W "Wadovianach" o Choczni

Najnowszy 19 numer Przeglądu Historyczno-Kulturalnego "Wadoviana" przynosi kilka interesujących informacji z przeszłości Choczni:

• Andrzej Fryś, Teresa Putek i Daria Rusin w artykule "Andrychów - historia lnem tkana" 

wspominają o przejeździe orszaku austriackiego cesarza Franciszka Habsburga przez Andrychów na początku lata 1817 roku. Ponieważ cesarz poruszał się gościńcem z Białej w stronę Krakowa, to po minięciu Andrychowa i Inwałdu musiał przejeżdżać także przez Chocznię (najprawdopodobniej z początkiem lipca). Franciszek Habsburg podróżował w towarzystwie niedawno poślubionej trzeciej małżonki Karoliny Augusty Wittelsbach, a w jego świcie znajdowali się również lekarz baron Andreas Joseph von Stifft i marszałek polny baron Johann Nepomuk von Kutschera. Orszak cesarski (w sumie 71 osób) przemieszczał się w 18 konnych powozach.

W jednym z kolejnych akapitów autorzy piszą o podróży gościńcem cesarskim następnej znanej osobistości.

Tym razem chodzi o gubernatora Galicji arcyksięcia Ferdynanda Habsburga d'Este.

Po minięciu Wadowic i Choczni jego powóz został zatrzymany przed Andrychowem przez zbuntowanych chłopów z majątku Bobrowskich. 

Tytułem uzupełnienia dodam, że opis tego wydarzenia z 25 sierpnia 1836 roku wydrukowany został w "Kronice emigracji polskiej":

(...) Dnia 24 sierpnia jechał Arcy Xiążę Ferdynand d'Este na koronacją do Pragi ze Lwowa, zatrzymał się na Podgórzu, gdzie wojsko oglądał, lecz nazajutrz przejechawszy przez Wadowice pod Andrychowem około tysiąca chłopów zatrzymawszy powóz podało mu prośbę. Bobrowski dziedzic kazał był im rąbać drwa w lesie, czego gdy zrobić nie chcieli, wytoczyła się sprawa do cyrkułu, który posłuszeństwo chłopom nakazawszy, w razie oporu wójta dziedzicowi aresztować pozwolił. Co się też stało, lecz chłopi wójta odbili, a dowiedziawszy się, że Gubernator jedzie, prośbę podać umyślili. Żeby zaś nabrać serca pili po karczmach i tak pijani otoczyli powóz Arcyxięcia, który odebrawszy prośbę ołówkiem odpowiedź napisał i postylionowi jechać kazał, lecz niekontenci z takiej odpowiedzi chłopi, pobiegłszy za powozem powtórnie go zatrzymali, a wśród walki między postylionem a chłopami pijanemi, jeden z nich postronki oderznął.

Tu dopiero strach ! Wszelako choć z wielką biedą z rąk Podgórzanów wydobył się, zaraz więc dwie kompanie piechoty i szwadron huzarów z Podgórza (Kraków) wyruszył; bo pobliskiego batalionu (z Wadowic) jako z synów tej okolicy złożonego użyć lękano się. (...)

Autorzy artykułu o historii Andrychowa podają również, że pierwsza pisemna wzmianka dotycząca andrychowskiego płóciennictwa pochodzi z października 1674 roku.

W takim razie pierwsza wzmianka o choczeńskim płóciennictwie jest o 80 lat starsza, bo już w styczniu 1594 roku podawani są jako tkacze z Choczni Jan i Grzegorz Knapowie.

• Michał Siwiec-Cielebon w artykule "Przestępstwa funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa na Ziemi Wadowickiej w latach 1945 – 1950 – rekonesans badawczy"

pisze między innymi o zabójstwie Andrzeja Jazowskiego, opiekuna grupy studentów z UJ jadących pociągiem na obóz narciarski do Szczyrku. Tej zbrodni dokonał 1 lutego 1948 roku pijany funkcjonariusz Urzędu Bezpieczeństwa Tadeusz Migas za przystankiem kolejowym w Choczni - na poboczu torów kolejowych, po uprzednim zatrzymaniu pociągu hamulcem bezpieczeństwa i wyciągnięciu Jazowskiego z wagonu.

• Marta Burghardt w artykule "Wadowiccy artyści w świetle archiwów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie"

wymienia w gronie przedwojennych studentów ASP chocznianina Michała Kręciocha (1900-1984), który rozpoczął studia w 1926 roku, a absolutorium uzyskał w 1932 roku. Studiował pod kierunkiem Jarockiego, Pieńkowskiego oraz Weissa i był przez nich najczęściej bardzo dobrze oceniany.

Autorka skupiła się wyłącznie na artystach z kręgu grupy "Czartak II" pomijając między innymi sylwetki Józefa Zająca i Jana Kumali- Krzyszkowskiego z Choczni, także studentów ASP w tym okresie czasu.

• Maria Krystyna Talaga recenzuje między innymi książkę:

chocznianina księdza Edwarda Stańka pod tytułem "Szkoła jakich mało. Słownik „wybranych” absolwentów

Gimnazjum i Liceum w Wadowicach (1866 – 2016)"

Choczeńskie emigrantki

Zestawienie kobiet emigrantek pochodzących z Choczni lub związanych z Chocznią miejscem zamieszkania.

Uwzględniono jedynie te osoby, które:

- urodziły się przed zakończeniem II wojny światowej,

- założyły na emigracji rodzinę lub wyjechały już po założeniu rodziny w Choczni.

Na temat emigracji z Choczni przeczytać można również w innych notatkach:

• Emigracja do USA do 1914
• Emigracja do USA 1920-23
• Emigracja choczeńska w Urugwaju
• Choczeńska emigracja - ciąg dalszy
• Chocznianie w rejestrze poborowych armii USA 1917
• Chocznianie w rejestrze poborowych armii USA 1942

Lista na osobnej stronie - patrz tu

Kalendarium choczeńskie - wydarzyło się między 6 a 12 lutego

6 lutego

• 1550- król Zygmunt August pozwolił staroście barwałdzkiemu Janowi Komorowskiemu na wykupienie sołectwa w Choczni z rąk dotychczasowego posiadacza i oddał mu je w użytkowanie, na tak długo, dopóki suma przeznaczona na wykup nie zostanie Komorowskiemu lub jego spadkobiercom zwrócona.
• 1862- w Krzęcinie zmarł ksiądz Józef Mosler, według niektórych źródeł przez krótki czas wikariusz w Choczni zaraz po święceniach (1843).
• 1885- urodził się Józef Balon, rolnik i muzykant, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej. W 1916 roku dostał się do niewoli rosyjskiej i wywieziony w głąb Rosji zmarł na czerwonkę. 
• 1908- w Oświęcimiu zmarł ksiądz Adolf Kruszyński, były wikariusz choczeński (1858).
• 1926- urodził się Józef Warmuz, absolwent wadowickiego liceum w 1948 roku, członek komisji wyborczej Frontu Narodowego w Choczni (1953).
• 1943- w KL Auschwitz zginął Władysław Pindel.
• 1955- w Kleczy zmarł ks. Franciszek Miśkowiec, tamtejszy proboszcz, a były wikariusz choczeński (1910-1913). (link)
• 1994- zmarł Stanisław Kręcioch, gminny inspektor rolny oraz członek komisji ds. zwalczania analfabetyzmu. Uczestnik kursów reżyserskich w teatrze Słowackiego w Krakowie, działacz amatorskiego ruchu teatralnego związany z choczeńską świetlicą. Doradca rolniczy, od 1973 roku pracownik Bielskich Zakładów Przemysłu Tłuszczowego „Bielmar”. Odznaczony odznaką „Zasłużony Pracownik Rolnictwa” (1973). 
• 1997- zmarła siostra szarytka Stanisława Pytka, która pracowała w Choczni od 1971 do 1996 roku.

7 lutego

• 1969- funkcję proboszcza przestał sprawować ksiądz Adam Bogucki, przeniesiony do Żywca.
• 1806- w Piaskach Wielkich zmarł Jan Chrzciciel Biberstein Starowieyski, były właściciel Choczni, burgrabia krakowski, wójt wadowski, tytułowany starostą barwałdzkim i szambelanem krakowskim. Fundator drewnianych kościołów w Barwałdzie i w Choczni (rozebranego w latach 80-tych XIX wieku). W testamencie ofiarował 2000 złotych kościołowi w Choczni oraz znaczne sumy krakowskim zakonom.  
• 1815- urodził się Józef Kręcioch, pomocnik nauczyciela w Wadowicach (1836), a następnie nauczyciel w Jawiszowicach, Dankowicach i Tyńcu, gdzie pełnił także obowiązki organisty.
• 1870- we Frydrychowicach zmarł na apopleksję Antoni Piotr Hipolit Szpot Dunin, współwłaściciel majątku sołtysiego, który w 1852 roku potwierdzał prawidłowość sporządzenia katastru gruntowego Choczni. Spoczął na choczeńskim cmentarzu parafialnym, gdzie zachowany do dziś jego nagrobek należy do najstarszych.
• 1874- urodził się Franciszek Widlarz, dróżnik na gościńcu choczeńskim.
• 1897- urodził się Władysław Oleksy, więzień hitlerowskiego obozu w Mauthausen, w którym zginął w komorze gazowej.
• 1899- w Wysokiej urodził się Jan Luzarowski, który osiedlił się w Choczni jako inwalida/rencista po wojnie polsko-bolszewickiej. Zajmował się rolnictwem i szewstwem.
• 1907- w Łętowni koło Brzeska urodził się Bronisław Nieć, późniejszy mieszkaniec Choczni, przedwojenny urzędnik kolejowy, właściciel kamienicy po Chwalibogach przy granicy z Wadowicami. W czasie wojny wysiedlony. Po wojnie pracował w młynie w Wadowicach. 
• 1914- urodził się Franciszek Ramęda (Ramenda), ofiara II wojny światowej- zginął w obozie w Gross Rosen.
• 1949- zmarł Antoni Żurek, zastępca radnego Gromady Chocznia, wybrany w marcu 1939 roku. We wrześniu 1939 roku uczestnik wojny obronnej , wzięty do niewoli niemieckiej i przetrzymywany w stalagu. 
• 1979- zmarł Franciszek Dąbrowski, kapral 5 pułku artylerii w Krakowie, radny gromadzki od marca 1939 roku. W czasie wojny wywłaszczony przez okupanta. Po wojnie sołtys Choczni  i ławnik Sądu Okręgowego w Wadowicach powołany w 1946 i w 1947 roku. W 1948 roku znalazł się w radzie nadzorczej choczeńskiej Kasy Stefczyka (gdzie zasiadał do 1950 roku) oraz w zarządzie funduszu kulturalno-oświatowego, finansowanego z dopłat do znaczka pocztowego „Ruchu Ludowego”.  W 1949 roku wybrany radnym i członkiem Komitetu Koordynacyjnego do akcji „H”, mającej na celu zwiększenie produkcji zwierzęcej na potrzeby rynku. 

8 lutego

• 1872- powołanie pierwszej Rady Szkolnej Miejscowej pod przewodnictwem Jana Ścigalskiego i jego zastępcy Franciszka Cibora.
• 1892- urodziła się Józefa Kępa, później po mężu Wawro, wieloletnia położna choczeńska.
• 1893- urodził się Józef Kręcioch, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej, który po odniesieniu obrażeń na froncie przebywał w szpitalu wojskowym w Pradze. 
• 1896- poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie Antoni Styła złożył przed Wydział Krajowy zażalenie na wójta choczeńskiego Józefa Czapika. Zarzucał mu samowolę: przy zburzeniu gminnej wartowni, rozporządzaniu drewnem ze starego kościoła, usunięciu szlachetnych drzew owocowych w ogrodzie gminnym, zgodzie na budowę stodoły na drodze publicznej do szkoły oraz wybudowanie bez upoważnienia organistówki, nierozliczenie się z rachunków za budowę kościoła, plebani i organistówki, urzędowanie we własnym domu, co powoduje niedogodności dla petentów. Na tym samym posiedzeniu sejmu była rozpatrywana petycja Kółka Rolniczego w Choczni w sprawie odmowy koncesji na wyszynk wina, która została przesłana do Rządu c.k. celem zbadania i możliwego uwzględnienia.
• 1900- urodziła się Stefania Brańka, członkini Gminnej Rady Narodowej w Choczni do 1953 roku.
• 1916- w Tymbarku zmarł tamtejszy ksiądz proboszcz Szymon Kumorek z pochodzenia chocznianin. Dziekan dekanatu tymbarskiego, organizator miejscowego Kółka Rolniczego. (link)
• 1918- urodził się Edward Bąk, podporucznik, konspirator z czasów II wojny światowej i po jej zakończeniu- pseudonim „Strzemię”, „Zając”, „Walenty Zając”, „Kornas Setnicki”, „Strzemiński Zygmunt”.  Po wojnie  komendant ochrony obozu dla volksdeutschów w Wadowicach w 1945 roku. Od czerwca 1945 komendant Narodowej Organizacji Wojskowej (NZW) w Cieszynie, organizator struktur tej organizacji w Cieszynie i w Bielsku. Został ujęty przez Urząd Bezpieczeństwa i po procesie rozstrzelany w Cieszynie.
• 1969- na miejsce przeniesionego do Żywca ks. proboszcza Boguckiego przyszedł ksiądz Bronisław Michalski, dotychczasowy proboszcz z Rzyk.
• 2002- zmarła Emilia Kręcioch z domu Ramza, przedwojenna działaczka Katolickiego Związku Młodzieży Żeńskiej w Choczni.
• 2013- zmarł Michał Kręcioch, wieloletni nauczyciel Technikum Rolniczego w Radoczy (1978-2004), miłośnik Ziemi Wadowickiej, redaktor lokalnych periodyków. Absolwent wadowickiego liceum i Wydziału Budownictwa Politechniki Krakowskiej. Po ukończeniu studiów pracował w PKP, Przedsiębiorstwie Budownictwa Komunalnego w Wadowicach, Urzędzie Gminy w Spytkowicach i Rejonie Dróg Publicznych w Wadowicach. W 1999 roku wydał książkę „Na wsi i dla wsi” 

9 lutego

• 1841- urodził się Ignacy Wójcik, wyświęcony na księdza w 1870 roku w Tarnowie. Wikariusz w Rzezawie, Lisiej Górze i w Straszęcinie, kapelan wojskowy.
• 1899- urodził się Kazimierz Ryłko, syn kierownika szkoły. Brał udział w wojnie polsko- bolszewickiej , później był żołnierzem zawodowym, awansowanym do stopnia kapitana. Uczestnik zawodów konnych w Katowicach (1928). W 1934 roku został odznaczony Medalem Niepodległości. W latach 1937-1939 dowódca 2 baterii w I dywizjonie 21 pułku artylerii lekkiej. W kampanii wrześniowej 1939 roku brał udział na stanowisku dowódcy I dywizjonu 65 pułku artylerii lekkiej w składzie 55 DP Rezerwy. Podczas walk pod Tomaszowem Lubelskim został ciężko ranny i przebywał w szpitalu w Szczebrzeszynie, a później w obozie jenieckim Murnau. 
• 1901- w Stojanowie urodził się Władysław August Gołda, powojenny nauczyciel matematyki i bibliotekarz w szkole podstawowej w Choczni Dolnej. W czasie okupacji niemieckiej był członkiem Armii Krajowej o pseudonimie „Korczak”, kolporterem prasy konspiracyjnej, prowadził tajne komplety w zakresie szkoły powszechnej w Przemykowie i Kościelce.
• 1901- urodził się Józef Woźniak, kołodziej, producent drewnianych kół i podwozi. Podczas okupacji stracił dom i zapas drewna do produkcji. 
• 1912- urodził się Józef Góra, sekretarz zarządu gminy w Choczni od 1946 roku, referent ds. opieki społecznej i członek gminnej Komisji Opieki Społecznej.  W 1947 roku został wyznaczony przez gminę jako organizator Ochotniczej Straży Pożarnej. W kwietniu 1947 roku zrezygnował z posady sekretarza gminy, ale pracował jeszcze przez 4 miesiące, do czasu ukończenia kursów przez następczynię. Kandydat w wyborach do Gromadzkiej Rady Narodowej w 1954 roku- wybrany zasiadał w prezydium GRN z odpowiedzialnością za sprawy Kaczyny. Ponownie wybierany radnym gromadzkim w 1958, 1961, 1965 i 1969 roku. Był autorem sztuki „Wysiedlenie”, wystawianej przez teatr amatorski w Domu Katolickim. 
• 1914- zebranie ludowców w Choczni z udziałem posłów do Sejmu Krajowego. Przewodniczył Antoni Styła. Doszło do rozłamu w sprawie oceny postawy postaci Jana Stapińskiego, oskarżanego o łapownictwo i wykluczonego z PSL. Jego zwolennicy, w tym znaczna część chocznian ze Styłą, Putkiem i wójtem Malatą ma czele, powołała do życia „PSL Lewica”. Relację z zebrania, niechętną Stapińskiemu,  zamieścił w „Piaście”- organie PSL chocznianin Eugeniusz Bielenin.
• 1992- w Krakowie zmarła Zofia Polak, była nauczycielka w Choczni Dolnej. Na początku lat 60-tych rozpoczęła 3-letnie studia w Instytucie Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Następnie podjęła pracę jako wychowawca w Krakowie w zakładzie dla dziewcząt nieprzystosowanych społecznie. W krakowskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej uzyskała stopień magistra pedagogiki specjalnej. W połowie lat 80-tych została wicedyrektorem szkoły dla dzieci upośledzonych umysłowo. Pracowała również jako nauczyciel akademicki w Instytucie Pedagogiki Specjalnej WSP w Krakowie. 

10 lutego

• 1899- w Lachowicach urodził się Tadeusz Nowak, wieloletni kierownik szkoły w Choczni Dolnej, w latach 1933-34 kierownik Tymczasowego Zarządu Gminy. W czasie wojny wysiedlony, przebywał w Łękawicy i w Krakowie. Po wojnie członek Gminnej Rady Narodowej w Choczni z ramienia PPS. Członek Komitetu Elektryfikacji, Komisji Oświatowej, przewodniczący Frontu Narodowego w Choczni i ZSL. Następnie radny gromadzki wybierany w 1954, 1958 i 1961 roku.
• 1906- urodził się Julian Drożdż, żołnierz Wojska Polskiego, internowany w czasie wojny w Szwajcarii. 
• 1927 - urodziła się Apolonia Delfina Gazda, później po mężu Mrajca, pracownica biurowa zarządu gminy Chocznia od 1946 roku, w 1950 roku wykazywana jako rachmistrz w prezydium Gminnej Rady Narodowej w Choczni i członkini Komitetu Funduszu Budowy Szkół. 
• 1949- w Krakowie zmarł ksiądz Mateusz Jeż, były choczeński wikariusz (1887). Redaktor pism kościelnych, poeta, autor słów kolędy "Nie było miejsca dla Ciebie". Pracował w diecezji krakowskiej i podlaskiej, jako m.in. profesor w seminarium duchownym, katecheta, rektor Domu Kadłubka. 
• 2012- zmarł Jerzy Ochman, inżynier mechanik automatyk, działacz samorządowy i związkowy, przedsiębiorca.  Absolwent wadowickiego liceum w 1972 roku, a następnie AGH w Krakowie. Pracownik i działacz NSZZ „Solidarność” w zakładzie „Bumar” w Wadowicach, sekretarz komitetu strajkowego w 1980 roku, a od stycznia 1981 przewodniczący NSZZ „Solidarność”. Przewodniczący Rady Pracowniczej. W 1989 współtworzył Komitet Obywatelski Ziemi Wadowickiej. Przewodniczący Rady Miejskiej w Wadowicach (1990-2006), radny z ramienia Platformy Obywatelskiej w Sejmiku Małopolskim (2007-2012). Członek rady programowej Muzeum Domu Rodzinnego Jana Pawła II w Wadowicach, członek zarządu powiatowego PTTK, stał na czele rady sołeckiej i rady rodziców w zespole szkół w Choczni Dolnej, organizował lokalne imprezy targowe. 

11 lutego

• 1875- zmarł Dominik Cibor, największy gorszyciel w dziewiętnastowiecznej Choczni, którego bezskutecznie usiłował usunąć ze wsi ksiądz proboszcz Józef Komorek.
• 1892- w Krakowie urodził się Kazimierz Kumala, późniejszy mieszkaniec Choczni, absolwent wadowickiego gimnazjum w 1918 roku (eksternistycznie), potem pracownik stacji PKP w Krakowie, Suchej i naczelnik stacji PKP w Osielcu. 
• 1897- urodziła się Julia Ramenda, działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni, a potem przewodnicząca Koła Gospodyń Wiejskich. 
• 1901- urodził Józef Gzela, robotnik przymusowy w IG Farben w Oświęcimiu w czasie II wojny światowej (1942-1945), przewodniczący gminnej komisji do walki z analfabetyzmem (1949). 
• 1944- zmarł Julian Woźniak, żołnierz 56 pp w czasie I wojny światowej, a później 21 Dywizjonu Artylerii Ciężkiej Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko- bolszewickiej. Jako murarz brał udział w odnawianiu choczeńskiego kościoła w 1924 roku. Prezes Katolickiego Koła Mężów w Choczni do 1939 roku, muzyk-amator, uczestnik i organizator przedstawień teatru amatorskiego. W czasie okupacji wysiedlony przez Niemców do Frydrychowic. (Według części rodziny zmarł dzień później)
• 1982- w Sheffield w Anglii zmarł major Władysław Nowak, właściciel sklepu delikatesowego, lotnik z okresu II wojny światowej, uczestnik Bitwy o Anglię, adiutant prezydenta RP na uchodźstwie. (link)

12 lutego

• 1711- ochrzczony został Walenty Wcisło, choczeński krawiec, syn kościelnego Macieja.
• 1785- w Skidzinie urodził się Walenty Smolarek (Smolarski) organista i nauczyciel choczeński, pracujący wcześniej także w Oświęcimiu, Czańcu i Międzybrodziu Lipnickim. (link)
• 1795- urodził się Walenty Wójcik, gróbarz (grabarz) choczeński, członek Towarzystwa Trzeźwości od 1844 roku.
• 1806- w czasie epidemii zmarł Sebastian Cap (Czap), choczeński kupiec i radny gminny.
• 1878- w Wieprzu urodził się Jan Fujawa, późniejszy karczmarz i sklepikarz (handel towarów różnych) choczeński, radny gromadzki od 1935 do 1939 roku. 
• 1891- urodził się Jan Targosz, ofiara II wojny światowej- zginął przygnieciony ścianą domu w Wadowicach, zburzoną w wyniku ostrzału artyleryjskiego podczas zdobywania miasta przez Armię Czerwoną. 
• 1980- zmarł Jan Dębowski, rolnik, mieszkaniec Choczni, współwłaściciel młyna parowego nad Choczenką, przy granicy Wadowic, który spłonął w maju 1934 roku.