Historyczne centrum Choczni możemy próbować wyznaczyć posługując się danymi geograficznymi, demograficznymi i cechami funkcjonalnymi.
Ponieważ granice Choczni są niezmienne od wieków, to centrum wsi w ujęciu geograficznym da się wyznaczyć za pomocą współczesnych map. Nie jest to jednak łatwe zadanie, ponieważ zależy w dużej mierze od przyjętych założeń. Przecięcie się odcinka, łączącego punkty najbardziej wysunięte na północ i południe z odcinkiem łączącym skrajne punkty zachodnie i wschodnie wypada w miejscu, które nikt za centrum nie mógłby uznać- gdzieś w polach pomiędzy Choczenką a Konówką, nieco poniżej dawnych ziem sołtysich. Gdyby jednak drugi z tych odcinków poprowadzić nie od punktu położonego najdalej na zachód (trójstyk Choczni, Inwałdu i Zagórnika, który jest jednocześnie skrajnie wysunięty na południowy zachód), a od punktu wyeksponowanego najbardziej na północny zachód (i niewiele mniej na zachód, niż ten pierwszy), to punkt przecięcia (centrum) wypadłby wtedy blisko stacji kolejowej w Choczni Dolnej. To jednocześnie punkt przecięcia najdłuższych możliwych odcinków poprowadzonych na osi północ-południe (długości około 6600 m) oraz wschód-zachód (o długości około 5.300 m). Można również wyznaczyć środek odcinka łączącego miejsca, w których Choczenka wpływa do Choczni na granicy z Kaczyną i z niej wypływa, na granicy z Wadowicami, pamiętając o tym że ten ciek stanowi w przybliżeniu oś symetrii Choczni (porównywalny obszar wsi znajduje się na północ i na południe od niej). Ten odcinek ma długość około 5600 m, a jego środek wypada nieco poniżej remizy OSP.
Jeżeli chodzi o podejście demograficzne, to najdawniejszych danych do tych rozważań dostarcza Metryka Józefińska z lat 1786-1789. Według austriackich „geometrów" w Choczni były wtedy 154 chałupy, zlokalizowane niemal wyłącznie wzdłuż Choczenki bez zdecydowanej koncentracji w jednym obszarze. Dzieląc liczbę mieszkańców (1180) przez liczbę chałup (154) otrzymujemy, że średnio w jednym domu mieszkało prawie 8 ludzi. „Środek demograficzny” wypadłby w takim miejscu niedaleko Choczenki, poniżej i powyżej którego mieszkałaby podobna liczba osób, czyli gdzieś w okolicy 77 i 78 chałupy, licząc od granicy z Wadowicami lub z Kaczyną. Tak określone centrum znajdowałoby się na granicy dóbr plebańskich i Niwy Zakościelnej, czyli w okolicach obecnej szkoły w Choczni Dolnej.
Niezależnie od wyników geograficznych, czy demograficznych za historyczne centrum Choczni można uznać obszar, który dla dawnych mieszkańców tej wsi miał szczególne znaczenie w zaspokajaniu ich wspólnych potrzeb oraz nawiązywaniu kontaktów społecznych. Pod koniec XVIII wieku te kryteria wypełniały kościół wraz z plebanią i karczma, w której nie tylko pito i jedzono, ale też załatwiano sprawy urzędowe z wójtem i władzami gminy. Kościół był zlokalizowany dokładnie tam, gdzie obecnie, a największa karczma Balonów zwanych Dąbrowskimi mieściła niedaleko od niego- w pobliżu obecnej szkoły w Choczni Dolnej. Tak pojmowane centrum nie zmieniało swojej lokalizacji przez wiele następnych lat. Kolejne instytucje zaspokajające wspólne potrzeby i sprzyjające nawiązywaniu kontaktów powstały nieopodal lub zmieniały swoją lokalizację na pobliską. Najpierw karczmę zastąpiła dworska austeria położona nieco poniżej i przy głównym gościńcu, w połowie XIX wieku powstał budynek pierwszej szkoły, usytuowanej tam, gdzie obecna szkoła w Choczni Dolnej. Późniejsze: pierwsza remiza, stacja kolejowa, poczta, mleczarnia, Dom Ludowy/Sokół i Dom Katolicki również znajdowały się w tym obszarze. Po wojnie zaś urząd gminny/gromadzki, biblioteka, przedszkole i w końcu ośrodek zdrowia. Poza nim usytuowane były lub są instytucje nowsze: powojenne Kółko Rolnicze, nowa remiza OSP, szkoła w Choczni Górnej i tamtejsza kaplica. Warto też zauważyć, że tak wyznaczona lokalizacja centrum pokrywa się z przybliżonym centrum demograficznym oraz jednym z centrów geograficznych- tym wyznaczonym przez przecięcie najdłuższych odcinków na linii północ-południe i wschód-zachód. Odczucia samych mieszkańców co do położenia centrum Choczni mogą być oczywiście odmienne- można zauważyć tu tendencję, że dla niektórych środek wsi znajduje się tam, gdzie oni właśnie mieszkają lub w ich najbliższym sąsiedztwie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz