środa, 31 maja 2017

Świadectwo szkolne z 1934 roku

Poniżej obejrzeć można świadectwo szkolne Józefy Graboń, urodzonej 8 kwietnia 1921 roku, która z wynikiem dostatecznym ukończyła siedmioklasową szkołę w Choczni w 1934 roku.
Świadectwo podpisał ówczesny kierownik szkoły Michał Kornelak i Anna Zrazikówna- opiekunka oddziału, do którego uczęszczała Józefa Graboń.
Pomijając oceny za poszczególne przedmioty, choć ważne zapewne dla uczennicy i jej rodziny, warto dowiedzieć się, czego nauczano w siódmej klasie przedwojennej choczeńskiej szkoły.
W kolejności zapisanej na świadectwie była to nauka:
  • religii (rzymsko-katolickiej w przypadku Józefy Graboń)
  • języka polskiego
  • języka niemieckiego
  • rachunków z geometrią
  • przyrody żywej
  • fizyki i chemii
  • higieny
  • geografii i wiedzy o Polsce współczesnej
  • historii
  • rysunków
  • robót ręcznych
  • śpiewu
  • ćwiczeń cielesnych
  • robót kobiecych
Uwzględniono również ocenę za sprawowanie się.


poniedziałek, 29 maja 2017

Kalendarium choczeńskie- wydarzyło się między 29 maja a 4 czerwca

29 maja
  • 1462- zakończył się zjazd głogowski z udziałem króla Czech Jerzego z Podiebradu i króla Polski Kazimierza Jagiellończyka. Postanowiono między innymi, że zamek barwałdzki wraz z Chocznią znajdzie się ostatecznie pod zwierzchnictwem polskim.
  • 1776- ochrzczony został Antoni Dąbrowski recte Balon, choczeński karczmarz.
  • 1852- urodził się Antoni Bryndza, wiceprezes choczeńskiej straży ogniowej od momentu jej założenia (1892).
  • 1855- dotychczasowy wikariusz ksiądz Jan Zdrzelski został przeniesiony do Czańca.
  • 1860- Rząd Krajowy Galicji potwierdził przeznaczenie dwóch parceli o powierzchni ponad 1 morgi pod budowę szkoły ludowej w Choczni.
  • 1871- nietypowy chrzest w Choczni- ks. Komorek nadał urodzonej w Bulowicach Salomei, córce Salamona Rosenberga i Anny Starcówny z Choczni chrześcijańskie imię Aniela. W zdarzeniu tym asystowało i pod metryką podpisy złożyło około 30 mieszkańców wsi.
  • 1885- urodził się Józef Bandoła, rolnik, więzień nr 85378 obozu koncentracyjnego w Auschwitz, w którym zginął.
  • 1890- urodził się Jan Romański, przedwojenny malarz pokojowy, który po II wojnie światowej znalazł zatrudnienie w szeregach Milicji Obywatelskiej.
  • 1896- w Krakowie urodziła się Anna Kumala, później po mężu Zając, nauczycielka- kierowniczka szkoły w Kocierzu Moszczanickim. (link)
  • 1897- w Engelsbergu urodził się August Ernst, osadnik niemiecki w Choczni w czasie II wojny światowej, który po wojnie stawał przed komisją denazyfikacyjną.
  • 1897- w Juszczynie urodził się Andrzej Polak, choczeński rolnik, członek Rady Scaleniowej podczas komasacji gruntów w Choczni w 1949 roku. 
  • 1909- urodził się Andrzej Romańczyk, chocznianin który przed II wojną światową z powodów ekonomicznych wyprowadził się z rodziną do Janowej Doliny na Wołyniu i pracował w tamtejszym kamieniołomie. W czasie okupacji na robotach przymusowych w Niemczech, po wojnie wrócił do Choczni. 
  • 1964- zmarł Alojzy Włodarczyk, chorąży Wojska Polskiego (12 pułku piechoty w Wadowicach), mieszkaniec Choczni po zakupie domu po Adamie Rulińskim. W marcu 1939 roku został wybrany radnym gromadzkim. Brał czynny udział w kampanii wrześniowej 1939 roku, potem działał w konspiracji- był członkiem AK pseudonim „Frydrychowski”. Po wojnie pracował w Okręgowym Urzędzie Likwidacyjnym w Wadowicach. 
  • 1996- w Skawicy zmarł tamtejszy proboszcz Józef Ferdynand Balon, z pochodzenia chocznianin. Był absolwentem wadowickiego gimnazjum (1933), szkoły podchorążych rezerwy w Krakowie i Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W Skawicy znalazł się w 1944 roku, a w 1950 roku ukończył budowę kościoła dla nowej parafii, w której w 1952 roku został proboszczem.

30 maja

  • 1857- urodził się Antoni Balon, uczestnik obchodów złożenia zwłok Adama Mickiewicza na Wawelu w 1890 roku, członek choczeńskiego gniazda Sokoła oraz rady nadzorczej Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej w Choczni (1910-1913), a od 1920 roku jej przewodniczący.
  • 1869- w Hrozdcu na Morawach urodził się Ferdynand Brandstaetter, murarz, który po ślubie z Franciszką Koman zamieszkał w Choczni, a później w Wadowicach. Według niepotwierdzonych informacji miał zginąć na pokładzie „Titanica” w 1912 roku.  
  • 1874- urodził się Jan Bandoła, syn Jana, rolnik, członek zarządu choczeńskiej Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej (1921). 
  • 1903- w Gleichenbergu zmarł Stanisław Dunin, posiadacz prawa patronatu nad parafią choczeńską w latach 1893-1903 i 82 hektarów ziemi w Choczni (głównie lasów) oraz dóbr Głębowice, Gierałtowice i Kopytówka.  Był prezesem Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Wadowicach oraz Katolickiego Towarzystwa Rolniczo-Zaliczkowego. 
  • 1908- urodził się Czesław Jan Woźniak, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku, w czasie której został ranny w głowę. W czasie okupacji robotnik przymusowy w Opolu. Po wojnie mieszkał i pracował w Czechowicach. 
  • 1909- urodził się Jan Bandoła, syn Szczepana, członek zastępu harcerskiego w Choczni, absolwent wadowickiego gimnazjum w 1930 roku. Urzędnik pocztowy, zatrudniony w placówkach pocztowych w: Kalwarii, Kętach, Czarnym Dunajcu, Chochołowie, Rychwałdzie (od 1935 roku), Łodygowicach, Sosnowcu i ponownie w Kętach (od 1938 roku). W 1941 roku wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec. Powrócił do Choczni w 1945 roku, pracował w Powiatowej Radzie Narodowej w Wadowicach, a potem przeprowadził się do Świdnicy. 
  • 1913- urodził się Władysław Zając, szewc, właściciel zakładu szewskiego w Krakowie. Członek krakowskiego chóru „Hejnał”, krakowski samorządowiec.  
  • 1996- zmarł Alojzy Burzej, radny gromadzki od 1969 roku.

31 maja

  • 1908- zarząd Kółka Rolniczego złożył podziękowanie na łamach „Przyjaciela Ludu” dla ofiarodawców z Ameryki, którzy przekazali datki na budowę domu ludowego. Kwota 46 koron została przekazana za pośrednictwem jednego z ofiarodawców- Franciszka Wcisły.
  • 1920- zmarł Ignacy Widlarz, rolnik, zaangażowany finansowo w budowę Domu Ludowego, mleczarni, remizy i klasztoru o.o. Karmelitów w Wadowicach. Przysięgły zastępca przy c.k. Sądzie Obwodowym w Wadowicach w 1885 roku. W 1890 roku był członkiem-udziałowcem Towarzystwa Ochrony Ziemskiej Własności w Wadowicach, ofiarodawcą na fundusz pożyczkowy fundacji 100-lecia Konstytucji 3 Maja oraz uczestnikiem obchodów złożenia zwłok Adama Mickiewicza na Wawelu. Na terenie jego ogrodu odbywały się festyny, zabawy ludowe i dożynki. Wynajmował również izbę na potrzeby nauki szkolnej w latach 1902-1907 i 1910/1911. W 1911 roku wybudował na cmentarzu kaplicę, w której po śmierci został pochowany razem z żoną Magdaleną z domu Wider.
1 czerwca

  • 1875- urodził się Antoni Świętek, przyszły ksiądz, absolwent wadowickiego gimnazjum (1897) i Wydziału Teologicznego UJ. Sprawował posługę proboszcza w Górce Kościelnickiej i w Trzemeśni, gdzie zmarł 1 czerwca 1943 roku. (link)
  • 1915- urodził się Piotr Bąk, absolwent wadowickiego gimnazjum 1935 roku, później urzędnik w Białej Podlaskiej. W kampanii wrześniowej 1939 roku dostał się do niewoli niemieckiej i został umieszczony w oflagu. Powrócił w 1946 roku i po wojnie zamieszkiwał na Pomorzu, sprzedając spadek w Choczni. 
  • 1984- we Wrocławiu zmarł Tomasz Widlarz, absolwent wadowickiego gimnazjum (1930), przedwojenny pracownik firmy "Bata" w Oświęcimiu oraz kierownik sklepu w Nowym Targu. W czasie okupacji pracował w firmie budowlanej w Oświęcimiu. Po wojnie pierwszy komendant Milicji Obywatelskiej w Choczni- wkrótce aresztowany i po śledztwie skierowany do Centralnego Obozu Pracy w Jaworznie. Zbiegł w czasie transportu i po okresie ukrywania się w Polance pracował jako urzędnik na Ziemiach Odzyskanych. W 1946 roku w Komisji Kontroli Społecznej Powiatowej Rady Narodowej w Namysłowie, jako przewodniczący Komitetu Powiatowego PPS- przeciwnik scalenia z PPR, za co usunięto go z tej funkcji. 

2 czerwca

  • 1885- krakowski "Czas" poinformował o mianowaniu proboszcza choczeńskiego ks. Józefa Komorka radcą konsystorza biskupiego.
  • 1943- w obozie koncentracyjnym Auschwitz zginęli Marian Zawiła i jego siostra Anna Zawiła rodem z Zawadki oraz Waleria Bodzek rodem z Lasu, przed zatrzymaniem przez Niemców mieszkańcy Choczni.
  • 1989- w Buczkowicach zmarł ksiądz Kazimierz Majgier, były wikariusz choczeński (1923-24).
  • 1992- w Wadowicach zmarł urodzony w Choczni Stefan Bernacik, protetyk zębowy.
  • 2009- zmarł Feliks Miś, były więzień KL Auschwitz (1942-43) oraz rosyjskich łagrów (od marca 1945 do października 1947), gdzie pracował  w kopalni, fabryce amunicji, brygadzie leśnej, szewskiej, kuchennej i w charakterze sanitariusza.

3 czerwca
  • 1886- urodził się Jan Cibor, żołnierz (strzelec) armii austriackiej w czasie I wojny światowej (36 pułk piechoty), który dostał się do niewoli rosyjskiej.
  • 1897- urodził się Piotr Wcisło,  żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej. Poległ we Włoszech pod St. Giovanni w dystrykcie Monfalcone.
  • 1913- pierwsza w historii szkoły w Choczni dwudniowa wycieczka dzieci do Krakowa, w której wzięło udział 107 uczniów.
  • 1928- urodziła się Irena Pławny, po mężu Czernicka, lekarz stomatolog w Andrychowie i w Choczni. Absolwentka wadowickiego gimnazjum w 1948 roku. Członkini Beskidzkiej Izby Lekarskiej. Radna Gromadzkiej Rady Narodowej w Choczni wybierana w 1961, 1965 i 1969 roku.  
  • 1991- zmarł Adam Wincenty Bryndza, członek gminnej komisji do walki z analfabetyzmem i Komitetu Funduszu Budowy Szkół (1950) oraz komisji oświaty i kultury (1952) z ramienia Związku Młodzieży Polskiej. 
  • 1992- zmarł Tadeusz Grzywa, prawnik, absolwent wadowickiego Liceum Ogólnokształcącego w 1954 roku, członek Związku Młodzieży Polskiej. Sędzia w Żywcu a później sędzia penitencjarny Sądu Wojewódzkiego w Bielsku Białej.

4 czerwca

  • 1879- przeprowadzono pierwsze szczepienie ochronne dzieci przeciwko ospie.
  • 1882- zmarł Franciszek Wójcik, choczeński grabarz.
  • 1884- urodził się Jan Ramęda, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (56 pułk piechoty 11 kompania), który dostał się do niewoli rosyjskiej i był więziony w Irbit w guberni permskiej. 
  • 1915- w Modliborzycach zginął Franciszek Makary Pększyc pseudonim "Grudziński", żołnierz Legionów Polskich (pseudonim Grudziński), dowódca batalionu rekruckiego Legionów, którym kierował podczas ćwiczeń w Choczni od 15 września 1914 roku. Kwaterował w domu Antoniego Styły. 
  • 1967- zmarł Jan Remer, nauczyciel i kierownik szkoły w Mieszkowie w Wielkopolsce (od 1937 roku). Pracował tam z przerwą na wojnę do 1963 roku. Na emeryturze zamieszkał w Choczni, skąd pochodziła jego żona Antonina z domu Nowak. 
  • 1976- zmarł Edward Staniek, piekarz, sklepikarz i rzeźbiarz ludowy, uczestnik licznych wystaw i konkursów sztuki ludowej. Uczestnik kampanii wrześniowej (12 pp). W czasie okupacji podjął pracę w piekarni w Wadowicach, a następnie pracował przymusowo na torach kolejowych i w zakładach chemicznych w Oświęcimiu. Po wojnie pracownik zakładów włókienniczych „LENKO” w Bielsku-Białej, a od 1964 roku piekarni PSS „Społem” w Kętach. Ojciec księdza Edwarda Stańka.
  • 1999- zmarła Helena Wcisło z domu Bryndza, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. W 1928 roku wybrana zastępczynią skarbniczki, a w 1932 i 1934 roku skarbniczką. 

czwartek, 25 maja 2017

Sprzedaż choczeńskich lasów w 1911 roku

Osiem lat po śmierci Stanisława Dunina, posiadacza prawa patronatu nad choczeńską parafią oraz parcel w Choczni (głównie leśnych) o łącznej powierzchni 82 hektarów, jego zamieszkała w Kopytówce żona- Maria Dunin z Pruszyńskich postanowiła sprzedać choczeńskie dobra.
14 marca 1911 roku upoważniony przez Duninową inżynier Władysław Ripper zwrócił się pisemnie do dyrekcji dóbr arcyksięcia Karola Stefana Habsburga w Żywcu z propozycją sprzedaży 143 mórg lasu w Choczni przy granicy z Ponikwią, o drzewostanie liczącym od 10 do 35 lat.
W odpowiedzi na to pismo trzy dni później dyrekcja (Güter- Direktion K.U.K. Hoheit des Erzherzogs Carl Stephan) wyraziła ostrożne zainteresowanie transakcją. Podkreślono wprawdzie, że własność Duninów „nie przylega korzystnie” do własności arcyksięcia oraz ma „niewielką przestrzeń”, ale poproszono inż. Rippera o wniesienie oferty z wykazem parcel i zapowiedziano ewentualne oględziny na miejscu „po zejściu śniega”.

Lasy pod Bliźniakami przyległe do dóbr Habsburgów w Ponikwi
Lasy Duninów przy granicy z Inwałdem, Zagórnikiem i Kaczyną

26 marca doszło do zapowiedzianej inspekcji większej części oferowanych lasów- 117 mórg od Choczenki, przez zbocza Bliźniaków, po granicę z Zawadką w pobliżu Łysej Góry. Na jej podstawie oraz danych katastralnych przedstawiciele arcyksięcia oszacowali wartość choczeńskiej nieruchomości Duninowej na 55.000 koron, w tym wartość samego gruntu bez drzew na około 17.000 koron.
Do podpisania wstępnej (ale wiążącej) umowy kupna – sprzedaży doszło 1 lipca 1911 roku w kancelarii notarialnej doktora Tadeusza Starzewskiego w Krakowie.
W obecności doktora Stanisława Steina, zastępcy Starzewskiego, podpisy pod umową złożyli: Maria z Pruszyńskich Duninowa oraz Wacław Umlauf, radca dworu w Żywcu, reprezentujący arcyksięcia Karola Stefana, potwierdzając następujące uzgodnienia:
  • kupujący miał do 10 lipca wpłacić kwotę 48.000 koron gotówką do wskazanego przez Duninową banku,
  • na własność kupującego przechodziły nie tylko całe dobra choczeńskie Duninowej, ale i prawo patronatu nad choczeńską parafią,
  • dobra będące przedmiotem umowy przechodziły na własność kupującego od 1 lipca przez sam akt podpisania umowy, natomiast fizyczne ich przekazanie miało nastąpić 10 lipca,
  • dobra Chocznia sprzedane zostały w stanie wolnym od długów, ciężarów hipotecznych oraz zaległości podatkowych, a na doprowadzenie do takiego stanu sprzedająca otrzymała 4 miesiące czasu,
  • kupujący zgodził się wydać nabywcom sprzedane już wcześniej przez Duninową sztachety oraz utrzymać jej służbę leśną do końca 1911 roku,
  • koszty sporządzenia umowy oraz należność skarbowa  z tytułu zmiany właściciela leżały po stronie kupującego,
  • kontrakt główny miał zostać podpisany do 20 lipca.

3 lipca 1911 roku Dyrekcja Dóbr Żywieckich wpłaciła uzgodnioną kwotę 48 tysięcy koron do wskazanego banku oraz przekazała dodatkowo 1000 koron bezpośrednio do rąk Marii Dunin.
Dzień później zgłoszono akt kupna-sprzedaży do urzędu skarbowego w Krakowie. Z dokumentów tegoż urzędu dowiedzieć się można, jak wyglądała hipoteka sprzedawanej posiadłości. Okazuje się, że w jej stan bierny wpisane były:
  • prawo zastawu dla sum po 50.000 koron na rzecz małoletnich dzieci Duninów: Tytusa, Olgi, Józefa, Ludwika i Piotra Jerzego Wojciecha (trojga imion) oraz pełnoletniej Albiny Sroczyńskiej z Duninów, żony dyrektora kopalni nafty w Nadwornej,
  • prawo zastawu dla sum 109.600 koron oraz 53.000 koron na rzecz Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego we Lwowie,
  • prawo zastawu dla sumy 29.000 koron na rzecz Funduszu Krajowego we Lwowie.

Urząd Skarbowy wystosował do Dyrekcji Dóbr Żywieckich wezwanie płatnicze z tytułu umowy kupna-sprzedaży na kwotę 1920 koron, płatnych w ciągu 30 dni.
7 września 1911 roku notariusz Starzewski zwrócił się z prośbą o uzupełnienie kontraktu o zapis, że w razie przyznania dodatkowego wynagrodzenia za prawo propinacji (wyszynku alkoholu) w dobrach Chocznia, to wynagrodzenie ma należeć do pani Duninowej.
Choczeńskie lasy nie pozostały jednak długo w rękach żywieckich Habsburgów.
Już 1 sierpnia 1911 roku sporządzono kolejną umowę kupna-sprzedaży, na mocy której trafiły do Stefana hrabiego Bobrowskiego z Andrychowa, a warunki umowy- łącznie z ceną sprzedaży (48.000 koron) były niemal identyczne, jak we wcześniejszych uzgodnieniach pomiędzy Duninową, a Dyrekcją Dóbr Żywieckich.
W październiku 1911 roku Maria Duninowa uzyskała sądowne przeniesienie zastawów ze stanu dóbr Chocznia na dobra Głębowice, wypełniając tym samym postanowienia umowy kupna- sprzedaży z 1 lipca.

15 maja 1912 roku Urząd Skarbowy w Wadowicach upomniał się w Dyrekcji Dóbr Żywieckich o zaległy podatek za lipiec 1911 roku w kwocie 20 koron i 85 halerzy, czyli za okres, gdy Habsburgowie byli właścicielami choczeńskich lasów.

Skąd wzięła się własność Stanisława i Marii Duninów w Choczni- patrz w notatce "Właściele Choczni"

poniedziałek, 22 maja 2017

Kalendarium choczeńskie- wydarzyło się między 22 a 28 maja

22 maja

  • 1793- w Porębie Wielkiej przyszedł na świat Ignacy Maciej Józef Bobrowski herbu Jastrzębiec, hrabia, właściciel dóbr Poręba Wielka i Łazy oraz praw do patronatu nad parafią choczeńską (od 1835 roku).  Członek rady powiatowej  w Wadowicach, kapitan armii austriackiej. Ojciec komediopisarza Wincentego Ignacego Bobrowskiego.
  • 1802- urodził się Antoni Bandoła, syn Bartłomieja i Julianny, w przyszłości (1833) choczeński kowal.
  • 1829- urodził się Antoni Kręcioch, mistrz krawiecki w Cieszynie (1888).
  • 1848- zmarł kowal Piotr Spytkowski, członek Towarzystwa Trzeźwości.
  • 1886- urodził się Antoni Łopata, który w 1907 roku wyemigrował do USA i pracował jako robotnik w Detroit. Był ojcem słynnego amerykańskiego baseballisty Stanley'a Lopaty.
  • 1901- w Ciężkowicach urodził się Leon Bzowski, ksiądz, wikariusz w Choczni w latach (1934-1935), opiekun Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. Po śmierci proboszcza ks. Dunajeckiego przez kilka miesięcy administrator parafii w Choczni. Następnie kapelan wojskowy, wikariusz oraz katecheta w gimnazjum w Białej, a po wojnie proboszcz w Trzebini. Członek ZBOWiD-u i Frontu Jedności Narodu, prezes Koła Księży „Caritas” w Krakowie, odznaczony licznymi medalami przez władze PRL.  
  • 1902- urodziła się Wanda Rulińska, która po ukończeniu szkół w Wadowicach pracowała w Inspektoracie Szkolnym w Wadowicach.  
  • 1972- zmarł Jan Wojciech Kręcioch, mieszkaniec stanu Ohio w USA od 1897 roku, żołnierz armii amerykańskiej (do 1911 roku). Stawał do poboru w czasie I i II wojny światowej. 
  • 1991- zmarła Stanisława Smolec z domu Palichleb, rolniczka, w 1955 roku sekretarz POP w Choczni, radna Gromadzkiej Rady Narodowej w Choczni wybrana w 1965 roku. Kandydatka w wyborach do Krakowskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej w 1969 roku. Radna Powiatowej Rady Narodowej w Wadowicach wybierana w 1969 i w 1973 roku. 

23 maja

  • 1789- w Szenowie koło Nowego Jiczyna na Morawach urodził się Ignacy Kloss, choczeński sklepikarz i młynarz do połowy XIX wieku. Był dziadkiem wójta Maksymiliana Malaty.
  • 1818- urodził się Antoni Ścigalski, krawiec w Białej (1837), który w 1843 roku leczył się na koszt gminy choczeńskiej w szpitalu oo. Bonifratrów w Zebrzydowicach.
  • 1842- w Lgocie zmarła Justyna Antonina Dunin z Roemerów, wdowa po Józefie Duninie, współwłaścicielu choczeńskiego majątku sołtysiego, któremu wniosła w posagu część Lgoty i Witanowic Górnych.
  • 1894- urodził się Jan Gazda, przedwojenny członek PSL "Wyzwolenie", po wojnie radny gminny, członek Komitetu Elektryfikacyjnego, Komitetu Radiofonizacji Kraju, Rady Scaleniowej oraz Gminnej Sekcji Ochrony Roślin.
  • 1915- w Lisiej Górze zmarł na astmę tamtejszy proboszcz  ksiądz Wojciech Bryndza, pochodzący z Choczni. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Choczni uczęszczał do gimnazjów: w Cieszynie, w Krakowie i w Bochni (absolwent 1866). Następnie studiował teologię w Tarnowie, by w 1870 roku zostać wyświęcony na księdza. (link)
  • 1919- Helena Cichy, nauczycielka ze szkoły w Choczni Dolnej, urodziła syna Tadeusza Stanisława, ochrzczonego 10 lat później w Krakowie, którego ojciec oficjalnie nie został ujawniony.
  • 1923- urodził się Anastazy Jan Wawro, absolwent wadowickiego gimnazjum w 1948 roku, magister praw, podpułkownik Wojska Polskiego, prokurator wojskowy. 
  • 2007- w Berwyn pod Chicago zmarła Katarzyna Turała z domu Brońka, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. Na emigracji w USA pracowała jako szwaczka.

24 maja

  • 1887- w Zembrzycach urodził się Wincenty Talaga, nauczyciel w Choczni Dolnej od 1909 roku, a od 1913 roku nauczyciel mianowany. Członek miejscowego teatru amatorskiego. W maju 1910 roku został wraz kilkoma innymi chocznianami poturbowany podczas zlotu „Sokołów” w Białej przez niemieckie bojówki z Bielska. W czasie I wojny światowej był dwukrotnie powoływany do armii austriackiej. W Choczni mieszkał i pracował do tragicznej śmierci w 1932 roku.
  • 1899- urodził się Władysław Wider, murarz, uczestnik renowacji choczeńskiego kościoła w 1924 roku. W 1926 roku wraz grupą chocznian-murarzy wyemigrował do Urugwaju i zamieszkał w Montevideo, gdzie pozostał do śmierci. 
  • 1909- w Lubieniu zmarł ksiądz Wincenty Niedojadło, były wikariusz choczeński (1903-1906).
  • 1915- w szpitalu w Innsbrucku zmarł postrzelony w głowę Józef Szczepaniak, żołnierz 56 pułku piechoty c k.
  • 1915- na froncie I wojny światowej zginął Marcin Ruła, żołnierz 56 pułku piechoty c.k.
  • 1942- w obozie Auschwitz zginął Stefan Dąbrowski, były żołnierz 5 pułku artylerii w Krakowie, a następnie ochroniarz prezydenta Ignacego Mościckiego. W czasie II wojny światowej działał w ruchu oporu, a do obozu trafił po zatrzymany przez Niemców w Radomiu. 

25 maja

  • 1878- w Kurowie urodził się Ludwik Boczek, rolnik i mistrz szewski. W 1905 roku poślubił w Choczni Marię z domu Widlarz. W 1912 roku wyemigrował do USA, a rok później dołączyła do niego żona z córką. 
  • 1880- urodził się Feliks Kręcioch, żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej (16 pułk strzelców). Ranny dostał się do niewoli rosyjskiej i przebywał w szpitalu w Charkowie. 
  • 1890- urodził się Jan Drożdż, ofiara II wojny światowej. Według relacji rodzinnych zginął w KL Majdanek.
  • 1913- zebranie Powiatowego Komitetu Polskiego Stronnictwa Ludowego w sali Domu Ludowego, któremu przewodniczył burmistrz Lanckorony Teofil Korzeniowski. W głosowaniu wybrano kandydatem na posła Antoniego Styłę, który otrzymał 45 na 51 oddanych głosów. Wybrano również powiatowy komitet wyborczy z Teofilem Korzeniowskim na czele, Maksymilianem Malatą jako zastępcą i Józefem Putkiem jako sekretarzem. Uchwalono ponadto rezolucję krytykującą pasterski list biskupów i zdecydowano o zwołaniu ludowego wiecu do Wadowic.
  • 1947- zmarł Wojciech Ramza, były starszy szeregowy armii austriackiej w czasie I wojny światowej (56 pułk piechoty). Ranny dostał się do niewoli rosyjskiej, z której szczęśliwie udało mu się powrócić.
  • 1982- w Czańcu zmarł tamtejszy wieloletni proboszcz ksiądz Jan Stachańczyk, były wikariusz w parafii choczeńskiej, do której trafił zaraz po święceniach w 1937 roku.

26 maja

  • 1809- w Ochotnicy urodził się Jan Chlipała, późniejszy ksiądz, wikariusz choczeński w latach 1872-1873. Zmarł w trakcie posługi na cholerę.
  • 1893- urodził się Jan Kręcioch, stolarz, żołnierz Legionów Polskich w czasie I wojny światowej, później górnik w Homecourt we Francji, gdzie za sabotaż został aresztowany przez Niemców, internowany w Compiegne i wysłany do obozu w Auschwitz, w którym zginął.
  • 1897- urodził się Salomon Goldberger, syn choczeńskiego karczmarza, robotnik, mieszkaniec Wadowic, Woli Duchackiej i Krakowa, więzień krakowskiego getta w czasie II wojny światowej, 
  • 1898- urodził się Władysław Woźniak, rolnik, kolejarz- konduktor PKP, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku, członek Gminnej Rady Narodowej w Choczni (od 1953 roku) i Gromadzkiej Rady Narodowej (wybierany w 1965 i 1969 roku). Pełnił funkcję przewodniczącego Rady Zakładowej PKP w Wadowicach. Przechował przez wojnę sztandar Związku Byłych Ochotników Armii Polskiej, oddziału organizacji kombatanckiej z Krakowa-Płaszowa. Na emeryturze prowadził z żoną kiosk „Ruchu”. 
  • 1905- urodził się Feliks Ruła, członek Rady Scaleniowej przy komasacji gruntów w Choczni w 1949 roku. 
  • 1910- krakowskie koło TSL im. Kościuszki urządziło w Choczni „grunwaldzki” wiec oświatowy. Zagajenie wygłosił Adam Ruliński, a przewodniczył Antoni Styła. Wygłoszono referat „O skutkach ciemnoty i znaczeniu oświaty” oraz o znaczeniu zwycięstwa pod Grunwaldem. Prezes „Eleuteyi” referował „Kwestyę alkoholową i Domów Ludowych”, a pani Stączkowa „Kwestyę kobiecą na wsi”. Na zakończenie odśpiewano „Bożę coś Polskę”. 
  • 1913- w Żabce koło Łucka urodził się Mieczysław Suchobieski, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 roku. Wzięty do niewoli przebywał do 1945 roku w stalagu w Łambinowicach. Po wojnie leśniczy, mieszkaniec Choczni po małżeństwie z  Józefą z domu Białorczyk.
  • 1959- zmarł Andrzej Ramenda, żołnierz armii austriackiej od 1911 roku do zakończenia I wojny światowej (plutonowy w 16 pułku piechoty). Ranny w rękę na froncie włoskim przebywał w szpitalu w Pradze. Po wojnie powrócił do Choczni jako inwalida i zajmował się rolnictwem oraz masarstwem. Przywoził także furmanką węgiel z śląskich kopalń. W czasie II wojny światowej wysiedlony do miejscowości Huty koło Puław. Od grudnia 1947 roku członek Gminnej Sekcji Ochrony Roślin.  

27 maja

  • 1873- w Andrychowie urodził się Stefan Bobrowski, hrabia, właściciel części choczeńskiego majątku podworskiego (lasów), z prawem patronatu nad parafią (do 1912 roku) oraz dóbr Andrychów, Roczyny i Wieprz. Prezes Towarzystwa Rolniczego Okręgowego w Wadowicach w 1913 roku, oraz prezes Polskiej Kasy Oszczędności w Wadowicach w 1926 roku.
  • 1887- urodził się Antoni Widlarz, młynarz, elektryk, rolnik. Użytkownik młyna-wiatraka usytuowanego na Choczeńskim Dziale, powyżej stacji kolejowej. Przed II wojną światową kupił od Ludwika Warmuza młyn wodny na Choczence. W latach 1931-1932 przewodniczący Rady Nadzorczej Kasy Stefczyka w Choczni. W marcu 1939 roku został wybrany radnym gromadzkim. W czasie okupacji został wyrzucony przez Niemców z własnego domu, ale pozostał w Choczni. Po wojnie radny Gminnej Rady Narodowej w Choczni (1946-1951), członek Komisji Kontroli Gospodarki Publicznej. Od maja 1947 roku kierował z ramienia gminy robotami szarwarkowymi, związanymi z elektryfikacją wsi. 
  • 1904- urodził się Bolesław Bandoła, właściciel cukierni w Leżajsku i w Nisku (do 1939 roku). Po wybuchu wojny powrócił do Choczni. Robotnik przymusowy we Wrocławiu, później zatrudniony u cukiernika w Czechowicach i w Bielsku na kolei, jako pomocnik maszynisty.
  • 1905- w Radoczy urodziła się Helena Węgrzyn, mieszkanka Choczni, w 1943 roku zatrzymana przez Niemców i uwięziona w KL Auschwitz.
  • 1913- urodził się Julian Pietruszka, żołnierz Armii Krajowej pseudonim „Wołowicz” i „Julian”, zaangażowany w pozyskiwanie broni od Niemców. Powstaniec warszawski, dowódca sekcji, a następnie dowódca drużyny w stopniu kaprala batalionu „Kiliński” Armii Krajowej- Wojskowa Służba Ochrony Powstania. Walczył w Śródmieściu Północ. Dostał się do niewoli i znalazł się w obozie jenieckim (stalag VII B Memmingen). Uwolniony w kwietniu 1945. W 1947 ożenił się w Warszawie. Odznaczony Warszawskim Krzyżem Powstańczym i Krzyżem Armii Krajowej. Po wojnie pracował jako kelner. 

28 maja

  • 1890- przedstawiciel Towarzystwa Kółek Rolniczych o nazwisku Bielski rozpoczął szkolenia w Choczni odnośnie urządzenia i prowadzenia sklepu, uprawy roli, żywienia i pielęgnacji bydła (poznawania mleczności u krów), budowy gnojarni oraz używania nawozu stajennego.
  • 1907- w Czańcu urodził się Władysław Guzdek, kupiec, restaurator w Krakowie i w Bielsku, gdzie prowadził przed II wojną światową restaurację z hotelem „Pod Czarnym Orłem”. W 1939 roku wyrzucony przez Niemców z Bielska zamieszkał w Choczni, skąd ponownie wysiedlony trafił do Krakowa. Po wojnie wrócił z rodziną do Bielska.  
  • 1921- urodziła się Emilia Ramza, później po mężu Kręcioch, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. W 1939 roku wybrana kierowniczką prac ręcznych.
  • 1989- w Tychach zmarł Wojciech Widlarz, absolwent gimnazjum w Wadowicach, podporucznik armii c.k. i major Wojska Polskiego. Od 1932 roku był zatrudniony w Ministerstwie Spraw Wojskowych w Warszawie. W czasie II wojny światowej znalazł się w Rumunii, gdzie został internowany w Calimanesti. Po wydaniu Niemcom trafił do obozu jenieckiego w Dorsten, a następnie w Doessel koło Warburga. Po II wojnie światowej pracował jako główny księgowy w Niedonickich Zakładach Celulozy koło Tarnowa. Odznaczony Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem za Wojnę 1919/1920, Medalem 10-lecia. (link)

piątek, 19 maja 2017

Choczeńscy kowale

Kowalstwo było w dawnej Choczni ważnym i cenionym zawodem. Świadczy o tym choćby wybór dwóch kowali na wójtów choczeńskiej gromady. Zajmujący się kowalstwem rzemieślnicy nie tylko podkuwali konie, ale również wykonywali części do wozów, wyrabiali: łańcuchy, siekiery, łopaty, kopaczki, widły, obcęgi, kleszcze, noże, broń, gwoździe, haki i nożyce. 
Pierwsza pisemna informacja o kowalach w Choczni pochodzi z 1667 roku, a pierwszym znanym z imienia i nazwiska choczeńskim kowalem był Jakub Guzdek, mieszkający w pobliżu kościoła parafialnego.
Kowalstwem zajmowali się nie tylko rodowici mieszkańcy wsi, ale również i przybysze z zewnątrz. 
W 1718 roku odnotowano jako kowala niejakiego Jakuba Pochopienia, nazywanego też Ogierem.
Trzy lata później choczeński kowal Wawrzyniec Balan, urodzony w 1677 roku, mąż Ewy Kumorczanki, podawany jest jako osoba stojąca na czele miejscowego samorządu.
Oprócz niego w tym czasie kowalstwem parali się również: Piotr Kumorek, syn Jana, zwany Czarnym (ur. 1683) i Jan Kumorek zwany Piątek, syn Tomasza (ur. 1685). Potomkowie drugiego z nich od zawodu Jana byli nazywani i zapisywani często jako Kowalczykowie, co po utrwaleniu się tego przezwiska spowodowało utworzenie odrębnej gałęzi rodu Kumorków/Piątków.
W połowie XVIII wieku w księgach metrykalnych wymieniane są następne nazwiska choczeńskich kowali: Jana Wójcika (1749), Michała Rokowskiego (1750) oraz Jana (1759) i Pawła  (1762) Zająców. Z tym że o ile Zającowie i Wójcik byli wolnymi kmieciami, to Michał Rokowski figuruje w metrykach jako poddany plebański, zależny od ówczesnego proboszcza ks. Jana Byliny de Leszczyny.
Z archiwalnych zapisów wynika, że w rodzinie Zająców zawód kowala przekazywano wtedy z ojca na syna- w drugiej połowie XVIII wieku kowalstwem zajmował się Andrzej Zając, syn wymienionego wyżej Jana. Podobnie było w rodzinie Sikorów- tradycje Ignacego, Błażeja, Mateusza i Szymona Sikorów kontynuowali ich potomkowie. Oprócz nich na przełomie XVIII i XIX wieku jako kowale podawani są Wojciech Rokowski, Adam Kręcioch oraz przybyły do Choczni Michał Antolczyk (1807).
Po Adamie Kręciochu kuźnię i fach przejął jego syn Jakub Kręcioch (ur. 1807), z którym o zlecenia w latach dwudziestych i trzydziestych XIX wieku konkurowali: Paweł Pindel, Wojciech Szczur (ur. 1784), Jan Guzdek, Antoni Bandoła (ur. 1802) oraz Melchior Kobiałka (ur. 1802).
Nazwiska kilku kolejnych kowali można odnaleźć w spisach członków Towarzystw Trzeźwości i Wstrzemięźliwości założonych w 1844 roku. To pochodzący z Wadowic Piotr Spytkowski (ur. około 1804 roku), Józef Dąbrowski (ur. 1807) i Wojciech Szczur (ur. 1808). Ten ostatni wyprowadził się po pewnym czasie do Wadowic, a jego syn Wilhelm Szczur, piekarz z zawodu, zmienił rodowe nazwisko na Szczerski.
Natomiast z Choczni do Frydrychowic przeniósł się inny kowal z rodu Szczurów- Sebastian Szczur (ur. 1830), syn wspomnianego już Wojciecha (ur. 1784) i Katarzyny z domu Żak.
W drugiej połowie XIX wieku i na początku XX najbardziej znanymi kowalami z Choczni byli bracia Jakub i Antoni Sikorowie. Nie tylko zresztą jako zręczni fachowcy, ale także osoby wyróżniające się aktywnością na innych polach. Starszy z nich Jakub Sikora (ur. 1840) był członkiem komitetu budowy aktualnego kościoła parafialnego i współwykonawcą elementów metalowych użytych do jego budowy (1880-1886). To również fundator pierwszego drewnianego krzyża na Gancarzu (1900), najwyższym wzniesieniu w parafii choczeńskiej i członek Komitetu Kościelnego (1904-1908). Młodszy z braci Antoni Sikora (ur. 1849) jako drugi kowal z Choczni osiągnął stanowisko wójta. Podobnie jak jego brat Jakub zasłużył się przy budowie kościoła parafialnego, fundując i wykonując własnoręcznie krzyż umocowany na wieży kościelnej. Był również wiceprzewodniczącym choczeńskiego Kółka Rolniczego, działaczem Ludowego Towarzystwa Ochrony Własności Ziemskiej w Wadowicach, pierwszym prezesem straży ogniowej, sklepikarzem, myśliwym i majętnym rolnikiem, godpodarujacym na 25 morgach gruntu.
W 1898 roku przed jego domem, miejscem spotkań ludowców, posadzono lipę, upamiętniającą postać Adama Mickiewicza.Spadkobiercą kuźni Antoniego Sikory, usytuowanej w środkowej części wsi, został jego zięć Józef Mojski, urodzony w 1899 roku w Radoczy, a później jego wnuk też Józef Mojski (ur. 1927).
W okresie międzywojennym jako kowale z Choczni podawani są również: Adolf Koenig, urodzony w 1915 roku w Zebrzydowicach, Stanisław Woźniak (ur. 1904), Michał Kaczor (ur. 1905) oraz Stanisław Wider (ur. 1907).
W zestawieniu z 1940 roku, przygotowanym przez niemieckiego okupanta, wymienieni są ponadto:
  • Szymon Kosek urodzony w 1878 roku (Stanisław Górny),
  • Franciszek Skowron urodzony w 1881 roku (Inwałd),
  • Ignacy Szczur urodzony w 1905 roku (Chocznia).

Z osób zajmujących się kowalstwem po II wojnie światowej można to zestawienie uzupełnić o Józefa Płonkę (ur. 1925), rolnika i furmana- dostawcę węgla oraz Stanisława Cholewkę (numer domu 252), rodem z Inwałdu.
W piśmie z 23 marca 1953 roku Gminna Rada Narodowa w Choczni zwracała się do miejscowych kowali, to jest Józefa Mojskiego, Franciszka Skowrona i Stanisława Cholewki, o odstawienie niepotrzebnego złomu do GS "Samopomoc Chłopska" w Wadowicach.






środa, 17 maja 2017

Choczeńskie rody - Wcisłowie

Wcisłowie pojawili się w Choczni w XVI wieku, a dokładniej między 1537 a 1600 rokiem. Nie występują jeszcze w spisie choczeńskich płatników podatku rogowego (1537), natomiast w 1600 roku niejaka Agnieszka „niewiasta Wczisłowa” została zapisana jako matka chrzestna Wojciecha, syna Stanisława Janiczyka. Chrzest Wojciecha miał miejsce wprawdzie w wadowickim kościele parafialnym, ale w metryce zaznaczono, że zarówno rodzina chrzczonego dziecka, jak i jego rodzice chrzestni pochodzili z Choczni. W tym samym roku ojcem chrzestnym dziecka z Choczni był również Stanisław Wczisło, a w 1603 roku ochrzczono w Wadowicach Błażeja- syna Sebastiana i Agnieszki Wsciślików z Choczni.
W prowadzonych od połowy XVII wieku choczeńskich księgach metrykalnych nazwisko Wcisło odnotowano po raz pierwszy w lutym 1656 roku, przy okazji ślubu Szymona Wcisło i Reginy Dziadek.
W XVII i XVIII wieku nazwiska chocznian nie były jeszcze do końca ustabilizowane i niekoniecznie przechodziły z rodziców na dzieci. Często te same osoby zapisywano pod kilkoma różnymi „nazwiskami”, utworzonymi nie tylko od nazwiska rodziców, ale i na przykład od wykonywanego zawodu, cech fizycznych lub charakteru, czy od imienia ojca.
W przypadku Wcisłów było podobnie. Równolegle (choć rzadko) zapisywano ich pod nazwiskiem Baca, a wykonujący zawód szewca Szymon Wcisło, figuruje czasem jako Szymon Cholewa lub Chodak. Jego syn Maciej, urodzony w 1665 roku, pełnił w Choczni funkcję wytrykusa, czyli kościelnego.
Rola Wcisłów według spisów taczma (podatku kościelnego) była usytuowana  w górnej części wsi, rozciągając się na północ od Choczenki w kierunku granicy z Frydrychowicami. Szewc Szymon Wcisło i jego potomkowie zamieszkiwali zapewne w okolicy dzisiejszej remizy strażackiej.
Prawdopodobnie wnukiem Szymona był Wawrzek Wcisło, który w dzień św. Wojciecha w 1731 roku wraz  z kilkoma kompanami napadł uzbrojony w nóż i obuszek na zamieszkującego wadowickie wójtostwo Mikołaj bogatego krawca Sowę. Gdy Sowa nie chciał wskazać rzekomo ukrytych pieniędzy oberwał toporkiem w głowę i dopiero wtedy wydał zbójnikom klucz do skrzyni, w której przechowywał uszyte sukmany i spodnie. Zrabowane ubrania zostały sprzedane na okolicznych jarmarkach, a zarobione pieniądze podzielono pomiędzy uczestników napadu. Z piątki rabusiów największą „karierę” zrobił Józef Baczyński, który przez cztery kolejne lata grasował w Beskidach, Gorcach, Pieninach i na Orawie, jako harnaś stojący na czele nawet kilkunastu zbójników. Natomiast o dalszych losach Wawrzka Wcisło nic nie wiadomo.
Inni wnukowie Szymona Wcisły wymieniani są w metrykach kościelnych najczęściej jako rzemieślnicy. Urodzony w 1742 roku Ignacy, syn kościelnego Macieja, wykonywał tak jak i dziadek zawód szewca. Dwaj inni jego bracia: Sebastian (ur. 1740) i Eustachy Michał (ur. 1747) wybrali zawód krawca, a trzeci brat Maciej (ur. 1744), podobnie jak ojciec sprawował funkcję kościelnego. Z innej gałęzi rodu Wcisłów pochodził Walenty syn Wojciecha, urodzony w 1735 roku, który w latach osiemdziesiątych XVIII wieku był znany jako kupiec i przysiężny (radny) choczeński.
W Metryce Józefińskiej, sporządzonym w latach 1785-89 spisie własności do celów podatkowych, nie umieszczono roli należącej do Wcisłów. Można się jedynie domyślać, że ich własność rodowa figuruje tam jako rola Chodakowska w Niwie Srzedniej nad Sołtystwem, której lokalizacja pokrywa się z własnością Wcisłów wykazaną około 70 lat wcześniej w spisie płatników taczma.
Dokładniejsze siedziby choczeńskich Wcisłów można wskazać w pierwszej połowie XIX wieku na podstawie spisu płatników podatku mesznego (pobieranego od wiernych za odprawianie mszy w kościele) i późniejszym austriackim „Grundparzellen Protocoll” z lat 1844-1852.
W pierwszym z wymienionych spisów ujęto siedmiu płatników o nazwisku Wscisło: Jana (numer domu 49), Antoniego (nr 50), Augustyna (nr 139), Mateusza (nr 140),  Mikołaja (nr 147), Joachima (nr 148) i nieznaną z imienia wdowę (nr 215). W kolejnym jest ich ośmiu, przy czym Wcisłowie zamieszkiwali wówczas nadal pod numerami 50 (Niwa Zakościelna „południowa”), 140 i 148 (Niwa Zakościelna „północna”), ale także pod numerami: 52 i 319 (Niwa Zakościelna „południowa”) oraz 230 i 367 ((Niwa Zakościelna „północna”). Własność nieznanej z imienia wdowy Wscisłowej z pierwszego spisu przejęli według drugiego Widlarzowie z gałęzi „Poloków”.
Wcisłowie nie zaliczali się wtedy do większych posiadaczy gruntów rolnych czy leśnych, utrzymując się głównie z rzemiosła. Tylko własność rolna Joachima Wcisło spod numeru 148 i Jana Wcisło spod numeru 230 nieznacznie przekraczała choczeńską średnią.
Jednocześnie ród Wcisłów był już wówczas mocno rozrośnięty, o czym świadczyć może nie tylko liczba zamieszkiwanych przez nich chałup, ale również pokaźna liczba dorosłych osób o tym nazwisku (23), które zapisały się do choczeńskich Towarzystw Wstrzemięźliwości i Trzeźwości.
Przed pierwszą wojną światową do najbardziej znanych Wcisłów z Choczni należeli:
  • Jan Wcisło (ur. 1851) nauczyciel w Choczni Górnej od 1880 roku, murarz i wytwórca pierników, które sprzedawał na jarmarkach i odpustach,
  • Franciszek Wcisło (ur. 1866) sklepikarz z ramienia Kółka Rolniczego, który od 1905 roku przebywał w USA, by ostatecznie cztery lata później osiąść tam z rodziną na stałe. Był znanym działaczem polonijnym, organizatorem zbiórek na pomnik Kościuszki w Krakowie, Dom Ludowy w Choczni i dzwony do kościoła parafialnego oraz korespondentem polskiej prasy ludowej i zagranicznym członkiem choczeńskiego „Sokoła”,
  • siostry Balbina (ur. około 1875) i Franciszka (ur. 1880) Wcisło- krawcowe w Choczni i w Wadowicach,
  • Rudolf Wcisło (ur. 1882), masarz po praktykach w Cieszynie.

W czasie I wojny światowej żołnierz 20 pułku piechoty Jan Wcisło (ur. 1893) zmarł w okolicach Biecza po postrzale w brzuch, a Piotr Wcisło (ur. 1897) poległ na froncie włoskim. Ranny został Jan Wcisło (ur. 1892) kapral 16 pułku piechoty, a Andrzej Wcisło (ur. 1883) dostał się do niewoli rosyjskiej i był więziony w Tomsku.
Tenże Andrzej Wcisło po powrocie do Choczni kontynuował tradycje ojca Jana i uzyskawszy dyplom mistrzowski wykonywał zawód piekarza- cukiernika.
Natomiast wymieniony wyżej Jan Wcisło (rocznik 1892) w niepodległej Polsce wstąpił do policji państwowej, pełniąc funkcję komendanta w Woźnikach i Andrychowie.
Do Polski na studia na Uniwersytecie Jagiellońskim powróciła z USA córka wspomnianego wcześniej emigranta Franciszka Wcisło. Była już wtedy zakonnicą ze zgromadzenia Sióstr Felicjanek i używała przybranego imienia Mary Patientia.
W Choczni aktywnym działaczami kół Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży byli w tym czasie:
  • Maria Wcisło (ur. 1901) prezeska KSMŻ, później po zamążpójściu członkini wspierająca, która ostatecznie wyemigrowała z rodziną do Kanady- jej synem był między innymi ks. Stanisław Bąk,
  • Władysław Wcisło (ur. 1904), przewodniczący KSMM, który w 1934 roku poślubił skarbniczkę Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej Helenę Bryndzównę.

Inny Władysław Wcisło (ur. 1905) wyjechał w okresie międzywojennym do pracy w belgijskich kopalniach węgla kamiennego.
W działalności społecznej wyróżniał się Antoni Wcisło (ur. 1899) przewodniczący Rady Miejscowej Szkolnej, radny gromadzki od 1935 roku, który zmarł w czasie kadencji.
Druga wojna światowa miała tragiczny wpływ na życie choczeńskich Wcisłów:
  • Jan Wcisło- komendant policji w Andrychowie zginął w obozie koncentracyjnym Auschwitz,
  • jego urodzony w Choczni w 1919 roku syn Włodzimierz, żołnierz armii generała Andersa i uczestnik bitwy pod Monte Cassino zmarł w szpitalu w Ankonie, w wyniku silnego poparzenia po zapaleniu się prowadzonego przez niego pojazdu,
  • wysiedlony Wincenty Wcisło (ur. 1896) zmarł wskutek przeziębienia podczas transportu,
  • Józef Wcisło (ur. 1905) walczył podczas kampanii wrześniowej 1939 roku, a po dostaniu się do niewoli był więziony przez Niemców w stalagu.
Rodzina Wcisłów około 1923 roku- od lewej Janina Wcisło z domu Szczur, Zbigniew Wcisło, Jan Wcisło- ofiara KL Auschwitz, Włodzimierz Wcisło- żołnierz spod Monte Cassino, Elżbieta Wcisło zd. Guzdek
Zdjęcie z prywatnego archiwum Kazimierza Gorskiego 
Z choczeńskich Wcisłów aktywnych w okresie po zakończeniu wojny warto wspomnieć o:
  • Władysławie Wcisło (ur. 1907), radnym gminnym, egzekutorze podatków od szyldów, lokali i nieruchomości (1947), członku licznych komisji gminnych i ZSL,
  • Janie Wcisło (ur. 1912), bracie radnego Władysława, z zawodu stolarzu, który w choczeńskim samorządzie pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Prezydium Gminnej Rady Narodowej i członka Komisji Oświatowej.
  • Genowefa Wcisło z domu Woźniak (ur. 1914), żona Albina Adolfa, rolniczce, radnej Gminnej rady Narodowej,
  • Annie Pędziwiatr z domu Wcisło (ur. 1895) sklepikarce, wyeksmitowanej w 1948 roku, członkini Spółdzielni Produkcyjnej im. Rokossowskiego,
  • Wiktorii Trzaska z domu Wcisło (ur. 1906) radnej gminnej i gromadzkiej, członkini Spółdzielni Produkcyjnej im. Rokossowskiego,
  • Janinie Bandoła z domu Wcisło (ur. 1920), absolwentce LO w Wadowicach, wieloletniej pracownicy Wydziału Finansowego UM w Świdnicy.

Na początku XXI wieku powiat wadowicki zamieszkiwało 209 osób o nazwisku Wcisło, z 4923 odnotowanych w całej Polsce.


poniedziałek, 15 maja 2017

Kalendarium choczeńskie- wydarzyło się między 15 a 21 maja

15 maja
  • 1905- urodzony w Choczni Henryk Jan Osuchowski złożył egzamin nauczycielski.
  • 1907- w Rozkochowie urodził się Józef Janik, inżynier, prezes Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej w Choczni okresie międzywojennym. W 1929 roku ukończył kurs instruktorski dla naczelników okręgowych. Od 1931 roku prezes reaktywowanego gniazda „Sokoła” w Choczni, instruktor rolny. W latach 70-tych XX wieku mieszkał i pracował w Warce. Był pracownikiem Instytutu Przemysłu Fermentacyjnego i korespondentem Polskiej Akademii Nauk. 
  • 1916- w Babicach zmarł ksiądz Jan Filar, były wikariusz choczeński (1884-1885), absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, katecheta szkół krakowskich.
  • 1947- zmarł Jan Oboza, były radny gromadzki (1935-39).
  • 1968- zmarł Leon Bąk, mistrz stolarski, działacz społeczny i samorządowy, były wójt choczeński, radny, sekretarz Prezydium Gminnej Rady Narodowej. (link)
  • 1991- zmarła Maria Woźny z domu Dąbrowska, żona choczeńskiego organisty, członkini wspierająca Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej w Choczni (1928). 
  • 1993- zmarł Jan Biłka, piekarz choczeński, którego piekarnię wystawiono na licytację komorniczą w 1937 roku.

16 maja
  • 1913- urodził się Jan Brańka, milicjant na posterunku w Choczni (1945), Zawoi (1945), Andrychowie (1945) i Wieprzu (1946). Po kursie podoficerskim w Krakowie podoficer rachunkowy w Komendzie Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Wadowicach (1946), potem magazynier i ponownie podoficer rachunkowy (do 1948 roku) w stopniu kaprala. W 1949 roku był wysuwany przez PZPR na radnego gminnego w Choczni.
  • 1927- Józef Widlarz z Choczni, sierżant 51 pułku z Brzeżan koło Tarnopola śmiertelnie ranił dwoma strzałami z rewolweru Jana Kozłowskiego, handlowca ze Lwowa, którego zastał rano śpiącego w mieszkaniu swojej znajomej Antoniny Krupnickiej. Po tej zbrodni w afekcie Widlarz oddał się w ręce władz policyjnych. 

17 maja
  • 1883- w Kozach urodził się Antoni Szafran, murarz,  jeden z budowniczych szkoły w Choczni Dolnej (od 1910 roku). 
  • 1917- urodził się Tadeusz Kencki, członek Gminnej Rady Narodowej w Choczni w 1951 roku. 
  • 1927- spłoszone konie furmana Bębenka z Choczni wybiły dyszlem okno wystawowe sklepu w Bielsku. Szkody wyceniono na 100 dolarów (?).
  • 1942- w KL Majdanek zginął Jan Drożdż.
  • 1944- w bitwie pod Monte Cassino zginął Antoni Byrski z Kaczyny, starszy strzelec 17 batalionu strzelców 5 Kresowej Dywizji Piechoty II Korpusu. Został pochowany na miejscowym cmentarzu wojennym, a tablica upamiętniająca jego postać znajduje się również na jednym z grobów na cmentarzu parafialnym w Choczni.
  • 1988- zmarł Bronisław Nieć, przedwojenny urzędnik kolejowy zamieszkały w Choczni. Po II wojnie światowej był właścicielem tak zwanej "Kamienicy", dwupiętrowego budynku przy granicy Wadowic i pracownikiem młyna w Wadowicach.
  • 1999- zmarł Zdzisław Ruła, major Ludowego Wojska Polskiego.

18 maja
  • 1821- urodził się Antoni Macieyczyk, uczeń gimnazjów w Podolińcu i w Bochni, student filozofii w Tarnopolu, który w 1851 roku został wyświęcony na księdza. Po posłudze w 10 kolejnych parafiach trafił ostatecznie w 1870 roku do Ostrowska koło Nowego Targu w charakterze wikariusza eksponowanego. (link)
  • 1830- zmarł Maciej Zając, choczeński kowal.
  • 1930- zmarł Jan Maksymilian Woźniak, rolnik, cieśla, szewc, stolarz, kołodziej i introligator samouk, twórca organów, na których wykonywał w domu nieszpory. 
  • 1940- w Inwałdzie urodziła się Zofia Polak, późniejsza nauczycielka w Choczni Dolnej. Magister pedagogiki specjalnej na WSP w Krakowie, nauczyciel akademicki, wicedyrektor szkoły w Krakowie dla dzieci upośledzonych umysłowo.
  • 1969- zmarł Franciszek Brońka, w latach dwudziestych XX wieku reemigrant z Detroit, USA, gdzie przebywał od 1907 roku, założył rodzinę i pracował jako konduktor w tramwajach. Po osiedleniu się w Choczni właściciel fermy kurzej i kierownik mleczarni przy choczeńskim Domu Ludowym. W 1932 roku został wybrany członkiem komisji kontrolującej Stowarzyszenia „Wyzwolenie”. Radny gromady Chocznia w latach 1935-39. Po wojnie w 1953 roku członek komisji wyborczej do Frontu Narodowego w Choczni i Związku Samopomocy Chłopskiej. W 1956 roku członek Rady Mleczarskiej. 
  • 1983- zmarła Marta Kajdas, emerytowana nauczycielka, która osiadła w Choczni po zakończeniu pracy zawodowej. Poświęciła się swoim pasjom: malarstwu, haftowi, uprawie ogródka i grze na skrzypcach. Pomagała również w parafialnej kancelarii, zastępowała nauczycieli w Choczni Górnej i zapoczątkowała działalność biblioteki parafialnej w Choczni. Należała do III Zakonu św. Franciszka. 

19 maja
  • 1747- ochrzczony został Urban Ruła, choczeński muzykant.
  • 1819- urodził się Jan Rokowski, wójt choczeński do 1860 roku, przedstawiciel gminy do spraw budowy domu szkolnego w Choczni, ukończonego w 1862 roku. 
  • 1912- urodził się Feliks Harnik, powojenny strażnik więzienny, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1953) i Frontu Narodowego w Choczni. Przed wojną znajdował się w rejestrach policyjnych z tytułu przestępstw przeciwko własności. W czasie wojny pracował w tartaku na Morawach. Według pisma Gminnej Rady Narodowej podczas pobytu w Choczni zadenuncjował pisemnie proboszcza ks. Dybę, pomawiając go o zniewagę Hitlera. 
  • 1919- urodziła się Aniela Zając, później po mężu Bieniek, absolwentka seminarium nauczycielskiego w Wadowicach i Akademii Ekonomicznej w Krakowie. 
  • 1919- urodziła się Helena Warmuz, później po mężu Ficek, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni. W 1935 roku wybrana zastępczynią sekretarki, a rok później sekretarką. W latach 1937-38 prezeska stowarzyszenia i kierowniczka kółka referentek.
  • 1926- urodziła się Urszula Ścigalska, kierowniczka agencji pocztowej w Choczni do 1950 roku, członkini Komitetu Radiofonizacyjnego Kraju. 
  • 1987- zmarła Maria Wider z domu Góralczyk, przedwojenna działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej w Choczni.
  • 1994- zmarł Marian Góralczyk, ślusarz, były więzień KL Auschwitz.
  • 1998- zmarła Wiktoria Trzaska z domu Wcisło, radna Gminnej Rady Narodowej w Choczni (1953), członkini Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego oraz Spółdzielni Produkcyjnej im. Rokossowskiego (1953). Następnie radna gromadzka od grudnia 1954 roku, kiedy to wyprowadziła się z Choczni i na stałe zamieszkała z mężem w Opolu.

