewiele starsze od Salomei, Katarzyny i Łucji były na przykład Katarzyna Żak i Agnieszka Guzdek, które wychodząc za mąż odpowiednio za Marcina Drapę i Fabiana Kręciocha miały zaledwie 13 lat, przy czym Agnieszka pierwsze dziecko urodziła jako szesnastolatka.

Nie tylko współcześni Pietruszkowie, ale także duża część Widrów zawdzięcza swoje istnienie małżeństwu z osobą poniżej 16. roku życia. W przypadku tych drugich chodzi o Katarzynę Ramenda, która wraz z mężem Kazimierzem Widrem zapoczątkowała w 1814 roku jedną z dwóch głównych linii tego rodu, w której nazwisko Wider przetrwało do dziś.

W XVIII wieku zawarte zostało w Choczni co najmniej jedno małżeństwo przez piętnastoletniego kawalera. Ten przypadek trudno jest jednak zweryfikować, gdyż wiek nowożeńca Wawrzyńca Guzdka znany jest tylko w przybliżeniu, a nie z metryki jego chrztu. Według metryki małżeństwa w 1750 roku Wawrzyniec poślubił 17-letnią Kunegundę Szczur. Para ta przeżyła razem 45 lat, aż do śmierci Wawrzyńca. Kunegunda urodziła Wawrzyńcowi dziewięcioro dzieci, pierwsze gdy on miał 17 lat, a ona 19. 

Natomiast z notatki w metryce chrztu urodzonego w Choczni Stefana Mruczka, syna Franciszka  i Ludwiki z domu Garżel wynika, że w 1923 roku wstąpił on w związek małżeński z Antonią Kruczek. Jeżeli ta data jest prawidłowa, to Stefan Mruczek miał wówczas skończone 16 lat i 3 miesiące, a jego wybranka była rocznikowo dwa lata starsza.

Najstarsi w chwili ślubu

W 1843 roku 85-letni Mateusz Łopata vel Grządziel prosił proboszcza w Choczni o zgodę na ślub w Wadowicach z Marianną Ramza. W jego o rok późniejszej metryce zgonu zapisano, że pozostawił po sobie żonę Mariannę Ramza, czyli to małżeństwo rzeczywiście doszło do skutku. Mateusz Łopata mógł w chwili jego zawarcia liczyć 85 lub 86 lat.

Jednym z najpóźniej żeniących się chocznian był z pewnością Anastazy Zając, urodzony w 1900 roku, jako syn Michała i Wiktorii z domu Nowak. Gdy jako wdowiec w 1982 roku zawierał małżeństwo z Jadwigą Kucharską, do ukończenia 82 roku życia brakowało mu 6 dni. Ponad 80 lat (dokładnie 80 lat i 10 dni) miał także Franciszek Góralczyk, gdy w 1916 roku żenił się z 20 lat młodszą Magdaleną z domu Kręcioch, wdową po Franciszku Bielu. Dla Franciszka Góralczyka był to trzeci (i ostatni) ślub w jego życiu. 

Wśród kobiet wyróżniała się wiekiem Stanisława Sordyl z domu Warta, gdy wychodziła powtórnie za mąż za Stanisława Studlika (73 lata) oraz Kazimiera Szczur, zawierając swoje pierwsze małżeństwo.

Najwięcej zawartych małżeństw

Magdalena Zając, urodzona w 1894 roku w Choczni, starsza siostra wymienionego wyżej Anastazego Zająca,  zawierała czterokrotnie związki małżeńskie, w tym trzykrotnie w choczeńskim kościele parafialnym:

- z Wawrzyńcem Lofkiem w 1918 roku,

- z Karolem Urbańskim w 1920 roku,

- z Władysławem Fircykiem w 1933 roku.

Jej czwarty mąż (ale chronologicznie trzeci- przed Władysławem Fircykiem) nazywał się Wojciech Żyła. Mimo posiadania czterech mężów jedyne dziecko miała jako 22-letnia panna (syna Andrzeja).

Z kolei Wanda Joyce Stuglik, urodzona w USA w 1948 roku, wnuczka chocznianina Jana Stuglika, mężów miała aż ośmiu (!): Rodneya Stoeckingera, Kenta Simmonsa, Geralda Dhaeze, Michaela Prikosovicha, George Funka, Danny’ego Woodruffa, Erica Hansena i Davida Fredericka. Dzieci – dwóch synów- miała tylko z pierwszym mężem (Geraldem). Jeden z jej mężów (Rodney) był młodszy od jej starszego syna !

Pierwszym znanym chocznianinem, który miał cztery żony, był urodzony w 1806 roku Andrzej Ramza, syn Franciszka i Zofii z Dąbrowskich. Wszystkie cztery żony poślubił w Choczni, a trzy z nich miały na imię Marianna. Najpierw jako 19-letni kawaler ożenił się z trzy lata starszą Marianną Wróbel, z którą miał sześcioro dzieci. W 1847 roku, jako 41-letni wdowiec zawarł związek małżeński z wdową Jadwigą Pawińską z domu Wróbel. Po jej śmierci w 1855 roku ożenił się z 24 lata młodszą od siebie wdową Marianną Wcisło z domu Twaróg. Niestety Marianna zmarła dwa lata później, trzy dni po urodzeniu ich jedynego syna Tomasza. Wobec tego już trzy miesiące później Andrzej Ramza został mężem kolejnej Marianny, tym razem z domu Kamińskiej, wdowy po Janie Kozaku z Jaroszowic. Z tą czwartą żoną miał jeszcze trzech synów i jedną córkę- najmłodsze dziecko przyszło na świat, gdy Andrzej miał 57 lat, a jego czwarta żona 40.

Kolejnym chocznianinem, który czterokrotnie zawierał związki małżeńskie był Stanisław Styła (1902-1995) , syn zasłużonego dla Choczni posła Antoniego Styły. W przeciwieństwie do Andrzeja Ramzy Stanisław Styła żenił się wyłącznie poza Chocznią. Jego pierwsza żona Maria pochodziła ze Śląska, druga Julia z Wielkopolski, trzecia miała na imię Zofia, a z czwartą Janiną mieszkał w Łomży. Z każdą z nich miał dzieci, w sumie czternaścioro.

Rekordzistą pod tym względem jest jednak wspomniany wyżej Mateusz Łopata vel Grządziel (1758-1844), który poślubił 5 kobiet, z tego 3 w Choczni. Pomiędzy jego pierwszym a ostatnim ślubem upłynęły około 55 lat !

Najkrótsze małżeństwa

Wyjątkowo krótko, bo tylko 12 dni, trwało zawarte w Krakowie małżeństwo pochodzącego z Choczni aptekarza Teofila Majkuta i Marii Życzyńskiej, przerwane śmiercią Teofila 3 lipca 1943 roku (w wieku 52 lat).

Nieco tylko dłużej wytrwali w związku małżeńskim:

• Łukasz Kręcioch i Franciszka Pindel z domu Wcisło ( 21 dni - ślub w 1851 roku),
• Franciszek Pindel i Rozalia Buldończyk (1 miesiąc - ślub w 1848 roku).

Tak jak i w przypadku Teofila Majkuta związki te przerwała śmierć nowożeńców- wieku odpowiednio 47 i 24 lat.

Największe różnice wieku małżonków

Małżeństwa, w których mąż był znacznie starszy od żony:

•  w 1788 roku 69-letni młynarz Jakub Szczur poślubił 20-letnią Franciszkę Żak (różnica 49 lat),
• w 1893 roku Wojciech Styła, lat 66, ożenił się z Wiktorią z domu Gawęda, lat 18 (różnica 48 lat),
• w 1937 roku 16-letnia Stanisława Byrska wyszła za mąż za Teofila Kolbra, lat 61 (różnica 45 lat).

Franciszka urodziła Jakubowi sześcioro dzieci, Wiktoria Wojciechowi jedną córkę, a Stanisława Teofilowi jednego syna.

I związki małżeńskie, w których to żona była znacznie starsza:

• różnica 38 lat - wdowa Joanna Wątroba z domu Hałacińska, lat 61, w 1876 roku wyszła za mąż za Stanisława Pasierba lat 23 (za zgodą jego ojca Józefa),
•  różnica 27 lat- wdowa Katarzyna Wcisło z domu Sordyl z  Zawadki, lat 50, poślubiła w 1835 roku Mateusza Guzdka, lat 23,
• różnica 24 lata- panna Marianna Guzdek lat 46, poślubiła w 1886 roku mieszkającego wówczas w Choczni Andrzeja Wawro, lat 22, znanego później jako Jędrzej Wowro, rzeźbiarz ludowy.

Wszystkie te trzy pary małżeńskie nie doczekały się dzieci.