Choczeńskie rody - Ramzowie

Nazwiska Ramza próżno szukać w najstarszych choczeńskich metrykach chrztów, małżeństw i zgonów z XVII wieku. Brak go również w najdawniejszych świeckich dokumentach dotyczących Choczni.

Po raz pierwszy odnotowane zostało w Choczni dopiero w drugiej  połowie XVIII wieku, przy okazji chrztów Macieja Ramzy (1754), syna Wojciecha (rodem z Frydrychowic) i Magdaleny z domu Nowak oraz Teresy (1765) i Filipa Ramzy (1768), dzieci tegoż Wojciecha i jego drugiej żony Agaty (z domu Figura).

Najbardziej znanym Ramzą w Choczni był wówczas krawiec Tomasz Ramza, który wraz z żoną Agatą z Woźniaków doczekał się w drugiej połowie XVIII wieku dziewięciorga dzieci. Jego córki wyszły za mąż za: Ramendę, a po jego śmierci Płonkę (Salomea), za Płonkę (Zofia), za Woźniaka (Barbara) i za Pindla (Agnieszka).

Natomiast nazwisko Ramza na następne pokolenia przenieśli synowie Tomasza: Błażej Ramza (mąż Agnieszki Pindel), Franciszek Ramza (mąż Zofii z Balonów-Dąbrowskich) i Jacenty Ramza (mąż Gertrudy Pindel). Potomkowie Franciszka żyją w Choczni do dziś.

Nie wiadomo, gdzie urodził się ów Tomasz, głowa rodu Ramzów. Z metryk zgonów wynika, że w chwili śmierci w 1828 roku miał 80 lat, czyli jego urodzenie musiało przypadać na około 1748 rok.

Zamieszkiwał w domu numer 72 w Niwie Zakościelnej, czyli przy dzisiejszej Białej Drodze- obecnie na tej parceli stoi dom nr 112. Jego grunta w Roli Twarogowskiej rozciągały się od Choczenki, poprzez tereny przyległe do Konówki, po granice Zawadki (Górnicę). Uprawiał na nich żyto i owies, niewielką część posiadłości Ramzy stanowił sad nad Choczenką, łąki i część Lasu Granicznik przy granicy zawadzkiej.

Ponieważ w 1787 roku w przyległym domu (nr 73) zamieszkiwała wdowa po Wojciechu Ramzie, to można domniemywać, że Tomasz był jakoś powiązany rodzinnie z wymienionym wcześniej Wojciechem Ramzą. Mógł być nawet jego synem, a na pewno odziedziczył majątek Wojciecha.

Tomasz Ramza był znanym w Choczni darczyńcą na rzecz kościoła parafialnego. W księgach kościelnych zapisano, że w latach 1814-1825 wnosił stałe opłaty „na światło”, czyli rokrocznie fundował świece dla choczeńskiego kościoła. Ponadto w 1817 roku ufundował obraz pod chórem, na dwa lata przed śmiercią 1824 roku wespół z  "lekarzami ludzi" ofiarował olbrzymią kwotę prawie 500 florenów na przyozdobienie zwierciadłami "4 słupów na wielkim ołtarzu tudzież gzymsów na wielkim i dwóch pobocznych ołtarzach", a rok później za jego pieniądze wykonano obicie na żółto cyborium, czyli ażurowej obudowy ołtarza- kolumn podtrzymujących baldachim.

Oprócz Tomasza Ramzy i wdowy po Wojciechu pod koniec XVIII wieku zamieszkiwał w Choczni jeszcze jeden Ramza- pod numerem 145. Nosił również imię Wojciech, pochodził z Frydrychowic i po poślubieniu Ewy Jadwigi z Drapów (1782) gospodarował na tak zwanych przymiarkach w Niwie pod Sołtystwem. Ta para miała tylko dwóch zmarłych w dzieciństwie synów i dlatego nazwisko Ramza nie zachowało się wśród ich potomków. Wojciech z przymiarków musiał być jakoś powiązany rodzinnie z krawcem Tomaszem, skoro ten bywał chrzestnym jego dzieci.

