Pochodzenie nazwy Zawale

Mierząca około 1400 metrów ulica Zawale w Choczni przebiega na prawie całej swej długości wzdłuż toru kolejowego.

Dlatego, gdy zastanawiamy się nad pochodzeniem nazwy Zawale, na myśl przychodzi nam właśnie nasyp, czyli wał tegoż toru kolejowego.

Zastanowić nas może jednak, dlaczego drogę przebiegającą wzdłuż wału toru kolejowego nazwano Zawalem, skoro w stosunku do zdecydowanej większości domów w Choczni usytuowana jest ona nie za lecz przed owym wałem. Dlaczego więc Zawale nie jest  Przedwalem lub Przywalem, jak wynikałoby to z postrzegania położenia tej drogi przez większość chocznian?

Gdyby hipoteza o pochodzeniu nazwy Zawale od wału linii kolejowej była prawdziwa, to nazwa ta nie miałaby zbyt długiej tradycji, gdyż linię kolejową przechodzącą przez Chocznie otwarto dopiero w 1888 roku.

Droga istniała oczywiście dużo wcześniej. Jej najdawniejszy przebieg można obejrzeć już austriackiej mapie sporządzonej pod kierownictwem podpułkownika Friedricha von Miega w latach 1779-1783.

Co ciekawe niewielki fragment tej drogi położony był rzeczywiście na północ od obecnej linii kolejowej, czyli po jej wybudowaniu, pozostał „za wałem” lub jak się to w Choczni mówi „za śtreką”.

Przed oddaniem do użytku Gościńca Cesarskiego w latach 80-tych XVIII wieku (ulica Kościuszki) dzisiejsze Zawale stanowiło część głównej drogi przebiegającej przez wieś, od granicy Wadowic, w kierunku kościoła parafialnego.

Rolę obwodnicy Choczni i głównego traktu komunikacyjnego pełniła wtedy droga nazywana do dziś Starym Gościńcem, od której w rejonie Bożej Męki odchodził „zjazd” w kierunku wsi, dochodzący właśnie do Zawala.

Do Zawala, którego nazwę możemy pisać bez cudzysłowu, ponieważ okazuje się, że określenie to funkcjonowało już wówczas !

Otóż w Metryce Józefińskiej, pierwszym urzędowym spisie własności, który właściciel Choczni Jan Biberstein Starowieyski i władze gminy popisały w listopadzie 1787 roku, natrafić możemy na nazwę „droga poza wałem zwaną”.

Nie ma wątpliwości, że nazwa „droga poza wałem” odnosi się do dużego fragmentu obecnego Zawala.
 „Drogą poza wałem” jest określana mianowicie droga w Niwie Dolniej od Wadowic, pomiędzy Choczenką a Starym Gościńcem, do której blisko granicy Wadowic dochodziły włości Wawrzeńczaków/Widlarzy, a następnie wszystkich kolejnych gospodarzy w Rolach: Śmierdzichowskiej, Nutowskiej i Kumorkowskiej, aż po posiadłość Franciszka i Pawła Wątrobów, usytuowaną w rejonie obecnego adresu Zawale nr 85.

Dalsza część tej drogi- w kierunku kościoła jest nazywana w Metryce Józefińskiej po prostu jako „droga przez wieś”.

Pojawia się jednak pytanie, skąd nazwa „droga poza wałem” i o jaki wał tu chodzi.

Odpowiedź na nie przynoszą kolejne zapisy w Metryce Józefińskiej.

Geometrzy dokonujący pomiarów odnotowali w metryce istnienie przykopy polnej, czyli wału ziemnego przy rowie, równoległego do „drogi poza wałem” a umiejscowionego pomiędzy nią i chałupami rolników, zgrupowanymi bliżej Choczenki.

Rolą tego rowu z wałem najprawdopodobniej było zbieranie wody spływającej z pól w czasie gwałtownych opadów i roztopów, w celu zabezpieczenia przed zalaniem niżej położonych chałup.

Czyli nazwa Zawale jest rzeczywiście z wałem związana, tyle że nie kolejowym i w zbliżonym do obecnego brzmieniu po raz pierwszy zapisano ją już 231 lat temu.