Ile kościołów było w Choczni?

 

Pierwsza wzmianka o istnieniu kościoła w Choczni zawarta jest w „Księdze uposażeń diecezji krakowskiej” (Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis) ukończonej przez Jana Długosza w 1480 roku. Natomiast z innych źródeł wiadomo, że parafia choczeńska istniała już z pewnością 125 lat wcześniej, a datę jej założenia można określić na okres między 1326 a 1355 rokiem. Nie oznacza to jednak, że parafia w Choczni od samego początku posiadała własny kościół lub kaplicę. Być może u zarania jej dziejów odprawiano nabożeństwa, sprawowano sakramenty i wznoszono modły na wolnym powietrzu, na przykład na terenie cmentarza lub w jego pobliżu, bądź też w budynkach prywatnych. Fundatorem pierwszego kościoła w Choczni był zapewne Jan I Scholastyk, książę oświęcimski w latach 1321-1372 lub któryś z jego rycerzy- na przykład Mikołaj Vlodzylay, o którym wiadomo, że był właścicielem Choczni w 1374 roku. O tym pierwszym kościele i jego wyposażeniu brak jest jakichkolwiek informacji. Można założyć jedynie, że był raczej niewielkich rozmiarów, biorąc pod uwagę ówczesną ilość mieszkańców Choczni i że został zbudowany z drewna. Był to najprawdopodobniej ten sam kościół, o którym wspominał w następnym wieku  Jan Długosz. 

Pierwszy bardziej szczegółowy opis kościoła w Choczni pochodzi dopiero z 1598 roku i został zawarty w dokumencie sporządzonym po wizytacji parafii w 1598 roku, którą przeprowadził Krzysztof Kazimierski, nominat na biskupstwo kijowskie (w zastępstwie biskupa krakowskiego Jana Radziwiłła). Istniejący wówczas w Choczni drewniany kościół pod wezwaniem Jana Chrzciciela był bogato wyposażony, posiadał malowane sklepienie z desek i trzy ołtarze, w głównym umieszczony był wizerunek Chrystusa Pana Ukrzyżowanego. Kościół składał się z nawy i prezbiterium, posiadał narożne wieżyczki, a otaczały go tak zwane soboty, czyli niskie podcienia wsparte na słupach i poryte jednospadowym dachem, ocieplające kościół, chroniące jego podwalinę przed zamakaniem i stanowiące doraźne schowki, czy magazyny. Ówczesny choczeński kościół miał być podobny do modrzewiowego kościoła w nieodległej Woli Radziszowskiej pod Skawiną, który możemy podziwiać po dziś dzień, obecnie jako obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego. Kościół z Woli Radziszowskiej zbudowany został na przełomie XV i XVI stulecia w stylu późnogotyckim na planie prostokąta. Jest pokryty gontem i oszalowany pionowymi deskami.

Kościół w Woli Radziszowskiej- skarby.bliskokrakowa.pl

Kwestią nierozstrzygniętą pozostaje, czy kościół z 1598 roku był tym samym obiektem, o którym pisał Jan Długosz 120 lat wcześniej, czy też była to nowsza budowla, powstała tak jak w Woli Radziszowskiej pod koniec XV lub na początku XVI wieku. 

Ksiądz Czesław Skowron w swojej historii parafii choczeńskiej nie wypowiada się na ten temat. Pisze tylko, że „Kościół był konsekrowany, ale daty konsekracji nie można stwierdzić. Dzień konsekracji obchodzono w I niedzielę po W.W. Świętych”. 

Zwolennikiem tezy, że był to już drugi z kolei kościół choczeński, jest konserwator zabytków Łukasz Stawowiak, o czym można przeczytać w jego pracy magisterskiej z 1986 roku. Według  niego pierwszy chronologicznie choczeński kościół przestał istnieć w pierwszej połowie XVI wieku. Mógł ulec spaleniu lub zostać po prostu rozebrany w trakcie budowy swojego następcy.  O tym, że drugi kościół w Choczni powstał w pierwszej połowie XVI wieku miał według Stawowiaka świadczyć przede wszystkim fakt, że w posiadaniu parafii choczeńskiej znajdował się przez długie lata dzwon z inskrypcją, datowany na 1535 rok, o którym wspomina Józef Łepkowski w „Przeglądzie zabytków przeszłości z okolic Krakowa” z 1863 roku. Datę odlania tego dzwonu, zdaniem Łukasza Stawowiaka, można łączyć z budową nowego obiektu sakralnego w Choczni. Jednak patrząc obiektywnie, ta data (1535) może też wiązać się jedynie z jakąś rozbudową dotychczasowej świątyni i wyposażeniem jej w wieżę kościelną. Te wątpliwości trudno jest rozstrzygnąć, ze względu na brak odpowiednich materiałów źródłowych. Wiadomo jedynie, że ten okres w historii parafii choczeńskiej związany jest ze sprawowaniem posługi przez proboszcza Marcina z Walewic.

Z późniejszych akt wizytacji biskupich wynika, że kościół opisany w 1598 roku, został przebudowany przez księdza proboszcza Łukasza Sasina w drugiej połowie XVII wieku. Od strony północnej (czyli od strony Choczenki) dobudowano kaplicę Matki Bożej, a istniejącą do tej pory wolnostojącą  dzwonnicę połączono z nawą kościoła. We wnętrzu kościoła powstały cztery nowe ołtarze, które zostały pomalowane i pokryte złoceniami. W dwóch bocznych ołtarzach zostały umieszczone obrazy św. Anny Samotrzeć (św. Anny z córką Maryją i małym Jezusem) oraz św. Jana Chrzciciela. W trzecim nowym ołtarzu, w bocznej kaplicy, znalazł się obraz Matki Bożej – nie jest jasne, czy był to wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, Kalwaryjskiej, czy Myślenickiej. Natomiast czwarty nowy ołtarz zainstalowano na podwyższeniu naprzeciw wejścia, nad przejściem z dzwonnicy do nawy. Tam trafił nowo namalowany obraz Chrystusa bolejącego z raną w boku.

Ten zmodernizowany kościół służył choczeńskim i kaczyńskim parafianom przez kolejne sto lat, aż do budowy nowej świątyni, ufundowanej przez właściciela Choczni Jana Baptystę Biberstein Starowiejskiego.

Więcej informacji na jego temat znajduje się w artykule z 2020 roku- link.

Aktualny kościół został zbudowany w czasach proboszcza ks. Józefa Komorka i poświęcony w 1884 roku. Historia jego budowy została zawarta w dokumencie dla potomnych, umieszczonym w kościelnej wieży – link. Mowa jest w nim wyraźnie o trzeciej budowie kościoła w Choczni.

Pomimo tego, na pytanie, czy aktualny kościół jest trzecią, czy też czwartą z kolei świątynią katolicką w Choczni (a może nawet piątą) nie ma jednoznacznej odpowiedzi.