Spisy płatników podatku kościelnego z początków XIX wieku potwierdzają, że wśród ówczesnych mieszkańców Choczni znajdowali się:

• Tomasz Ramza (krawiec) pod nr 72,
• Jacenty Ramza (syn Tomasza) pod nr 76,
• Jakub Ramza pod nr 94,
• Andrzej Ramza (wnuk Tomasza) pod nr 72.

Na temat własności Ramzów w Choczni wiele danych przynosi spis gruntowy z lata 1844-1852. „Grundparzellen Protocoll” podaje, że:

• spadkobiercą krawca Tomasza był jego wnuk Andrzej/Jędrzej (syn Franciszka), który posiadał po dziadku dom nr 72 i 9,5 morgi gruntu,
• Józef Ramza (syn Jacentego, a wnuk Tomasza) spod numeru 94 był właścicielem niespełna 8 mórg gruntu w Niwie Zakościelnej,
• najbardziej majętnym Ramzą był wtedy Szymon Ramza spod nr 145, właściciel ponad 10 mórg pól i łąk,
• niewielkie poletka w Zarębkach i Morgach należały do Jędrzeja Ramzy (lub Jędrzejów) spod numerów 275 i 277.

Do powstałych w 1844 roku Towarzystw Wstrzemięźliwości i Trzeźwości zapisało się siedmioro dorosłych Ramzów: Jędrzej, Tomasz, Józef, Wojciech, Zuzanna i dwie Marianny.

W 1875 roku nazwisko Ramza występuje w zestawieniu ofiarodawców na zakup i przeróbkę choczeńskich dzwonów kościelnych. Na ten cel złożyli się między innymi:

• Józef Ramza z synem Janem spod nr 120 (według nowej numeracji wprowadzonej w połowie XIX wieku),
• Jędrzej Ramza spod numeru 172- prawnuk krawca Tomasza,
• Szymon Ramza spod numeru 231.

W 1889 roku Ludwik Ramza z Choczni, prawnuk krawca Tomasza, zawarł związek małżeński w Żywcu i tam osiadł na stałe. Wiązało się to z pracą Ludwika, który służył u żywieckiego starosty Dunajewskiego.

Natomiast troje innych potomków krawca Tomasza – dzieci Jana i Tekli z domu Widlarz, wyemigrowało na stałe do Stanów Zjednoczonych Ameryki:

• Jan Ramza, urodzony w 1886 roku, wyjechał do USA w 1909 roku. Z żoną Zofią z Parzygnatów byli rodzicami 2 synów i 5 córek. Jan zmarł w 1940 roku w Streator,
• jego młodszy brat Franciszek Jan Ramza, urodzony w 1893 roku, dotarł do Ameryki w 1911 roku. Tam poślubił Annę z Parzygnatów, z którą doczekał się trojga dzieci. Pracował jako robotnik w American Bottle Co (1917), później był właścicielem sklepu spożywczego na Bronson Street w Streator w stanie Illinois (1942). W 1932 roku otrzymał amerykańskie obywatelstwo, dwukrotnie stawał do poboru do US Army (1917 i 1942), zmarł w 1967 roku,

Franciszek i Anna Ramza

• ich siostra Agnieszka Ramza, urodzona w 1895 roku, poślubiła w USA Gusa Burmana i urodziła mu troje dzieci. Zmarła w Streator w stanie Illinois w 1965 roku.

Na emigracji w Stanach Zjednoczonych znaleźli się również:

• Franciszek Józef Ramza, urodzony w Choczni w 1878 roku, mąż Karoliny z Dąbrowskich,
• Balbina Ramza, urodzona w Choczni w 1877 roku, żona Pawła Kierpca.

Natomiast na stały wyjazd za pracą do kopalni i hut północnych Czech zdecydowali się:

• Antoni Ramza (ur. w 1871 roku), mąż Teresy z domu Bogdanik,
• Jan Ramza (ur. w 1880 roku), mąż Weroniki Flak, którą poślubił w Śląskiej Ostrawie w 1913 roku.

