czwartek, 3 marca 2022

Znani potomkowie chocznian- Antoni "Ziemitrud" Bryndza

 

Antoni Bryndza
Źródło- Kalwariarz nr 14
W 1869 roku urodził się w Choczni Alojzy Bryndza, syn Jana i Reginy z domu Guzdek. Trzynaście lat później Alojzy rozpoczął naukę w wadowickim gimnazjum, którą kontynuował co najmniej do 1888 roku. Nie ma go jednak na liście absolwentów tej zasłużonej placówki oświatowej. Wiadomo, że na początku lat 90. XIX wieku odbywał służbę wojskową, a 25 listopada 1894 roku został powołany do służby cywilnej w korpusie urzędniczym. 

Według austriackich szematyzmów początkowo praktykował w urzędzie skarbowym w Radłowie pod Tarnowem, a w 1899 roku wykazywany jest jako adiunkt w urzędzie skarbowym w Kosowie na Huculszczyźnie (dzisiejsza Ukraina), ośrodku uzdrowiskowym odwiedzanym przez przedstawicieli polskiego środowiska artystycznego prawie równie chętnie, co Zakopane. Stamtąd przeniesiony został na początku XX wieku do Kalwarii Zebrzydowskiej. 

W 1901 roku w księgach metrykalnych parafii Zebrzydowice odnotowano chrzest Antoniego Jana Karola Bryndzy syna adiunkta Alojzego Bryndzy i Alojzy z domu Dworak, urodzonego 1 lipca. Mały Bryndza trojga imion musiał rozpocząć naukę elementarną właśnie w Kalwarii, ponieważ jego ojciec Alojzy pracował tam przez kolejne 10 lat, w 1907 roku awansując z adiunkta na oficjała. Szematyzm galicyjski z 1912 roku podaje, że Alojzy Bryndza był zatrudniony w Dąbrowie pod Tarnowem, natomiast kolejne dwa szematyzmy wskazują jako jego miejsce pracy urząd skarbowy w Żywcu. W związku z tym Dąbrowę i Żywiec należy wskazać jako kolejne miejsca zamieszkania i edukacji jego syna Antoniego. Potwierdzeniem tego faktu są sprawozdania Dyrekcji CK Wyższej Szkoły Realnej w Żywcu za rok szkolny 1914/15 i 1915/16, w których znajdujemy Antoniego Bryndzę odpowiedni jako ucznia I i II klasy.

Ponieważ Antoni Bryndza od dziecka lubił rysować i rzeźbić, to jako dorosły człowiek podjął decyzję o nauce w Wolnej Szkole Malarstwa i Rysunku w Krakowie, gdzie w tym czasie zamieszkiwał jego emerytowany ojciec Alojzy i matka Alojza. Jak wynika z dopisku do metryki chrztu Antoniego, w 1927 roku poślubił on w Krakowie Emilię z Warnickich. Rok później Antoni Bryndza trafił pod opiekę Stanisława Szukalskiego, artysty rzeźbiarza oraz teoretyka i wizjonera sztuki, skonfliktowanego ze środowiskiem wykładowców Akademii Sztuk Pięknych. Zwolennicy Szukalskiego- w tym Bryndza- założyli w 1929 roku grupę artystyczną „Szczep Rogate Serce”, mającą wdrażać nowe metody nauczania. Szczepowym zawołaniem grupy było hasło: "Miłować. Walczyć". Głównym narzędziem ich pracy miał być ołówek, ewentualnie uzupełniony kredką, czy akwarelami, natomiast wykluczone było malowanie farbami olejnymi. Prace członków „Szczepu Rogatego Serca” nawiązywały do czasów prasłowiańskich i piastowskich w historii Polski. Miały promować młodość, aktywność, wszechsłowiańskość oraz wierzenia przedchrześcijańskie (neopogaństwo). Zgodnie z tą ideologią zwolennicy Szukalskiego przyjęli nowe słowiańskie imiona (Miana), stąd Bryndza występował później nie jako Antoni Jan Karol, lecz Ziemitrud z Kalwarii. „Szczep Rogate Serce” posiadał własny organ prasowy „Krak” ("Narzędzie walki o wyzwolenie i przerodzenie się polskiej kultury") i organizował liczne wystawy w kraju i zagranicą, w których brał udział także Ziemitrud z Kalwarii Bryndza. 

W 1933 roku Bryndza był współwykonawcą opartych na motywach narodowych malowideł w przedsionku gimnazjum w Gostyniu, które zostały zniszczone przez hitlerowców w czasie II wojny światowej. Z kolei w 1938 roku wykonał rysunkową rekonstrukcję grodu w Biskupinie i zdobienia książki Józefa Kisielewskiego "Ziemia gromadzi prochy".

Po wojnie Antoni Bryndza, zwolennik neopoganina i antyklerykała Szukalskiego,  utrzymywał się z …malowania polichromii kościelnych. Jego ostatnim miejscem pracy był kościół pod wezwaniem św. Idziego w Tczycy pod Miechowem, gdzie wykonywał wystrój malarski i rzeźbiarski. 

Zmarł 15 lipca 1971 roku, a jego nagrobek znajduje się na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Na tablicy nagrobnej obok Antoniego wymieniona jest także jego żona Emilia, z zawodu urzędniczka pocztowa, która zmarła w 1950 roku i Wanda Bryndza (1930-2013).

Na tym samym cmenatrzu spoczywają również rodzice Antoniego: Alojzy (zm. w 1942 roku) i Alojza (zm. w 1921 roku).



Nekrolog Antoniego Bryndzy

"Sobótki" 1936

Projekt latarni nad Morskim Okiem (1936)

Rzeźba "Żabka"
źródło "Kalwariarz" nr 14


"Łokietek wygnaniec"

Rekonstrukcja grodu w Biskupinie

Błazen i znawca

Dziękuję Marii Biel-Pająk za uzyskanie kopii metryki chrztu Antoniego Bryndzy.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz