Stefan Bator urodził się 22 października 1922 roku, jako syn Jana i Rozalii z Suwaj. Z powodu trudnych warunków ekonomicznych rodzina Batorów wyjechała z Choczni w latach 30-stych XX wieku i zamieszkała w osadzie Janowa Dolina na Wołyniu (dziś wieś Bazaltowe na Ukrainie), gdzie Stefan Bator pracował jako robotnik w kamieniołomie bazaltu.
Był członkiem miejscowego klubu sportowego „Strzelec” i uprawiał kajakarstwo.
Oto jego wspomnienia zawarte w pamiątkowym albumie przekazanym choczeńskiej parafii:
"Ponieważ miałem ukończony drugi stopień przysposobienia wojskowego w czerwcu 1939 roku zostałem zmobilizowany do pomocy policji w Janowej Dolinie. 15 września 1939 roku wstąpiłem na ochotnika do grupy wojska pod dowództwem pułkownika Brochwicz-Lewińskiego. Grupa ta miała kilka potyczek z Ukraińcami: pod Tereścieńcem i Kołkami, w Manewiczach zostaliśmy zbombardowani przez lotnictwo sowieckie. Przy przeprawie przez rzekę Bug grupa nasza została rozbita i rozwiązana, wróciłem do Janowej Doliny, gdzie 1 grudnia 1939 roku złożyłem przysięgę do ZWZ.
Aresztowany zostałem 2 lutego 1940 roku przez NKWD w Janowej Dolinie na Wołyniu. Przewieziony zostałem do więzienia w Równem, gdzie oskarżono mnie o przynależność do polskiej organizacji podziemnej ZWZ. Śledztwo trwało 5 miesięcy, przesłuchania odbywały się nocami i połączone były z fizycznymi i psychicznymi torturami. Po zakończeniu śledztwa przewieziono mnie do więzienia w Dubnie, gdzie byłem sądzony i skazany na 5 lat ciężkich robót. W listopadzie zostałem wysłany do Charkowa, tam siedziałem w więzieniu przejściowym nr 6, później przewieziono mnie do więzienia na Zimnej Górze. Z Charkowa w końcu marca 1941 roku załadowano mnie do towarowego pociągu. Jechałem 33 dni przez Czelabińsk, Irkuck, południowym brzegiem jeziora Bajkał, Ułan Bator do łagru Buchta Nachodka koło Władywostoku.
Towarowym statkiem "Mińsk" przez Morze Japońskie, Morze Ochockie przewieziony zostałem do Magadanu na Kołymie. Z Magadanu przewieziono mnie do kopalni złota "Komsomolski Pryisk" 500 kilometrów na północ od Magadanu. Warunki w łagrze były bardzo ciężkie, 12 godzin pracy dziennie 7 dni w tygodniu, tylko dwa posiłki dziennie. Ludzie umierali z wycieńczenia, zimna i głodu.
6 września spadł pierwszy śnieg, temperatura spadła do minus 30 stopni.
16 września 1941 roku zwolniony zostałem z łagru i odesłany do Magadanu. Tam otrzymałem potrzebne dokumenty i statkiem "Sowiecka Łotwa" dojechałem do Władywostoku.
1 listopada otrzymałem bilet kolejowy i byłem w drodze do polskiego wojska.
Po zwolnieniu z łagru na Kołymie 8 lutego 1942 roku wstąpiłem do tworzącej się 10 dywizji piechoty w Ługowaja- Kazachstan. 2 kwietnia 1942 roku dywizja ląduje w Pahlevi- Persja, skąd przez Irak, Syrię i Jordanię dywizja staje w Palestynie.
15 maja odkomenderowany zostałem do szkoły podoficerskiej łączności w Quastina- Palestyna.
Po ukończeniu szkoły podoficerskiej dostałem przydział do plutonu łączności 2 Brygady Strzelców Karpackich 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Brygada stała podówczas pod Damaszkiem- Syria.
Krótko przed Bożym Narodzeniem 1942 roku dywizja zostaje przesunięta do Iraku, gdzie następuje reorganizacja i silne szkolenie całej dywizji.
Pod koniec czerwca 1943 roku 3 Dywizja Strzelców Karpackich wraca do Palestyny, gdzie nadal trwa intensywne szkolenie. W lipcu 1943 roku wysłany zostałem na kurs wysokogórski do Libanu. Tam spotkałem kolegę z ławy szkolnej z Choczni Władzia Pietruszkę. Dywizja osiągnęła pełną gotowość bojową i przesunięta zostaje do Egiptu, gdzie niemiecki "Afryka Korps" zagrażał Kairowi.
15 grudnia 1943 roku 3 DSK ląduje w Taranto we Włoszech. W lutym 1944 roku dywizja wchodzi do akcji, przejmuje od Anglików odcinek nad rzeką Sangro. Mój udział w tej akcji polegał na budowie linii telefonicznej i utrzymaniu łączności z wysuniętymi placówkami piechoty.
Pod koniec kwietnia 1944 roku DSK przechodzi w rejon Monte Cassino. Z 10 na 11 maja rusza natarcie na klasztor. Po ciężkich walkach klasztor zostaje zdobyty przez Polaków 18 maja. W tej bitwie byłem dowódcą patrolu telefonicznego i odznaczony zostałem Krzyżem Walecznych.
Po krótkim odpoczynku 3 DSK przejmuje 11 czerwca odcinek nad Adriatykiem, przełamuje obronę niemiecką na rzece Chienti. Atak 3 DSK jest silny- celem jest zdobycie Ankony.
3-cia Dywizja zdobywa kilka miast nad Adriatykiem: Porto San Giorgio, Porto Civitanova, Porto Recanti, Loreto. Ankona została zdobyta 18 lipca. W pościgu za Niemcami zdobyto Senigallię, a Linię Gotów przełamano 3 września 1944 roku.
W akcji na Adriatykiem byłem dowódcą wysuniętego ośrodka łączności i patroli budowlanych.
Po odpoczynku 3-cia Dywizja zostaje przeniesiona do przełamania obrony niemieckiej w Apeninach.
W listopadzie 1944 roku odkomenderowany zostałem jako instruktor do tworzącej się 3 Brygady Karpackiej. Nowa 3 Brygada Strzelców Karpackich wchodzi do akcji 20 marca 1945 roku i zdobywa Bolonię 21 kwietnia. W tej bitwie byłem dowódcą wysuniętego ośrodka łączności.
Po zdobyciu Bolonii Polacy zostają wysłani na zasłużony odpoczynek. W lipcu wysłany zostałem na kurs techniczny, który trwał 1 rok.
W 1946 roku 3 Dywizja zostaje wysłana z Włoch do Anglii- wylądowałem w Portsmouth 6 września 1946 roku.
Zdemobilizowany do cywila zostałem 15 marca 1947 roku."
Pamiątkowy album zawiera również odznaczenia otrzymane przez Stefana Batora:
 |
| Krzyż Walecznych |
- Krzyż Walecznych za bitwę pod Monte Cassino,
- Złoty Krzyż Zasługi (przyznany dwukrotnie) za wybitne zasługi w pracy społecznej, organizowanie polskich szkół sobotnich, wychowanie i organizowanie młodzieży w duchu niepodległościowym w latach 1972-1976,
- Srebrny Krzyż Zasługi otrzymany za pracę społeczną w latach 1960-1969,
- Medal Wojska Polskiego (otrzymany czterokrotnie) za długoletnią służbę wojskową dla Polski,
- Krzyż Monte Cassino- odznaczenie pamiątkowe za udział w bitwie,
- Krzyż za Wrzesień 1939,
- Krzyż Armii Krajowej,
- Medal Brytyjski za Wojnę 1939-1945,
- Defence Medal- brytyjski Medal Obrony, za skuteczną obronę i powstrzymanie marszu Niemiec hitlerowskich w Europie i Afryce,
- Gwiazda za Wojnę 1939-1945- brytyjskie odznaczenie przyznane za udział w II wojnie światowej,
- Africa Star- brytyjska Gwiazda Afryki za służbę w operacjach bojowych na terenie Afryki,
- Italy Star- brytyjska Gwiazda Italii za służbę w operacjach bojowych na terenie Włoch,
- Złoty Medal Skarbu Narodowego w uznaniu szczególnych zasług w zakresie prac i świadczeń na rzecz Skarbu Narodowego RP (otrzymany dwukrotnie),
Po wojnie Stefan Bator pozostał na emigracji w Anglii. Z żoną Janiną, córką Barbarą i synem Andrzejem mieszkał w Nottingham, gdzie zmarł 3 lutego 1996 roku.
 |
| Przekazanie pamiątkowego albumu w Choczni |
Fotografie ze strony: kresy-siberia.org
 |
| Rodzina Bator na Wołyniu (1934) Stefan Bator stoi z tyłu z lewej strony |
 |
| Stefan Bator (pierwszy z lewej) z braćmi Palestyna 1942 |
 |
| Bracia Batorowie Nottingham 1993 |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz