Choczeńskie rody - Brandysowie

 

Nazwisko Brandys, zapisywane również w formie Brandysz lub Brandysiak, było obecne w Choczni przez 152 lata - od 1748 do 1900 roku. 

Jeżeli chodzi o pierwszego Brandysa w Choczni, to wiadomo nie tylko, jak miał na imię, ale także skąd pochodził i czym się trudnił. Był to tkacz Maciej Brandys z Andrychowa, który 6 lutego 1748 roku ożenił się w Choczni z Katarzyną z domu Dziadek. W ciągu kolejnych 15 lat Katarzyna urodziła mu w Choczni siedmioro dzieci, z których troje założyło później własne rodziny w tej samej miejscowości. Brandysowie mieszkali w środkowej części Białej Drogi.

Według subrepartycji z 1775 roku Maciej, trudniący się nadal tkactwem, posiadał również 1 krowę i grunt, z którego płacił 2 złote rocznie jako czynsz pańszczyźniany. W 1789 roku jako sukcesor Macieja podawany jest jego syn Gabriel Józef, żyjący w latach 1753-1828. Podobnie jak ojciec zajmował się tkactwem.

W Metryce Józefińskiej wymieniony jest jako posiadacz domu nr 57 na Roli Szczurowskiej (Biała Droga), stodoły i pięciu parcel gruntowych (pól ornych, sadu i trawników). Był trzykrotnie żonaty - z Franciszką Pindel, Magdaleną Styłówną i sąsiadką Teresą Ramenda, doczekał się w sumie dziewięciorga dzieci.

Rodziny w Choczni założyły też dwie jego siostry - Gertruda Brandys wyszła za mąż za Romana Dąbrowskiego recte Balona i miała z nim dziewięcioro dzieci, a Małgorzata Brandys taką samą liczbę potomstwa urodziła swojemu mężowi Wawrzyńcowi Guzdkowi.

Ciągłość obecności Brandysów w Choczni zapewniali później dwaj synowie Gabriela Józefa, czyli wnukowie Macieja Brandysa. Jakub Brandys, którego żoną była Józefa z domu Szczur, był ojcem czworga dzieci, a jego brat Bartłomiej Brandys, mąż Agnieszki Pindel i Ewy Michalik pozostał bezdzietny. W Choczni wyszła za mąż także ich siostra Marianna Brandys (za Antoniego Romana).

Czwarte pokolenie Brandysów w Choczni stanowiły więc dzieci Jakuba i Józefy: Antoni Brandys (1808-1872), Wincenty Brandys (1810-1878) i Apolonia Brandys (1807-1857), która została żoną Franciszka Kręciocha i matką jego dziewięciorga dzieci. Wcześniej jako panna miała także syna Jakuba Brandysa (ur. 1828), który zmarł w szpitalu wojskowym w Brescia we Włoszech w 1852 roku, podczas nadzorowania przez 56. Pułku Piechoty porozumień pokojowych, zawartych po zwalczeniu włoskiej Wiosny Ludów.

Do piątej generacji choczeńskich Brandysów należeli: Franciszek Brandys (ur. 1832) i Jan Brandys (ur. 1834), synowie Antoniego oraz Jan Brandys    (ur. 1850), Marianna Brandys (po mężu Ramęda), Agnieszka Brandys (po mężu Wcisło) i Józefa Brandys (po mężu Tyralik)- dzieci Wincentego. Choć wszyscy trzej wymienieni wyżej Brandysowie mieli dzieci w Choczni - Franciszek ośmioro z Marianną Leń, jego brat Jan jedno z Reginą Cholewka, a ich kuzyn Jan także jedno z Katarzyną Pindel, to męskich potomków doczekał się tylko Franciszek, ale żaden z nich nie żył dłużej niż rok.

Wobec czego nazwisko Brandys zanikło w Choczni w 1900 roku wraz ze śmiercią Marianny Brandys z domu Leń, wdowy po Franciszku, synu Antoniego. Na choczeńskim cmentarzu nie zachowały się do dziś żadne nagrobki Brandysów, ale oczywiście ich potomkowie (po córkach) żyli w Choczni w okresie międzywojennym, czy powojennym i żyją tam nadal.

Do najbardziej znanych potomków Brandysów w Choczni zaliczyć można: Michała Twaroga, uczestnika bitwy pod Monte Cassino i listonosza Stefana Piątka, a z żyjących na przykład Marię Biel-Pająk oraz Helenę Faber.

W 2022 roku mieszkało w Polsce 1823 Brandysów, najwięcej na południu Polski - w powiatach: nowotarskim, oświęcimskim, chrzanowskim, pszczyńskim, bielskim i krakowskim.

W powiecie wadowickim w 2002 roku zameldowanych było 21 osób noszących to nazwisko. Źródłem jego pochodzenia jest niemieckie słowo Brand, oznaczające ogień, głownię lub żar.

Należy też dodać, że szlachetnie urodzeni Brandysowie herbu Radwan byli między innymi właścicielami Graboszyc i Kalwarii Zebrzydowskiej.