W czasie I wojny światowej starszy szeregowy 56 pp Wojciech Ramza z Choczni, urodzony w 1888 roku, został ranny i dostał się do niewoli rosyjskiej, z której szczęśliwie udało mu się powrócić.

Kolejna wojna światowa przyniosła już niestety ofiary śmiertelne wśród choczeńskich Ramzów. Tomasz Ramza, urodzony wprawdzie we Frydrychowicach w 1877 roku, ale zamieszkały w Choczni, w 1941 został wysiedlony do Imielni, powiat jędrzejowski. Aresztowany za nielegalne przekroczenie granicy Generalnej Guberni i Rzeszy trafił do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, w którym zginął. W 1948 roku został uznany sądownie za zmarłego. Jego dom w Choczni został zburzony w czasie wojny.

Tragiczny los spotkał również dziewięcioletnią Krystynę Ramzę. Jej rodzice- Jan i Zofia z Kwarciaków prowadzili przed wojną w Choczni sklep z wyszynkiem. Gdy w lutym 1945 roku powrócili z czteroletniego wysiedlenia, w ich domu opuszczonym przez Niemców doszło do wybuchu, w wyniku którego Krystyna straciła życie, a Zofia palec.

Według kwestionariuszy szkód wojennych z 1945 roku straty choczeńskich Ramzów wywołane przez II wojnę światową wynosiły:

• 15.000 złotych w przypadku Joanny Ramza z domu Lachendro spod numeru 429, głównie z tytułu utraty jedynego żywiciela i zniszczenia domu,
• 14.471 złotych w przypadku Wojciecha Ramzy spod numeru 118, głównie z powodu niewypłacenia należnych wynagrodzeń, wysiedlenia, uszkodzenia domu i strat w ziemiopłodach,
• 10.205 złotych +1500 złotych renty w przypadku Zofii Ramza spod numeru 201, głównie z powodu wysiedlenia i straty dziecka,
• 10.199 złotych w przypadku Władysława Ramzy spod numeru domu 586, głównie z powodu wysiedlenia i strat w inwentarzu żywym.

Nieco więcej osób o nazwisku Ramza wymienionych zostało na listach wyborców biorących udział w referendum ludowym w 1946 roku.

Byli to:

• Wojciech i Weronika Ramzowie spod nr 118,
• Zofia Ramza spod numeru 201,
• Teofil i Wiktoria Ramzowie spod numeru 427,
• Joanna i Joanna Ramza spod numeru 429,
• Władysław i Maria Ramzowie spod numeru 586.

27 lat później na listach wyborczych z 1973 znalazło się tylko troje Ramzów z Choczni: Władysław i Kazimiera spod numeru 519 oraz Weronika spod numeru 219- później po mężu Kornaś.

Warto dodać, że wymienieni wyżej Władysław i Weronika Ramza to w prostej linii potomkowie opisywanego wcześniej krawca Tomasza Ramzy z przełomu XVIII i XIX wieku.

Na początku XXI wieku w całej Polsce mieszkało 577 osób o nazwisku Ramza.

Najwięcej- bo 83- w powiecie wadowickim, a ponadto 36 osób we Włocławku, 34 w Nowym Sączu i 30 w powiecie oświęcimskim.

Oprócz tego odnotowano 47 osób o nazwisku Ramz, które również pojawiło się w Choczni w XIX wieku. Wojciech Rams lub Ramz pochodził z Zebrzydowic koło Kalwarii, był pracownikiem poczty w Wadowicach, a w Choczni znalazł się za sprawą małżeństwa z Marianną z Ciborów.

Teresa Kolber – autorka pracy doktorskiej o nazwiskach dekanatu wadowickiego, wywodzi pochodzenie nazwiska Ramza albo od gwarowego słowa „ramza” , czyli komar albo z niemieckiego słowa „rams” oznaczającego rodzaj gry w karty lub towar jubilerski, który wyszedł z mody. Tytułem uzupełnienia dodam, że słowo „Rams” w niemieckim to też określenie na czosnek niedźwiedzi.