Bronisława Marcinkowska z domu Ryłko - nauczycielka i konspiratorka w czasie II WŚ

Bronisława przyszła na świat 13 stycznia 1893 w Podolszu koło Zatora w rodzinie Adama Ryłki, kierownika tamtejszej szkoły ludowej i jego żony Marii z domu Kąkol, która w charakterze nauczycielki wspomagała męża w pracy w szkole.

Gdy miała zaledwie trzy lata, jej ojciec został przeniesiony służbowo do Choczni, gdzie objął kierownictwo szkoły w dolnej części wsi. Rodzina Ryłków zamieszkała w drewnianym budynku szkolnym, obejmując także przyległy sad, ogród i pole uprawne.

Bronisława nie miała więc daleko do szkoły, a po ukończeniu I etapu edukacji w Choczni kontynuowała naukę w szkole wydziałowej w Wadowicach, a następnie w seminarium nauczycielskim w Kętach (1910-1911). Później przeniosła się  do Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego im. Sebaldy Münnichowej w Krakowie. Tam po kolejnych dwóch latach zdała maturę 19 czerwca 1913 roku. Bardzo dobry wynik podczas tego egzaminu osiągnęła z gry na skrzypcach, a dobry z: religii, metodyki, geografii, kaligrafii, rysunkach, śpiewie, gimnastyce i robotach ręcznych.

W czasie wolnym od nauki w seminarium nauczycielskim Bronisława Ryłko była aktywną uczestniczką przedstawień choczeńskiego teatru amatorskiego.

6 sierpnia 1911 roku prasa odnotowała jej udany występ w przedstawieniu "Chłopi arystokraci" według Anczyca, z którego dochód był przeznaczony na budowę Domu Ludowego w Choczni.

Mniej więcej z tego okresu pochodzi fotografia członków choczeńskiej trupy teatralnej, na której uwieczniono również Bronisławę Ryłkównę (trzecia z prawej strony wśród siedzących).

Świadectwo dojrzałości uzyskane w seminarium nauczycielskim uprawniały ją do pełnienia obowiązków tymczasowej nauczycielki w szkołach ludowych.

Toteż od 1 listopada 1913 rozpoczęła pracę zawodową w szkole jednoklasowej w Lipowej Dolnej k. Żywca, jako nauczycielka tymczasowa z pensją roczną w wysokości 700 koron plus 70 koron dodatku mieszkaniowego. 

23 listopada Ryłkówna złożyła w Żywcu uroczyste ślubowanie w obecności tamtejszego inspektora szkolnego Jana Widlarza.

Następnie kontynuowała służbę w szkolnictwie w: 

• jednoklasowej szkole powszechnej Lipowej Górnej (od 1 lutego 1915 roku), 
• dwuklasowej szkole powszechnej w Babicy (od 16 lutego 1915 roku), 
• dwuklasowej szkole powszechnej w Ponikwi (od 1 kwietnia 1918 roku),
• czteroklasowej szkole męskiej w Inwałdzie (od 2 lutego 1919 roku), z wynagrodzeniem rocznym w wysokości 1100 koron.

Pod koniec pracy w Lipowej Górnej, szóstego lutego 1915 roku, poślubiła w Inwałdzie dziesięć lat starszego Józefa Marcinkowskiego rodem z Biskupca Radłowskiego, nauczyciela w tamtejszej szkole. W czerwcu tego samego roku przyszedł na świat ich pierworodny syn Władysław.

W październiku 1917 roku Marcinkowska uzyskała w Krakowie patent na nauczycielkę szkół ludowych pospolitych. Przeczytać w nim można między innymi, że kandydatka została uznana za uzdolnioną do udzielania nauki robót ręcznych kobiecych, samodzielnego sprawowania urzędu nauczycielskiego, uczenia języka polskiego i niemieckiego, zastępowania nauczyciela religii swojego wyznania, prowadzenia gier i zabaw oraz udzielania nauki śpiewu.

Natomiast w 1919 roku zaliczyła egzamin praktyczny dla nauczycieli w Poznaniu. Pracowała wówczas w Osiecznej koło Leszna. 

Od 15 października 1920 roku była zatrudniona z mężem w szkole w Drobninie w powiecie leszczyńskim.

21 grudnia tego samego roku urodziła drugiego syna, któremu na chrzcie nadano imię Kazimierz.

W latach 1924-1939 pracowała roku w szkole powszechnej III stopnia w Miejskiej Górce w powiecie rawickim. Od 1 stycznia 1935 roku uzyskała VIII grupę uposażenia zawodowego.

W 1939 roku zmarł w wieku 56 lat jej mąż Józef.

Po wejściu Niemców Bronisława Marcinkowska straciła posadę w Wielkopolsce i przeniosła się do Krzeszowic. 

W styczniu 1940 roku przystąpiła do Związku Walki Zbrojnej, a później była łączniczką Armii Krajowej i kolporterką prasy podziemnej. Jej mieszkanie przy ulicy Polnej było punktem kontaktowym sztabu AK, mieściła się w nim redakcja i drukarnia pisma „Służba informacyjna”. 

Bezpośrednio po wojnie Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego planowało zatrudnić ją w szkolnictwie powszechnym w Poznaniu. Bronisława Marcinkowska przebywała jednak na rocznym urlopie w celu załatwienia spraw osobistych i zwolnieniu lekarskim, a do pracy w zawodzie nauczycielskim zgłosiła się ponownie 01.09.1946. Uczyła najpierw przez rok w Państwowym Zakładzie Naukowo-Wychowawczym im. Tadeusza Kościuszki w Krzeszowicach, a od 1 września 1947 roku w siedmioklasowej Szkole Powszechnej nr 2 w tej samej miejscowości. 

Bronisława Marcinkowska z synem Kazimierzem i ojcem Adamem Ryłko
Krzeszowice 1946
Zdjęcie z archiwum Marii Klingbajl

3 października 1949 roku złożyła ślubowanie służbowe według następującej roty:

"Ślubuję uroczyście, na powierzonym mi stanowisku urzędowym szczególnie w zakresie wychowania i nauczania powierzonej mi młodzieży, przyczyniać się ze wszystkich sił do ugruntowania wolności, niepodległości i Potęgi Rzeczypospolitej, której wierności zawsze dochowam; umacniać w młodzieży poszanowanie prawa i wierności dla Ludowego Państwa Polskiego; obowiązki mojego urzędu wypełniać gorliwie i sumiennie, ściśle przestrzegać obowiązujących przepisów i stosować się do zarządzeń władz szkolnych; dochować tajemnicy służbowej, a w postępowaniu kierować się zasadami godności, uczciwości i sprawiedliwości społecznej."

Rok później została przeniesiona z urzędu do Publicznej Szkoły Powszechnej Męskiej nr 1 w Krzeszowicach. 

Bronisława Marcinkowska (druga z prawej strony) ze swoim rodzeństwem (1967)
Pierwszy z lewej Józef Ryłko, obok Paulina Starzyk, pierwszy z prawej Władysław Ryłko
Zdjęcie z archiwum Barbary Ryłko Bauer

Jej nekrolog został opublikowany w londyńskim "Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza" z 27 maja 1969 roku:

Nekrolog

Podpis pod własnoręcznie spisanym życiorysem