Jan Krzyszkowski (Kumala) artysta- legionista związany z Chocznią

z archiwum Anny Michalik

   Jan Rudolf Kumala urodził się 8 grudnia 1893 roku w Krakowie przy ulicy Poselskiej 14, jako syn Jana Kumali pochodzącego z Krzęcina i Marii z rodu Gąciarskich.  29 grudnia tego samego został ochrzczony w kościele archikatedralnym na Wawelu.
Jego ojciec był krawcem wyspecjalizowanym w szyciu sutann dla księży. Nie wiadomo dokładnie, kiedy rodzina Kumalów przeprowadziła się z Wadowic do Choczni, ale musiało to mieć miejsce najpóźniej w 1901 roku, w którym to na świat przyszła ich córka Jadwiga,  ochrzczona w maju w choczeńskim kościele parafialnym.

Kumalowie mieszkali w domku przy cesarskim gościńcu, blisko granicy z Wadowicami.

Młody Jan uczęszczał najpierw do sześcioklasowej szkoły powszechnej w Wadowicach, a następnie do wadowickiego gimnazjum. Od 1909 roku po dwóch latach prywatnych przygotowań kontynuował naukę w seminarium nauczycielskim w Kętach, które ukończył maturą w 1913 roku, osiągając bardzo dobre wyniki w kaligrafii i rysunkach odręcznych.
W tym czasie związany był z choczeńskim teatrem amatorskim. (link) 
Ponieważ podczas nauki w seminarium Kumala pobrał stypendium w wysokości 660 koron, to przez 6 lat był zobowiązany do pracy w publicznych szkołach ludowych. W związku z tym od września 1913 roku podjął pracę nauczyciela tymczasowego w czteroklasowej szkole powszechnej w Targanicach z płacą roczną w wysokości 700 koron + 10% dodatku mieszkaniowego.
Po wybuchu I wojny światowej Kumala 17 sierpnia 1914 roku wstąpił ochotniczo na służbę w Legionach Polskich.

Według poświadczenia z 1932 roku Kumala służył w stopniu sierżanta w 12 kompanii 3 Pułku Piechoty Legionów Polskich. Natomiast dane z Centralnego Archiwum Wojskowego wskazują, że tenże Jan Kumala pod pseudonimem Garczyński, po wybuchu wojny zgłosił się na ochotnika do służby w Legionach i 29 września 1914 roku został mianowany chorążym-dowódcą plutonu w 8 kompanii 2 Pułku Piechoty Legionów Polskich.  Jeszcze inną wersję początków służby wojskowej Kumali podaje wikipedia- tu także pojawia się informacja o jego służbie w 12 kompanii 3 pp, ale z uwagą, że miał zostać wkrótce zaszeregowany do I kompanii w I batalionie pod dowództwem kapitana Józefa Hallera.

30 września 1914 roku Kumala wyruszył z Krakowa na front w Karpatach Wschodnich.

W listopadzie 1914 roku podczas walk w Gorganach (obecna Ukraina) odmroził sobie silnie szyję i nogi. Z powodu tych odmrożeń był hospitalizowany i kilkakrotnie operowany w Krakowie i na Węgrzech. Po powrocie do zdrowia i sprawności jesienią 1916 roku zaczął  uczęszczać na zajęcia z malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w szkole profesora Mehoffera oraz przystąpił do egzaminu kwalifikacyjnego dla nauczycieli szkół ludowych (16 października). Po pomyślnym zdaniu tego egzaminu został uznany dostatecznie uzdolnionym do samodzielnego sprawowania urzędu nauczycielskiego w szkołach ludowych pospolitych z językiem wykładowym polskim. Komisja uznała go za bardzo dobrze uzdolnionego do udzielania nauki śpiewu i gimnastyki oraz zastępowania nauczyciela religii swojego wyznania.

W roku akademickim 1916/1917 Kumala otrzymał nagrodę konkursową na dorocznej wystawie prac studentów ASP, w postaci brązowego medalu i gratyfikacji pieniężnej. Na medalu wygrawerowano napis:”Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie zasłużonemu Kumali Janowi 1917”.

Od 17 sierpnia 1917 roku ponownie znalazł się w wojsku, jako żołnierz Polskiego Korpusu Posiłkowego, formacji utworzonej przez Austro-Węgry z Legionów Polskich.

W lutym 1918 roku część żołnierzy PKP, w tym i Kumala, przebiła się przez front austriacko- rosyjski pod Rarańczą i połączyła z II Korpusem Polskim w Rosji.

Jan Kumala został przydzielony do 12 kompanii 16 Pułku Strzelców Polskich.

W maju 1918 roku walczył w bitwie pod Kaniowem, gdzie dostał się do pruskiej niewoli. Był przetrzymywany w obozach w Parchim i Güstrow od 12 maja 1918 roku do 5 marca 1919 roku. Jak podaje we własnoręcznie spisanym życiorysie w drugim z wymienionych obozów prowadził prace organizacyjne wśród jeńców polskich w porozumieniu z konsulatem w Berlinie.
Po powrocie do Polski z dniem 1 maja 1919 roku Kumala został przeniesiony do rezerwy. Niedługo później z polecenia rady Szkolnej Krajowej podjął pracę asystenta przy nauce rysunków w III Gimnazjum im. Sobieskiego w Krakowie.

Studia malarskie ukończył ostatecznie 19 czerwca 1922 roku z postępem dobrym. W tym samym roku został formalnie adoptowany przez Stanisława Krzyszkowskiego i zmienił swoje rodowe nazwisko Kumala na Krzyszkowski oraz poślubił w archikatedrze na Wawelu Marię Władysławę de Odrowąż Krzyszkowską, urodzoną w Rzeszowie w 1900 roku. Świadkiem na tym ślubie był brat Jana- Kazimierz Kumala, wówczas urzędnik kolejowy w Suchej. Młoda para zamieszkała w Krakowie przy ulicy Garncarskiej 2. Tam właśnie w 1923 roku urodziła się ich pierwsza córka Aleksandra Barbara Janina.
26 czerwca 1925 roku Jan Krzyszkowski uzyskał od Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego dyplom dotyczący kwalifikacji zawodowych do nauczania rysunków w szkołach średnich ogólnokształcących i seminariach nauczycielskich, co wiązało się ze wzrostem jego uposażenia.
Od 1 września 1926 roku Jan Krzyszkowski został mianowany przez kuratorium oświaty nauczycielem w Państwowym Gimnazjum im. Kościuszki w Myślenicach, a od 1 stycznia 1927 roku nauczycielem stałym.
Do 1939 roku uczył zarówno rysunków, jak i prac ręcznych (podstaw stolarstwa i ślusarstwa), kaligrafii, gramatyki oraz przysposobienia obronnego. Był także opiekunem szkolnej drużyny harcerskiej. W celu uzupełnienia brakującej do etatu liczby godzin był przydzielany w 1933 i w 1936 roku do pracy w szkole powszechnej w Myślenicach.

Adam Spytkowski w monografii myślenickiego liceum tak pisze o Krzyszkowskim: 

„Zarówno gruntowne przygotowanie zawodowe jak i cechy charakteru zjednywały mu bardzo życzliwe przyjęcie w społeczności uczniowskiej. Ciekawe dyskusje jakie przeprowadzał z uczniami, celne i dowcipne riposty, wspominają – już bardzo leciwi studenci z tamtych lat – do dziś. Drugim nurtem, obok pracy pedagogicznej, było pogłębienie życia kulturalnego młodzieży przez budzenie zainteresowania teatrem, przez kształtowanie wrażliwości na piękno, przez uprawianie turystyki. Przedstawienia, które J. Krzyszkowski reżyserował, do których malował dekoracje, projektował stroje, były przeżyciem nie tylko dla młodzieży, ale cieszyły się aprobatą mieszkańców Myślenic.”
Z kolei w oficjalnych spostrzeżeniach o pracy Krzyszkowskiego jako nauczyciela przeczytać można, że:

• sprawnie prowadził zajęcia,
• racjonalnie dzielił czas podczas lekcji na różne aktywności,
• okazywał się być dobrym wychowawcą,
• prowadził wieczorki na wysokim poziomie artystycznym,
• jego lekcje były dobrze przygotowane.

Na rynku myślenickim- wyróżniający się wysokim wzrostem
 Jan Krzyszkowki stoi z tyłu pod samolotem 

Krzyszkowski był też wiceprezesem lokalnego oddziału Związku Legionistów w Myślenicach oraz członkiem/sekretarzem Związku Artystów Plastyków i cechu artystów- plastyków "Jednoróg".

Jan Krzyszkowski z siostrzenicą i siostrzeńcem
Archiwum Anny Michalik

Posiadał liczne odznaczenia: Krzyż Niepodległości, Krzyż Kaniowski, Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, odznakę honorową „Stanęli w potrzebie” oraz nadany 8 stycznia 1938 roku Srebrny Medal za długoletnią służbę w szkolnictwie.

Oprócz wymienionej wcześniej córki Aleksandry był także ojcem urodzonych w Myślenicach: Krystyny Marii Stefanii (1927) i Zbigniewa Mariana (1931).

W czasie II wojny światowej uczył rysunku w szkole podstawowej w Myślenicach. 

Od września 1939 do listopada 1940 roku sprawował funkcję burmistrza Myślenic.

Zmarł 23 czerwca 1944 roku w Krakowie w wieku zaledwie 51 lat.

Twórczość:

Pejzaże okolic Myślenic, Wadowic i Suchej to główny temat prac malarskich Jana Krzyszkowskiego. Oprócz tego malował portrety i starą architekturę sakralną lub ludową- obiekty, które nierzadko nie dotrwały do obecnych czasów.

Skawa pod Zagórzem

Muzeum Regionalne w Myślenicach, które posiada dużą kolekcję prac tego artysty-malarza, charakteryzuje jego obrazy olejne jako dzieła, które „mają przede wszystkim dawać radość barwy-  choć barwa ta  barwa w obrazach Jana Krzyszkowskiego nie krzyczy, nie szokuje a mimo to, odgrywa ogromną rolę. To właśnie monochromatyczność barw wprowadza widza w spokojny, nostalgiczny nastrój.  Udzielający się klimat prac przenosi oglądających w miniony świat.”

Pejzaż z wiejskim kościółkiem

Obrazy Jana Krzyszkowskiego wystawiane były we Lwowie i w Krakowie, w ramach wystaw zbiorowych zrzeszenia artystycznego „Zwornik”, którego był członkiem. Oprócz tego pokazywano je na wystawach indywidualnych: w Pszczynie (w 1936 roku) i dwukrotnie w Myślenicach – w 1985 i 2013 roku (w Domu Greckim).

Portret Anny Zając (siostry artysty)
1937 ze zbiorów Anny Michalik

Wykorzystano niepublikowane informacje ustne od potomków Jana Krzyszkowskiego oraz Marii Biel i Anny Michalik.

Właściciele lasów w 1948 roku

Według spisu z 9 lipca 1948 roku prywatne lasy w Choczni należały aż do 277 właścicieli.

A oto zestawienie największych właścicieli lasów na terenie Choczni, w którym ujęto posiadaczy co najmniej 30 arów:

	Imię	Nazwisko	Miejsce	Las
			zamieszkania	w hektarach
1	Teofil	Ramenda	486	3,00
2		Probostwo	50	2,30
3	Józef	Guzdek	169	2,00
	Anna	Michalik	381	2,00
5	Maria	Miś	Zawadka?	1,76
6	Helena	Góralczyk	129	1,50
	Andrzej	Kosycarz	554	1,50
8	Salomea	Paleczna	162	1,37
9	Antoni	Rzycki	159	1,10
10	Franciszek	Balon	255	1,00
	Władysława	Balon	211	1,00
	Franciszka	Cibor	160	1,00
	Franciszek	Graca	Ponikiew	1,00
	Franciszek	Guzdek	290	1,00
	Andrzej	Polak	485	1,00
	Jan	Rzycki	479	1,00
	Karol	Stuglik	483	1,00
	Michał	Stuglik	504	1,00
	Justyna	Ścigalska	58	1,00
	Stanisław	Zajda	128	1,00
	Antoni	Żurek	161	1,00
22	Władysław	Bąk	265	0,95
23	Stefan	Balon	149	0,90
	Władysław	Świętek	256	0,90
25	Jan	Jura	175	0,89
26	Zygmunt	Bernacik	103	0,86
27	Karol	Balon	263	0,80
	Maksymilian	Dziadek	160	0,80
	Emil	Góra	243	0,80
	Józefa	Strzeżoń	132	0,80
	Maria	Świętek	293	0,80
	Józef	Woźniak	144	0,80
33	Maria	Bryndza	141	0,74
34	Salomea	Dziadek	121	0,71
35	Jan	Matuśniak	246	0,70
36	Jan	Cap	112	0,67
37	Anna	Twaróg	141	0,65
38	Jan	Bryndza	234	0,60
	Piotr	Ciejek	485	0,60
	Helena	Pietruszka	19	0,60
	Helena	Wcisło	271	0,60
42	Józef	Czapik	348	0,57
43	Jan	Szczerbowski	116	0,53
44	Wiktoria	Balon	244	0,50
	Franciszek	Balon	343	0,50
	Irena	Bandoła	82	0,50
	Franciszka	Bryndza	258	0,50
	Jan	Kolber	110	0,50
	Józef	Mrzygłód	Frydrychowice	0,50
	Ignacy	Mrzygłód	Frydrychowice	0,50
	Jan	Ochman	523	0,50
	Kamila	Paterak	501	0,50
	Aniela	Płonka	391	0,50
	Antoni	Romańczyk	157	0,50
	Elżbieta	Wcisło	41	0,50
	Jan	Wcisło	399	0,50
	Władysław	Wcisło	405	0,50
	Jan	Widlarz	622	0,50
	Ignacy	Zając	91	0,50
60	Ludwik	Ramenda	222	0,48
	Antoni	Stuglik	504	0,48
62	Franciszek	Rzycki	Zagórnik	0,47
63	Jan	Graca	146	0,46
64	Franciszek	Lasek	535	0,45
65	Antoni	Burzyński	101	0,43
	Stanisław	Woźniak	298	0,43
67	Stanisław	Gzela	158	0,42
68	Józef	Bryndza	130	0,41
	Franciszek	Chruszcz	180	0,41
70	Szczepan	Bańdo	302	0,40
	Franciszek	Brońka	271	0,40
	Karol	Bryndza	91	0,40
	Józef	Górkiewicz	268	0,40
	Aniela	Hałat	118	0,40
	Maria	Polak	252	0,40
	Franciszek	Szczur	12	0,40
77	Aleksander	Gawęda	124	0,39
78	Jan	Banaś	603	0,38
	Ludwik	Dyrcz	152	0,38
	Józef	Ruła	59	0,38
	Karol	Wider	131	0,38
82	Jan	Panek	166	0,37
83	Wincenty	Byrski	74	0,35
	Anna	Hałat	484	0,35
	Maria	Miś	484	0,35
	Franciszek	Ścigalski	218	0,35
87	Kacper	Garżel	310	0,32
88	Józef	Bandoła	86	0,30
	Franciszek	Botko	Frydrychowice	0,30
	Balbina	Bryndza	237	0,30
	Adam	Drapa	403	0,30
	Józef	Drożdż	190	0,30
	Franciszek	Gawęda	101	0,30
	Józef	Gazda	404	0,30
	Adam	Guzdek	387	0,30
	Stanisław	Jarek	249	0,30
	Tekla	Kencka	154	0,30
	Antoni	Kolber	286	0,30
	Karol	Kurek	603	0,30
	Jan	Lipowski	501	0,30
	Antoni	Płonka	67	0,30
	Józef	Płonka	278	0,30
	Andrzej	Ramenda	222	0,30
	Jan	Wójtowicz	498	0,30
	Honorata	Zając	249	0,30

Kalendarium choczeńskie - wydarzyło się między 27 marca a 2 kwietnia

27 marca

• 1863- urząd powiatowy w Wadowicach odebrał nowo wybudowany budynek szkolny w Choczni, przekazał go  na rzecz miejscowej gminy i ustanowił świeckiego dozorcę szkolnego.
• 1874- urodził się Franciszek Stankowicz, górnik w Marianskich Horach koło Ostravy, dziadek czeskiej śpiewaczki operowej Milady Safrankovej- Waldhansovej, solistki opery w Ostravie.
• 1895- w Stryju urodził się Michał Kornelak, nauczyciel i kierownik szkoły w Choczni Dolnej w latach 1935-39, członek rady gromadzkiej (1935-39) oraz Rady Miejscowej Szkolnej. Oprócz Choczni pracował w szkołach w: Sokółce, Zabielu, Myszkowie, Wadowicach i Kalwarii Zebrzydowskiej. W czasie okupacji w tajnym nauczaniu, po wojnie między innymi: podinspektor szkolny, radny powiatowy, szef powiatowego ośrodka metodycznego dla nauczycieli oraz wieloletni prezes oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiegow Wadowicach.
• 1907- urodził się Aleksander Drożdż, radny gminny w latach 1949-50 oraz 1951-53.

28 marca

• 1821- urodził się Wojciech Widlarz, choczeński wójt (1861-1865), współinicjator powstania pierwszej trzyklasowej szkoły ludowej w 1859 roku i pełnomocnik gminny do spraw jej budowy.
• 1847- urodził się Wojciech Woźniak, rolnik, kapral 10 pułku dragonów Austro-Węgier.
• 1863- urodził się Leon Ruła, członek rady nadzorczej choczeńskiej kasy zapomogowo-pożyczkowej (1910-1920). 
• 1865- w Czarnym Dunajcu urodził się Jan Kapel, przyszły ksiądz i wikariusz w Choczni (od 1894 roku).
• 1922- w Niepołomicach zmarł ojciec Alfons Majcher z zakonu paulinów (świeckie imię Stanisław), administrator parafii w Choczni w 1895 roku po śmierci proboszcza Komorka. Katecheta szkolny w Krakowie, magister nowicjatu oo. Paulinów, podprzeor w Krakowie i przeor w klasztorze Pelifoeld na Węgrzech.
• 1934- zmarł Szymon Łapka, karczmarz, znachor, zielarz i myśliwy. Członek komitetu parafialnego i rady nadzorczej kasy zapomogowo-pożyczkowej w Choczni. 
• 1936- urodził się Tadeusz Grzywa, prawnik, absolwent liceum w Wadowicach (1954), sędzia w Żywcu i w Bielsku Białej.
• 1945- w Warszawie urodził się Sławomir Osiński, komendant Milicji Obywatelskiej w Wadowicach, mieszkaniec Choczni pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym.
• 1967- zmarła Bronisława Płonka, przedwojenna farmaceutka, pierwsza kobieta urodzona w Choczni z wyższym wykształceniem (magister farmacji). Pracowała między innymi w aptekach krakowskich i w Myślenicach. Po wojnie przejściowo aresztowana, wykonywała prace społeczne z powodu podpisania volkslisty.

29 marca

• 1823- w Stryszawie urodził się Jan Bogdanik, późniejszy ksiądz, po święceniach wikariusz w Choczni (1855-57).
• 1840- urodziła się Maria Guzdek, po mężu Wawro, żona artysty ludowego Jędrzeja Wowro, która wywarła duży wpływ na tematykę jego twórczości.
• 1906- urodził się Franciszek Twaróg (później Jaśmiński), rzeźbiarz, architekt, rzemieślnik w dziedzinie stolarstwa artystycznego, nauczyciel zawodu.  Absolwent klasy rzeźbiarskiej w ramach Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. Od 1920 roku (z przerwami) mieszkaniec Murowanej Gośliny w Wielkopolsce, członek komitetu budowy tamtejszej szkoły oraz zarządu Rzemieślniczej Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu Branży Drzewnej.
• 1981- zmarła Maria Nowak z domu Huber, nauczycielka w Choczni Dolnej przed II wojną światową i w okresie powojennym. Przewodnicząca Koła Gospodyń Wiejskich w Choczni (1955). Żona kierownika szkoły Tadeusza Nowaka.
• 2008- w Oławie zmarł Tadeusz Widlarz, żołnierz zawodowy Ludowego Wojska Polskiego, później pracownik cywilny jednostki w Oławie.

30 marca

• 1879- zmarł hrabia Ignacy Maciej Józef Bobrowski, właściciel praw do patronatu nad parafią choczeńską od 1835 roku. Właściciel dóbr Poręba Wielka i Łazy. Członek rady powiatowej  w Wadowicach, kapitan armii c.k.
• 1884- w Gdowie urodził się Stanisław Żyła, późniejszy ksiądz używający nazwiska Żeliwski. Wikariusz choczeński w latach 1916-1920, opiekun Katolickiego Stowarzyszenia Dziewcząt. Od 1931 roku proboszcz w Stryszowie; zginął w Auschwitz.
• 1908- urodził się Jan Ramenda, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku aresztowany przez NKWD w Kowlu i więziony w obozach w Szepietówce i w Równem. W 1941 roku wstąpił do armii generała Andersa, jako kapral 18 Batalionu Strzelców 2 Korpusu Polskiego zginął pod Monte Cassino.

31 marca

• 1991- zmarł Jan Mirek, organizator spółdzielni produkcyjnej im. Rokossowskiego w Choczni na początku lat pięćdziesiątych XX wieku.

1 kwietnia

• 1804- urodził się Wincenty Kobiałka, nauczyciel w szkole w Choczni Górnej w latach 1826-1827 i w 1836 roku oraz w Choczni Dolnej w 1844 i 1845 roku, członek choczeńskiego Towarzystwa Trzeźwości od 1844 roku.  
• 1815- w Białce urodził się Wojciech Wciślak, ksiądz, wikariusz w Choczni w 1860 roku
• 1875- samobójstwo przez powieszenie popełnił w Choczni Jozef Dzivoky, żołnierz rodem z Moraw.
• 1892- urodził się Aleksander Widlarz, nauczyciel, społecznik i publicysta, działacz PTTK oraz Związku Nauczycielstwa Polskiego. Członek kapeli rodzinnej braci Widlarz i Sokolej Drużyny Polowej w Choczni. Absolwent Krajowych Kursów dla Przemysłu Ceramicznego w Krakowie-Podgórzu z tytułem technika-ceramika, a później seminarium nauczycielskiego w Kętach. Pracował w cegielni, fabryce dachówek, folwarkach, a następnie jako nauczyciel w: Rzykach, wielkopolskim Jarząbkowie, Szczytnikach koło Gniezna, Długołęce i Bierutowie na Dolnym Śląsku  (po wojnie) i na koniec kariery zawodowej w Bolesławcu, w charakterze kierownika powiatowego Referatu Oświaty i Kultury Dorosłych. Publikował w "Oświacie pozaszkolnej" i "Naszej Gazetce". Autor opracowania „Pomyłka sprawiedliwości: obrazek z życia Karola Kurpińskiego” .
• 1897- w Śleszowicach urodził się Alojzy Małusecki, mieszkaniec Choczni i Wadowic, żołnierz armii austriackiej w I wojnie światowej, podporucznik piechoty WP w wojnie polsko-bolszewickiej, kapitan piechoty w kampanii wrześniowej 1939 roku, major Armii Krajowej pseudonim "Włodek"- dowódca III batalionu Legionu Śląskiego, po wojnie żołnierz Ludowego Wojska Polskiego.
• 1907- urodził się Konstanty Mizera, członek gminnej komisji drogowej w 1954 roku.
• 1916- urodził się Tadeusz Bryzek, absolwent wadowickiego gimnazjum w 1938 roku, po wojnie działacz społeczno- polityczny. W 1950 wicestarosta chrzanowski, członek Komisji Rewizyjnej PZPR w Chrzanowie. W 1954 roku odznaczony Medalem 10-lecia Polski Ludowej, a w 1956 Srebrnym Krzyżem Zasługi. 
• 1917- urodził się Antoni Sordyl, podoficer zawodowy Wojska Polskiego, w 1947 roku powrócił z Niemiec do Choczni.
• 1932- w Śleszowicach zmarł Ignacy Koman, mistrz krawiecki, uczestnik I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej, w której został ranny. Pierwszy prezes klubu sportowego "Olimpia" w Choczni i sponsor strojów piłkarskich.

2 kwietnia

• 1872- zmarł Kazimierz Wider, deputowany gminny (radny) potwierdzający w 1852 roku prawidłowość sporządzenia spisu własności gruntowej w Choczni. Członek Towarzystwa Trzeźwości od 1844 roku, posiadacz półroli (około 21 hektarów)- największej chłopskiej własności w ówczesnej Choczni.
• 1906- urodził się Franciszek Ścigalski, kapral 5 pułku artylerii w Krakowie, po zakończeniu służby zasadniczej ochroniarz prezydenta Ignacego Mościckiego oraz przewodnik wycieczek po zamku wawelskim w Krakowi, gdzie służbowo zamieszkiwał. W 1939 roku brał udział w ewakuacji arrasów wawelskich do Rumunii. Od 1940 roku w wojsku polskim we Francji w 202 pułku artylerii ciężkiej. Jego jednostka przekroczyła granicę Szwajcarii, a ranny Franciszek Ścigalski został internowany. Po wojnie jako inwalida pracował w warsztatach Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski.
• 1910- wytyczono plac pod budowę szkoły w Choczni Dolnej. 
• 1912- urodził się Chaim Henryk Schoengut, podchorąży 3 pułku piechoty w kampanii wrześniowej 1939 roku, więzień stalagu VIIIA w Goerlitz, gdzie pełnił także funkcję tłumacza, zwolniony w 1941 roku. Później partyzant na Lubelszczyźnie, członek żydowskiego oddziału Mietka Kozietulskiego.
• 1921- urodził się Piotr Bandoła, przedwojenny szewc, żołnierz Batalionów Chłopskich na Lubelszczyźnie i zwiadu Samodzielnego Batalionu Ogniomiotnego I Armii Wojska Polskiego, z którą dotarł w stopniu kaprala aż do Berlina. Po powrocie do Choczni pracował jako brygadzista robót drogowych, a potem w Andrychowskich Zakładach Przemysłu Bawełnianego. Pełnił przez pewien czas funkcję sołtysa, kierował regulacją koryta Choczenki oraz działał w ZBOWiDzie. Mieszkaniec Pagórka Malatowskiego.
• 1942- w egzekucji na placu targowym w Żywcu zostali straceni przez powieszenie bracia Jan i Józef Świętkowie wraz z dziewięcioma innymi osobami. Świętkowie zostali oskarżeni o sabotaż gospodarczy, polegający na rozprowadzaniu na terenie Rzeszy sfałszowanych kart odzieżowych. 
• 1950- według spisu na 750 gospodarstw rolnych w Choczni przypadało 121 koni, głównej siły pociągowej w uprawie roli.

Księża z Choczni - ksiądz Wojciech Bryndza

Z choczeńskiego rodu Bryndzów pochodziło aż trzech księży. Dwóch z nich było braćmi- to Antoni Bryndza (1829-1888) i znacznie od niego młodszy Wojciech Bryndza.

Wojciech urodził się 20 kwietnia 1842 roku pod numerem 169, w centralnej części Choczni, blisko obecnej szkoły podstawowej w Choczni Dolnej i przystanku kolejowego.

Jego rodzice- Franciszek Bryndza i Teresa z domu Nowak posiadali nieco ponad 10 mórg gruntu.

Po ukończeniu szkoły w Choczni, w której nauczał go organista Józef Cap, młody Wojciech kontynuował edukację w gimnazjach w: Cieszynie, Krakowie i w Bochni. To ostatnie ukończył w 1866 roku.

Następnie idąc w ślady swojego  brata Antoniego rozpoczął studia teologiczne w Tarnowie, gdzie mieściła się wówczas siedziba diecezji, do której należała Chocznia.

Kolegami z roku Wojciecha Bryndzy było dwóch innych chocznian- Franciszek Dąbrowski i Ignacy Wójcik.

12 sierpnia 1870 roku Wojciech Bryndza został wyświęcony na księdza przez biskupa ordynariusza tarnowskiego Józefa Alojzego Pukalskiego.

Zaraz po święceniach ksiądz Bryndza rozpoczął trzyletnią posługę jako wikariusz w Spytkowicach pod Zatorem.

W 1873 roku został przeniesiony do Lisiej Góry na północ od Tarnowa, do parafii Matki Bożej Różańcowej.

Dziewięć lat później (1882) został administratorem tejże parafii, słynącej z kultu maryjnego, a wkrótce potem jej proboszczem.

W trakcie swojej posługi w Lisiej Górze przeprowadził generalny remont kościoła, erygował kilka bractw religijnych i współuczestniczył w budowie szkoły.

Był także współzałożycielem miejscowego kółka rolniczego oraz Kasy Stefczyka. 

W 1887 roku został odznaczony Expositorum canonicale,

Ksiądz Wojciech Bryndza sprowadził do swojej parafii siostry Służebniczki Najświętszej Maryi Panny i wybudował dla nich ochronkę w Jastrząbce Nowej (1897).

W tej samej miejscowości razem z parafianami postawił od podstaw kościół filialny.

Kamień węgielny pod budowę położono 11 lipca 1900 roku, a budowany kościół usytuowany był w pobliżu granicy Jastrząbki Nowej i Nowych Żukowic.

5 marca 1902 roku nowy kościół został poświęcony przez proboszcza Bryndzę, z upoważnienia biskupa Wałęgi.

W 1903 roku biskup tarnowski Leon Wałęga utworzył ekspozyturę w Jastrząbce Nowej, niezależną od parafii w Lisiej Górze, na co zgodę wcześniej wyraził ksiądz Wojciech Bryndza.

W tym samym roku ks. Bryndzę wyróżniono przywilejem noszenia Rokiety i Mantoletu, czyli szaty kościelnej używanej przez kardynałów, biskupów, niektórych prałatów i kanoników (Rokieta), na którą nakładano wierzchni strój bez rękawów, sięgający kolan (Mantolet).

Rok później proboszcz lisiogórski poświęcił cmentarz w Jastrząbce Nowej.

W czasie I wojny światowej ksiądz Wojciech Bryndza przejęty obrabowaniem parafii przez wojska rosyjskie zmarł 23 maja 1915 roku w wieku 73 lat.

Oficjalną przyczyną zgonu była astma, na którą cierpiał od wielu lat.

Po śmierci spoczął na cmentarzu w Lisiej Górze.

Choczeńska kronika wypadków - część XI

Przypadki "morbo vesparum" w 1758 roku

Choczeński proboszcz Jan Bylina de Leszczyny w zapisach metrykalnych dotyczących zgonów swoich parafian z reguły nie podawał przyczyny ich śmierci.

Wyjątek stanowią przypadki "morbo vesparum", których aż cztery miały miejsce jesienią i wczesną zimą 1758 roku.

Musiały być to zatem sytuacje niezwykle rzadkie, a przyczyna śmierci na tyle niezwykła, że ksiądz Bylina zdecydował się o nich wspomnieć.

Czym było "morbo vesparum"? 

W dosłownym przekładzie chorobą spowodowaną przez osy, choć prawdopodobnie chodziło tu raczej o większe od nich szerszenie, których użądlenia są znacznie bardziej bolesne, a wstrzykiwany przez nie w wielokrotnie większych ilościach jad może prowadzić do śmierci, nawet u osób nieuczulonych.

Reakcją na wstrzyknięte przez szerszenie toksyny bywają: napady drgawek, zapalenia nerwów obwodowych, narastające poczucie duszności i osłabienia, obrzęk szyi i twarzy, czy spadek ciśnienia krwi powodujący zapaść z utratą przytomności.

Wszystkie cztery przypadki "morbo vesparum" z 1758 roku dotyczyły dzieci lub młodzieży:

• 19 października zmarł ośmioletni Urban Ciszkowski, syn Wojciecha,
• 28 listopada zmarła trzyletnia Zofia Rokowska, córka Michała,
• 9 grudnia zmarł dwuletni Maciej Ramza, syn Wojciecha,
• 10 grudnia zmarł trzynastoletni Jan Kanty Żak, syn Jana.

Podane daty zgonów mogą świadczyć o utrzymywaniu się wtedy nietypowo wysokiej temperatury powietrza aż do drugiej dekady grudnia, ponieważ zimą szerszenie i osy giną, oprócz zagrzebującej się w ziemi matki.

A także o braku dozoru nad dziećmi i nierozwadze ofiar, gdyż szerszenie atakują zwykle tylko w sytuacji zagrożenia, na przykład próbach zniszczenia gniazda.

2 listopada 1903

Na skutek poparzenia wrzątkiem zmarł tragicznie dwuletni Ferdynand Bandoła, syn murarza Piotra i jego żony Anieli z Widlarzów. Do wypadku doszło, gdy Aniela odcedzała ugotowane ziemniaki, a mały Ferdynand nieoczekiwanie podskoczył tak nieszczęśliwie, że znalazł się pod wylewanym wrzątkiem, doznając silnych poparzeń.

---------------------------------------------------

Część I kroniki wypadków- LINK

Część II kroniki wypadków- LINK

Część III kroniki wypadków- LINK

Część IV kroniki wypadków- LINK

Część V kroniki wypadków- LINK

Część VI kroniki wypadków- LINK

Część VII kroniki wypadków- LINK

Część VIII kroniki wypadków- LINK

Część IX kroniki wypadków- LINK

Część X kroniki wypadków- LINK

Kalendarium choczeńskie- wydarzyło się między 20 a 26 marca

20 marca

• 1891- urodził się Franciszek Ramenda, przedwojenny radny gromadzki, po wojnie radny (1951-53), taksator gminny, ławnik sądowy, członek Komitetu Elektryfikacji Wsi, przewodniczący Gminnej Komisji Rolnej.
• 1994- zmarł Stanisław Pietruszka, współinicjator wznowienia działalności Ochotniczej Straży Pożarnej w Choczni po 1945 roku i jej pierwszy powojenny prezes zarządu. Ławnik sądowy w Wadowicach, radny gromadzki, wybierany w 1954 i 1958 roku, członek prezydium GRN w Choczni. Z zawodu księgowy i kasjer w Gminnej Kasy Spółdzielczej w Wadowicach.
• 2004- w Szczecinie zmarł Henryk Józef Bąk, członek zboru "Betania" Kościoła Zielonoświątkowego, kantor i członek chóru.

21 marca

• 1748- wizytacja parafii choczeńskiej przez kanonika krakowskiego Józefa Kazimierza Lanckorońskiego z Brzezia. Wykazała istnienie w kościele choczeńskim ołtarza z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, jako świadectwo jej kultu w tym rejonie.
• 1791- urodził się Wojciech Bąk, który w 1852 roku potwierdzał prawidłowość sporządzenia katastru gruntowego Choczni. Członek Towarzystwa Wstrzemięźliwości (od 1844 roku).
• 1816- urodził się Jan Manda, późniejszy ksiądz, pracujący jako wikariusz w Choczni (1852).
• 1873- ksiądz proboszcz Józef Komorek został mianowany inspektorem przy choczeńskiej szkole.
• 1886- w Wieliczce urodził się Rudolf Weinert, późniejszy nauczyciel w Choczni Górnej w latach 1908-1909. Absolwent seminarium nauczycielskiego w Krakowie, pracował także w: Andrychowie, Lanckoronie i w Sieradzu. Radny miejski z ramienia PPS i współzałożyciel Towarzystwa Muzycznego w Sieradzu. Badacz- archeolog stanowisk w okolicach Sieradza i Wielunia, współzałożyciel i pierwszy kustosz Muzeum w Sieradzu. W 1940 roku został członkiem NSDAP i Reichsdeutschem, oraz opiekunem archiwów w Sieradzu. Przed nadejściem frontu i wojsk radzieckich ocalił muzealne zbiory przed zniszczeniem magazynując je w klasztorze podominikańskim i w mleczarni. 
• 1889- posiedzenie komitetu parafialnego na którym postanowiono o ubezpieczeniu budynku kościoła i plebani od ognia.
• 1914- w Lublińcu urodził się Marian Roman Zadorecki, urzędnik, późniejszy mieszkaniec Choczni i więzień obozu KL Auschwitz.
• 1945- ekshumowano zwłoki zastrzelonego przez Niemców w Księżym Lesie Adama Turały.
• 1989- w Świdnicy zmarł Jan Bandoła, absolwent wadowickiego gimnazjum (1930), przedwojenny urzędnik pocztowy w: Kalwarii, Kętach, Czarnym Dunajcu, Chochołowie, Rychwałdzie, Łodygowicach, Sosnowcu i ponownie w Kętach. W czasie wojny wywieziony na przymusowe roboty do Niemiec. Od 1945 pracownik Powiatowej Rady Narodowej w Wadowicach, później wyjechał na stałe do Świdnicy.
• 1997- w Opolu zmarł Mieczysław Woźniak, inspektor w tamtejszym urzędzie telekomunikacyjnym. Przedwojenny uczeń gimnazjum w Wadowicach.

22 marca

• 1842- dotychczasowy proboszcz choczeński Wojciech Komorek objął parafię w Podegrodziu.
• 1874- krakowski „Czas” informował o przeniesieniu ks. Józefa Żychowicza z Międzybrodzia do Choczni na stanowisko wikariusza.
• 1887- urodziła się Anna Mrzygłód, po mężu Bandoła, ofiara II wojny światowej, zmarła w szpitalu w Wadowicach „z ran odniesionych w wypadkach wojennych” .
• 1925- urodził się Kazimierz Czapik, magister ekonomii, absolwent liceum w Wadowicach i WSE w Katowicach, dyrektor przedsiębiorstwa transportowego.
• 1927- zakończenie dwudniowych wyborów samorządowych w Choczni. 100% mandatów radnych gminnych (40) otrzymali kandydaci PSL „Wyzwolenie”. Głosowało na nich w czterech kołach wyborczych 440 osób, a na kandydatów koalicji Chjeno-Piasta 36 osób. Największą liczbę głosów otrzymał dotychczasowy naczelnik Gminy Józef Putek. Agitację na rzecz Chjeno-Piasta prowadzili redaktorzy Eugeniusz Bielenin i Stanisław Ścigalski.
• 1931- włamanie do Kasy Stefczyka w Choczni, z której po rozpruciu ogniotrwałego sejfu ukradziono 1162 złote. 
• 1969- zmarła Matylda Szymocha z domu Widlarz, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni, wiceprezeska (1937-38) i prezeska (od 1939) tej organizacji.
• 2005- zmarła Maria Ramult z domu Bator, radna Gminnej Rady Narodowej w Wadowicach od 1973 roku. 

23 marca

• 1793- w Krościenku urodził się Wojciech Komorek, późniejszy proboszcz parafii choczeńskiej. Absolwent gimnazjum w Podolińcu na Spiszu i studiów teologiczno- filozoficznych we Lwowie i w Bochni. Po święceniach w 1824 roku wikariusz w Wadowicach, później administrator i proboszcz w Choczni, skąd przeniesiony został do Podegrodzia. Dzięki jego staraniom założono w Choczni nowy cmentarz, ulokowany przy drodze z kościoła do Zawadki. Kościół choczeński wysposażył w nowy dzwon i lampę przed ołtarzem.
• 1840- urodził się Szczepan Pietruszka, radny gminny, podwójci, członek komitetu budowy kościoła (1880-1886).
• 1880- urodził się Wojciech Paterak, górnik w Marianskich Horach koło Ostrawy.
• 1888- urodził się Stanisław Guzdek, przedwojenny radny gromadzki.
• 1914- w Facimiechu urodziła się Helena Tarasek, nauczycielka w Choczni, córka choczeńskiej nauczycielki Albiny Tarasek z domu Bielenin..
• 1915- urodził się Stanisław Kręcioch, absolwent Technikum Rolniczego w Czernichowie, gminny inspektor rolny, członek komisji do spraw zwalczania analfabetyzmu, działacz amatorskiego ruchu teatralnego związany z choczeńską świetlicą. Od 1973 roku pracownik "Bielmaru" w Bielsku, odznaczony odznaką "Zasłużony Pracownik Rolnictwa".
• 1918- urodziła się Aniela Świętek, później po mężu Mrzygłód, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni, skarbniczka (1939) i delegatka na zjazd wojewódzki.
• 1923- urodził się Emil Góra, strażak zawodowy, funkcjonariusz Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej w Bielsku, do której wstąpił po odbyciu zasadniczej służby wojskowej.
• 1990- zmarł Andrzej Królik, członek gminnej Komisji Odbudowy Wsi od września 1946 roku. 
• 2008- zmarła Wanda Balisz z domu Reguła, pielęgniarka.

24 marca

• 1891- urodził się Franciszek Koman, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (56 pułk piechoty). Dostał się do niewoli rosyjskiej i był więziony w Pietropawłowsku w guberni akmolińskiej. 
• 1893- zmarła hrabina Albina Dunin z domu Bobrowska, współwłaścicielka dóbr tytularnych w Choczni, z prawem do patronatu nad choczeńską parafią od 1859 do 1893 roku. 
• 1901- urodziła się Maria Siwiec, wywieziona w czasie II wojny światowej przez Rosjan do Azji Środkowej, gdzie zmarła.
• 1913- urodził się Wojciech Paterak, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku, wzięty do niewoli niemieckiej koło Annopola i przetrzymywany w stalagu Greifswald. 
• 1992- zmarł Kazimierz Płonka, stolarz, członek Gminnej Rady Narodowej w Choczni od 1950 roku.

25 marca

• 1898- urodził się Wojciech Burzej, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (56 pułk piechoty), który zginął w czasie walk na froncie.
• 1901- pochodzący z Choczni Jan Guzdek został wyświęcony na księdza w USA w diecezji St. Cloud w amerykańskim stanie Minnesota.
• 1901- w Vitkovicach urodził się Józef Leon Ryłko, syn kierownika choczeńskiej szkoły, absolwent prawa UJ, urzędnik we Lwowie i porucznik rezerwy Wojska Polskiego.
• 1904- urodziła się Maria Dąbrowska, później po mężach Bryndza i Gregorczyk, woźna w Technikum Ekonomicznym w Wadowicach i gospodyni ks. Kolbra w Choczni. 
• 1911- urodził się Władysław Hałat, żołnierz Wojska Polskiego, w wojnie obronnej 1939 roku ranny w nogę, co spowodowało trwałe inwalidztwo. Po wojnie pracował jako rolnik i robotnik w Spółdzielni Gminnej w Wadowicach. Członek Związku Samopomoc Chłopska, Ochotniczej Straży Pożarnej i komitetu rodzicielskiego przy szkole w Choczni Dolnej. 
• 1934- Władysław Ruła został wyświęcony na księdza w Krakowie.
• 1941- stolarz Leon Bąk został wywłaszczony z warsztatu na rzecz niemieckiego osadnika Jana Fuchra.
• 1941- w Osielcu urodził się Jan Zaręba, późniejszy ksiądz, wikariusz w Choczni w latach 1967-68, sprawował także posługę w Płazie, Kiczorze/Nieledwi, Jaroszówce, Żywcu, Miętustwie, Ryczowie, Wadowicach, Krakowie-Mistrzejowicach, Myślenicach, Chrzanowie i w Zakopanem.
• 1944- podczas nalotu bombowego zginął w Niemczech stolarz Piotr Paterak.
• 2002- w Wadowicach zmarł Edward Warmuz, kapitan Ludowego Wojska Polskiego, wcześniej w czasie II wojny światowej robotnik przymusowy w Austrii. W 1995 roku odznaczony medalem za długoletnie pożycie małżeńskie.

26 marca

• 1883- urodził się Jan Baner, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej, który zaginął i w 1926 roku został sądownie uznany za zmarłego. 
• 1897- urodził się Izydor Bryndza, członek choczeńskiej Sokolej Drużyny Polowej w 1913 roku, żołnierz Legionów Polskich podczas I wojny światowej (1 pułk piechoty), z zawodu piekarz. Po II wojnie światowej mieszkaniec Ziem Odzyskanych.
• 1941- Wojciech Bąk został zwolniony z niemieckiego stalagu Schildberg.
• 1942- urodził się Henryk Świętek, doktor nauk medycznych, lekarz stomatolog w Zawoi i Skawicy, założyciel i kierownik Gabinetu Chirurgii Stomatologicznej w Suchej Beskidzkiej. Brydżysta, uczestnik rajdów starych samochodów na aucie Syrena 105, wyróżniony tytułem „Zasłużony dla gminy Zawoja”.
• 1945- od kul rabusiów zginął w Choczni Franciszek Sordyl.
• 1986- zmarła Maria Gawrońska, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni, od 1939 roku wiceprezeska koła. W czasie wojny na przymusowych robotach w Niemczech. Członkini Gminnej Rady Narodowej w Choczni (od 1953 roku), zarządu spółdzielni produkcyjnej im. Rokossowskiego w Choczni oraz Koła Gospodyń Wiejskich. Od grudnia 1954 roku członkini Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej odpowiedzialna za kontraktację roślinną i zwierzęcą oraz pomoc sąsiedzką. Była również radną powiatowej Rady Narodowej w Wadowicach (od 1955 roku), członkinią komisji handlu oraz ławnikiem Sądu Powiatowego w Wadowicach (od 1956 roku).

Choczeńskie rody - Guzdkowie

Guzdkowie należą do tych nielicznych rodzin, które nieprzerwanie zamieszkują Chocznię już od XVI wieku.

W 1589 roku odnotowano mianowicie przekazanie przez gromadę choczeńską wspólnego pastwiska na rzecz niejakiego Marcina Guzdka, za co po wieczne czasy zobowiązano go i jego następców do odprowadzania na kościół w Choczni dwóch funtów wosku rocznie.

Natomiast pięć lat później- 13 lutego 1594 roku- swojego syna Walentego chrzcili w Wadowicach Paweł i Agnieszka Guzdkowie z Choczni.

Kolejny przedstawiciel tej rodziny musiał w jakiś sposób zasłużyć się Rzeczpospolitej Obojga Narodów, ponieważ 3 grudnia 1638 roku ówczesny król Władysław IV Waza nadał Łukaszowi Guzdkowi z Choczni, jego żonie Zofii i ich spadkobiercom przywilej prowadzenia młyna, z tytułu czego mieli odprowadzać rocznie 46 złotych do skarbu koronnego. Przywilej tej nie wyznaczał innych powinności Guzdków ani robocizn.

Młyn w Choczni musieli Guzdkowie prowadzić jednak już wcześniej, o czym przeczytać można w dekrecie sądu referendarskiego z 1639 roku, gdzie wspomniane jest o jakiejś bezprawnej egzekucji: rzeczy, pieniędzy i sprzętów domowych w młynie Guzdków ze strony starosty barwałdzkiego Mikołaja Komorowskiego, czyli przed 1629 rokiem.

Według lustracji dóbr królewskich województwa krakowskiego z lat sześćdziesiątych XVII wieku młyn o jednym kole w Choczni „na potoku częstokroć wysychającym” nadal należał do Wątroby alias Guzdka, z którego miał płacić czynszu rocznego 16 złotych. To ciekawa informacja, pozwalająca utożsamić choczeńskich Guzdków i Wątrobów, stanowiących później dwa osobne rody.

Wątroba/Guzdek posiadał i uprawiał również własną rolę, ale nie odprowadzał z niej czynszu, jak inni kmiecie, co było tolerowane przez starostwo obawiające się „aby młyna nie odbiegł” (nie porzucił), „przez co by dwór niewygodę miał i młyn pustoszał”.

Spisy płatników podatku kościelnego z tego okresu pozwalają zlokalizować młyn Wątrobów/Guzdków w dolnej części wsi, poniżej obecnego Pagórka Malatowskiego. A młynarz zapisany jest w nich jako Łukasz Wątrobik- noszący to samo imię, co osoba wymieniona w przywileju z 1638 roku.

Druga siedziba ówczesnych Guzdków znajdowała się w okolicach kościoła parafialnego, a ich rola rozciągała się od Choczenki po granice Zawadki, sąsiadując z rolą Komanów/Kumanów oraz Ramendów.

Z tych Guzdków wywodził się kowal Jakub Guzdek, trzykrotnie żonaty: z Zofią Woytylonką (1652), Katarzyną Buchalonką (1654) i Reginą Kleśniak/Turała (1662).

Do końca XVII wieku swoje dzieci chrzcili w Choczni także inni Guzdkowie: Błażej, Wincenty, Mikołaj, Urban i Walenty (synowie kowala Jakuba) oraz Jan (syn Wincentego). Ich nazwiska zapisywano w formie: Guzdek, Gustek, Guzdczyk, Guździk, Gusztkowic.

Tylko trzech z nich występuje jako formalni właściciele roli i płatnicy taczma (podatku kościelnego): Błażej, Urban i Walenty, posiadający nadal pola koło kościoła, między Komanami, a Ramendami.

W 1731 roku krupnik (czyli wytwórca kasz) Józef Guzdek został zamordowany przez trzech zbójników przy głównym choczeńskim gościńcu (obecnie nazywanym Starym Gościńcem lub Drogą Sobieskiego). Jego żona miała wystawić w miejscu morderstwa krzyż lub kapliczką usytuowaną tam, gdzie na tak zwanej Bożej Męce stoi dzisiaj murowana kapliczka upamiętniająca ofiary licznych epidemii.

W nieco późniejszych latach znany był w Choczni kupiec zbożowy Urban Guzdek i karczmarz/sklepikarz Kazimierz Guzdek.  Z kolei w ostatnim dwudziestoleciu XVIII wieku Guzdkowie brali aktywny udział we władzach gromadzkich- Maciej (syn Wojciecha) był wójtem (do 1783), a Wawrzyniec (syn Mikołaja) oraz Jan (brat Macieja) przysiężnymi, czyli radnymi.

Z tego okresu pochodzi również historia obicia kijem jednego z Guzdków z rozkazu właściciela wsi Jana Kantego Biberstein Starowieyskiego. Powodem tej pokazowej kary był fakt korzystania przez Guzdka wraz z żoną z trunków karczmy wadowickiej, a nie austerii choczeńskiej, z której zyski czerpał właśnie Starowieyski. Guzdek zaskarżył dziedzica do cyrkułu, w wyniku czego władze obwodowe nakazały Starowieyskiemu, „ażeby Guzdkowi i żonie jego za nieprzyzwoite bicie 4 reńskie 14 krajcarów zapłacił” i wyrok ten utrzymały, mimo odwołania właściciela Choczni.

Na podstawie Metryki Józefińskiej, pierwszego galicyjskiego spisu własności rolnej (1785-89) ustalić można, że choczeńscy Guzdkowie posiadali parcele rolne już nie tylko w okolicach kościoła, jak ponad 100 lat wcześniej, ale także w górnej Choczni w Niwie od Lasu Gorniej.

W pierwszej połowie XIX wieku wśród bardzo już rozrośniętego rodu choczeńskich Guzdków wyróżnili się:

• Jan Guzdek kowal (1829),
• Jan Guzdek, sklepikarz i rolnik (1832),
• Antoni Guzdek nauczyciel w szkole przyparafialnej (1833), wcześniej przez 6 lat uczeń gimnazjum w Podolińcu na Spiszu,
• Antoni Guzdek przysiężny gromadzki (1844),
• Szymon Guzdek (ur. 1818), rzeźbiarz kościelny i rolnik.

Kolejny spis własności z lat 1844-52 notuje już 10 właścicieli gruntów o nazwisku Guzdek, a kilku kolejnych zostało zapisanych zapewne błędnie jako Gurdek. 

Jan, Szymon (rzeźbiarz) i Jędrzej Guzdkowie gospodarowali tam, gdzie ich przodkowie z XVII wieku, a trzech kolejnych Janów Guzdków, jak również trzech Józefów, posiadało swoje pola powyżej kościoła, od Choczenki, po granice Frydrychowic. Tam także oraz w Niwie Zarębki i Morgi wykazane są grunty Gurdków/Guzdków.  Posiadaczem największej ilości ziemi z wszystkich Guzdków był wtedy Augustyn Guzdek, właściciel ponad 16 mórg bezpośrednio przylegających do granicy Wadowic (na północ od Choczenki przy obecnym Zawalu).

Nazwisko Guzdek było na czwartym miejscu pod względem częstości (55 osób) wśród członków choczeńskich Towarzystw Wstrzemięźliwości i Trzeźwości, skupiających od 1844 zdecydowaną większość dorosłej ludności wsi.

Zważywszy na liczebność i względną zamożność choczeńskich Guzdków nie dziwi fakt, że przedstawiciele tego rodu piastowali istotne stanowiska we władzach gminnych oraz uzyskiwali coraz wyższe wykształcenie.

W 1852 roku Szczepan Guzdek (ur. 1800)  podpisywał w imieniu wsi „Grundparzellen Protocoll”, akceptując ustalenia spisu gruntowego,  a później był pełnomocnikiem wójta i współinicjatorem powstania pierwszej trzyklasowej szkoły ludowej w 1859 roku.

Jeden z licznych w XIX wieku Józefów Guzdków (ur. 1842) był zastępcą wójta, członkiem Rady Miejscowej Szkolnej (od 1877), komitetu budowy kościoła (1880-1886) i zarządu Kółka Rolniczego (od 1891). W Radzie Miejscowej Szkolnej zasiadał też jego starszy brat Jan (ur. 1827).

Wspomniani wyżej Guzdkowie z wyższym wykształceniem to:

• Wojciech (ur. 1849), absolwent gimnazjum św. Anny w Krakowie oraz seminarium nauczycielskiego jako stypendysta Sejmu Krajowego i student Wydziału Filozoficznego UJ. Wieloletni nauczyciel i kierownik szkół męskich w Krakowie, działacz Towarzystwa Pedagogicznego, współpracownik doktora Jordana oraz autor podręczników szkolnych, (link)
• Jan (ur. 1857), filolog klasyczny, absolwent gimnazjum św. Anny w Krakowie oraz Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, wcześniej niedoszły ksiądz i student teologii w: Tarnowie, Krakowie i Klagenfurcie. Pracował zawodowo jako nauczyciel greki, łaciny i języka polskiego szkół średnich w: Brzeżanach, Stryju, Wadowicach i Krakowie Podgórzu, (link)
• Jan/John (ur. 1876), uczeń wadowickiego gimnazjum, student teologii we Włoszech i USA, wyświęcony na księdza w 1901 roku. Pracował w licznych parafiach polonijnych w USA, najdłużej w Browerville w Minnesocie. Barwna i wielowymiarowa postać, dezerter z armii austriackiej, a potem jej honorowy kapelan, działacz polonijny, poeta, pisarz, rzeźbiarz i myśliwy. (link)

Talenty artystyczne przejawiał również starszy brat księdza Jana- Karol Guzdek (ur. 1866). Był wziętym malarzem portretów i scenek rodzajowo-patriotycznych, zawodowo trudniącym się malowaniem wnętrz i elewacji świątyń, nie tylko katolickich, ale i na przykład meczetów.

Podobnie jak ksiądz Jan duchową drogę rozwoju wybrała Antonina Guzdek (ur. 1866), przez 40 lat zakonnica-karmelitanka.

Warto wspomnieć jeszcze o jednej przedstawicielce choczeńskich Guzdków z II połowy XIX wieku- Mariannie (ur. 1840), żonie rzeźbiarza ludowego Jędrzeja Wowry, mającej duży wpływ na twórczość tego artysty ludowego. Dzięki jej umiejętności czytania Wowro miał szanse poznać żywoty świętych, których postacie były częstym tematem jego prac.

Aby  zapoznać się z ciekawym i zabawnym portretem jednej z gałęzi rodu Guzdków z przełomu XIX i XX wieku warto przeczytać opartą na faktach opowieść Ryszarda Woźniaka pod tytułem „Ukarana pycha pięknej Zuzanny”, którą oparł na wspomnieniach swojego przodka Piotra Bandoły. (link)

Koniec XIX wieku to okres wzmożonej emigracji zarobkowej chocznian do kopalń północnych Czech, Niemiec, Kanady i Stanów Zjednoczonych.

Na listach wyjeżdżających nie brakowało także Guzdków- tylko za „wielką wodę” na stałe lub tymczasowo wyjechało z Choczni 26 osób noszących to nazwisko. (link)

Istotnym wydarzeniem w życiu rodu Guzdków był wybuch I wojny światowej. W austriackich zestawieniach poległych, rannych i wziętych do niewoli żołnierzy c.k wyszukać można aż dziesięciu Guzdków z Choczni. W czasie walk na froncie stracił życie Franciszek Guzdek (ur. 1892), a rany odnieśli: Adam (ur. 1894), Antoni (ur. 1887), Antoni (ur. 1893), Franciszek (ur. 1894), Józef (ur. 1887), Karol (ur. 1880), Klemens (ur. 1880), Ludwik (ur. 1894) i Wawrzyniec (ur. 1891).

Poległ również Władysław Guzdek (ur. 1893 w Stryju), syn Jana Guzdka- wymienionego wcześniej profesora gimnazjalnego.

Natomiast zaraz po zakończeniu wojny w walkach z sowietami jako sierżant Wojska Polskiego brał udział Stefan Guzdek (ur. 1899).

Z ciekawszych postaci z grona choczeńskich Guzdków aktywnych w okresie międzywojennym wymienić warto:

• Antoniego Guzdka (ur. 1887), absolwenta Politechniki Lwowskiej, inżyniera mierniczego, który w 1822 roku wyemigrował do USA,
• Ignacego Guzdka (ur. 1909), absolwenta wadowickiego gimnazjum w 1929 roku, z zawodu nauczyciela,
• Jadwigę Guzdek (ur. 1901), później po mężu Skowron, działaczkę katolicką, członkinię Głównego Wydziału Związku Katolickich Stowarzyszeń Kobiet i Dziewcząt Pracujących,
• Karola Guzdka (ur. 1880), członka Rady Nadzorczej Kasy Stefczyka w Choczni,
• Klemensa Guzdka (ur.1880), działacza ludowego i samorządowego, wiceprzewodniczącego Komitetu Parafialnego, członka zarządu gminy Chocznia, organizującego marsz protestacyjny po jej rozwiązaniu, radnego powiatowego (link),
• Piotra Guzdka (ur. 1903), urzędnika celnego w Gdyni,
• Stanisława Guzdka (ur. 1888) radnego gromadzkiego (1939),
• Tomasza Guzdka (ur. 1907), absolwenta wadowickiego gimnazjum w 1929 roku, urzędnika w województwie wileńskim,
• Władysława Guzdka (ur. 1907), kupca, hotelarza i restauratora w Krakowie i Bielsku.

Synem chocznianina Jana Guzdka był urodzony w 1873 w Inwałdzie Wincenty Guzdek, prawnik, naczelnik urzędu skarbowego w Krakowie.

Podobnie jak pierwsza wojna światowa również i druga wywarła duży wpływ na życie choczeńskich Guzdków.

Ludwik Guzdek (ur. 1894) trafił do obozu koncentracyjnego Buchenwald, a Franciszek Guzdek (ur. 1915) po zwolnieniu ze stalagu uwięziony został na krótko w Dachau. Stanisław Guzdek (ur. 1915) był uwięziony przez Rosjan w obozach w Zaporożu, Siewżeldorłag w Komi i w Juszy, skąd po zwolnieniu zgłosił się do armii generała Andersa. Wielu Guzdków zostało przez Niemców wywłaszczonych i wysiedlonych z Choczni oraz trafiło na przymusowe roboty.

Po zakończeniu wojny we władzach odrodzonej choczeńskiej gminy znalazł się ponownie Klemens Guzdek (ur. 1880), a jego syn Józef Guzdek (ur. 1906) w latach 1946-47 pełnił funkcję wójta i zasiadał w radzie nadzorczej reaktywowanej Kasy Stefczyka. Inny Klemens Guzdek (ur. 1920) był najpierw szefem referatu wojskowego i meldunkowego w choczeńskiej gminie, a od 1954 roku przewodniczył Gromadzkiej Radzie Narodowej. Wybierano go na radnego ponownie w latach 1958, 1961, 1965 i 1969. Radnym gromadzkim przez jedną kadencję byli też Henryk Guzdek (od 1965 roku) i Józef Guzdek (od 1969 roku), a wspomnianego już wcześniej Stefana Guzdka (ur. 1899) wybrano ławnikiem Sądu Okręgowego w Wadowicach. W wyborach gromadzkich w 1954 roku startowała księgowa Kazimiera Studnicka z domu Guzdek, działaczka Koła Gospodyń Wiejskich i OSP.

Chociaż ta notatka ma charakter historyczny i skupia się na osobach już nieżyjących, to jednak konieczne wydaje się wymienienie dwóch współczesnych postaci z rodu choczeńskich Guzdków:

• Władysława Franciszka Guzdka, urodzonego w 1928 roku, doktora chemii, dyrektora technikum
• oraz jego bratanka księdza Józefa Jana Guzdka, urodzonego w 1956 roku, doktora nauk teologicznych, biskupa polowego Wojska Polskiego w stopniu generała brygady.

Nazwisko Guzdek na początku XX wieku nosiło w Polsce 801 osób, najwięcej w powiecie wadowickim 374.

Językoznawcy wywodzą pochodzenie tego nazwiska od:

• słowa „gozd, gózd” oznaczającego lasek, zagajnik,
• słowa „góźdź, gwóźdź” czyli gwóźdź lub ćwiek, czop,  w znaczeniu przenośnym kłopot, zmartwienie,
• imienia Gustaw, zdrobniale Gustek.