20 maja
  • 1710- ochrzczony został Urban Kleśniak, późniejszy choczeński karczmarz, zwany także Turała.
  • 1753- zmarł Jan Puńczewski, choczeński organista, żonaty z chocznianką Ewą z domu Płaza.
  • 1854- w Zebrzydowicach zmarł ksiądz Jan Manda, były wikariusz choczeński (1852).
  • 1910- w Kornatowie urodziła się Leokadia Michalska, gospodyni plebańska w Choczni u swojego brata ks. Bronisława Michalskiego.  Żona Celestyna Badyńskiego (16.01.1907-04.11.1939), jeńca rozstrzelanego przez hitlerowców w miejscowości Małe Czyste, którego symboliczny nagrobek znajduje się na choczeńskim cmentarzu parafialnym. 
  • 1927- zjazd stowarzyszenia „Wyzwolenie” w Choczni w sprawie utworzenia związku stowarzyszeń i kongresu w Warszawie.
  • 1932- zmarł Karol Wider, rolnik, które zarobione w USA pieniądze przeznaczył na zakup gruntu i budowę domu w Wadowicach w sąsiedztwie klasztoru oo. Karmelitów. W 1907 roku przewoził wozem trumnę ze zwłokami o. Rafała Kalinowskiego (obecnie świętego) z Wadowic do Czernej. 
  • 1934- po 39 latach posługi zmarł choczeński proboszcz ksiądz Józef Dunajecki, urodzony jako Józef Babiarz. Wyświęcony w 1883 roku, pracował wcześniej jako wikariusz w Niepołomicach, Siedliskach-Bogusz i Bochni, gdzie sprawował również funkcję dyrektora szkoły żeńskiej przy klasztorze benedyktynek w Staniątkach. W Choczni był inicjatorem przyozdobienia wnętrza świeżo wybudowanego kościoła, wymalowania i sprowadzenia trzech neogotyckich ołtarzy oraz budowy kaplicy św. Anny przy cmentarzu (1918). Za jego czasów zbudowano również Dom Katolicki (1927-1929) oraz zakupiono i zawieszono dzwony kościelne, co było przedmiotem głośnych sporów pomiędzy probostwem, a władzami gminy. (link)
  • 1973- zmarła Anna Malata, nauczycielka w Rabce.

21 maja
  • 1806- w rodzinie choczeńskich młynarzy urodził się Jan Szczur, nazywany też Szczurowskim, absolwent gimnazjum w Podolińcu na Spiszu.
  • 1894- Jan Guzdek z Choczni uzyskał uprawnienia do nauczania greki i łaciny jako przedmiotów głównych oraz języka polskiego, jako przedmiotu pobocznego w gimnazjach z polskim językiem wykładowym. 
  • 1905- urodził się Franciszek Bresler, przedwojenny żołnierz 12 pułku piechoty, w czasie okupacji żandarm niemiecki na posterunku w Choczni, gdzie zajął dom wysiedlonego Rudolfa Klisiaka. Po wojnie przypadkowo został rozpoznany (w tramwaju) przez jednego z chocznian w Królewskiej Hucie i odstawiony na posterunek milicji, a  następnie zwerbowany na tajnego współpracownika służb bezpieczeństwa pseudonim „Kość”. 
  • 1915- w bitwie pod Żernikami został ranny w bok Franciszek Pększyc pseudonim Grudziński, dowódca batalionu rekruckiego Legionów Polskich, którym kierował na jesieni 1914 roku podczas formowania i ćwiczeń w Choczni.
  • 1919- w Krakowie zmarł ksiądz Jan Nowak, były wikariusz choczeński (1898-1900), a później wieloletni proboszcz w Gruszowie.
  • 1934- spłonął młyn nad Choczenką przy granicy z Wadowicami, będący własnością Dębowskiego i Janika. Policja podejrzewała podpalenie.
  • 2000- zmarła Genowefa Wcisło z domu Woźniak, rolniczka, członkini Gminnej Rady Narodowej w Choczni od 1953 roku.


piątek, 12 maja 2017

Nauczyciele w Choczni- Władysław Jeziorski

Władysław Jeziorski urodził się 15 stycznia 1882 roku w Krakowie, w rodzinie Ignacego Jeziorskiego herbu Ślepowron i jego żony Anieli.
Po uzyskaniu odpowiedniego wykształcenia podjął pracę jako nauczyciel w Wieliczce (1902) i w Jankowicach (1903). W 1905 roku pojawił się w Choczni, gdzie przez 4 lata pracował w szkole w Choczni Dolnej. 
W 1906 roku poślubił w choczeńskim kościele parafialnym Olgę Kieryczyńską, znacznie starszą od siebie miejscową urzędniczkę pocztową, pochodzącą z Krościenka. Jego żona, już pod nazwiskiem Jeziorska, także podjęła pracę nauczycielki w Choczni. Według Józefa Putka Jeziorski dał się w Choczni poznać jako wolnomyśliciel, o poglądach socjalistycznych i niepodległościowych. Sprowadzał do Choczni z Warszawy tamtejszą prasę, w tym „Myśl Niepodległą”, przez co wywarł duży wpływ między innymi na poglądy późniejszego wójta Maksymiliana Malaty
Po opuszczeniu Choczni uczył w szkole polskiej w Morawskiej Ostrawie, był inicjatorem powstania tamtejszej szkoły uzupełniającej przemysłowej i jej kierownikiem w 1913 roku. Prowadził kursy śpiewu dla polskich robotników i rzemieślników i odczyty o różnorakiej tematyce, agitował za powstawaniem nowych szkół dla polskich dzieci. Działał w  Towarzystwa Szkół Ludowych, brał udział w walnym zjeździe TSL w Nowym Sączu w 1911 roku. Następnie pracował jako nauczyciel muzyki w Cieszynie. 
W tym czasie był zbieraczem, wydawcą i redaktorem wielu śpiewników, kompozytorem oraz autorem melodii do pieśni patriotycznych, narodowych i żołnierskich. 
W 1915 roku powtórnie ożenił się, tym razem jego wybranką była Henryka Przestalska ze Stanisławowa. 
W 1916 roku, po odejściu na emeryturę kierownika szkoły w Choczni Dolnej Adam Ryłko, startował bez powodzenia na wakujące stanowisko, mimo poparcia władz gminnych. Na przeszkodzie miały stanąć poglądy kandydata na kierownika, zapamiętane przez miejscowe władze oświatowe z okresu jego pracy w Choczni. 
W 1918 roku Władysław Jeziorski wszedł w skład Rady Narodowej, która przejęła od Austriaków władzę na Śląsku Cieszyńskim. Reprezentował w Radzie niewielkie stronnictwo- Związek Społeczno- Narodowy.

Władysław Jeziorski (piąty z prawej strony)
 w Cieszyńskiej Radzie Narodowej
Jeziorski brał także udział w powstaniach śląskich, za co został odznaczony później orderem Gwiazdy Górnośląskiej (1930). 

W latach 20-tych XX wieku pracował jako finansista w bankach we Lwowie i Przemyślu. Wybudował sobie dom letniskowy w Zakopanem i przeprowadził się tam pod koniec lat 20-stych. Zmarł w wieku 52 lat na gruźlicę, 3 lipca 1934 roku.
Kilka lat później jego córka Irena, urodzona w 1917 roku, poślubiła znanego sportowca i olimpijczyka Stanisława Marusarza.
Wspomniana wyżej działalność redakcyjna i wydawnicza Władysława Jeziorskiego rozpoczęła się w 1911 roku, kiedy to nakładem „Tygodnika Ostrawskiego” wydrukował w Cieszynie „Śpiewnik Narodowy”, rozprowadzany w cenie 2 koron i 80 halerzy.


Następne jego śpiewniki to:
  • „Śpiewnik Żołnierski z dodatkiem melodyi” (1915), wydany w Cieszynie,
  • „Nowy śpiewnik polski 1914-1917”, także wydany w Krakowie,
  • „Dodatek muzyczny do nowego śpiewnika polskiego” (1918),
  • „Śpiewnik żołnierskiego Korpusu X Wojska Polskiego”, wydany w Przemyślu w 1926 roku.

Potrzebę wydawania śpiewników tak tłumaczył w przedmowie do jednego z nich:

(…) Pieśni (…) przyczyniły się do wychowania pokoleń w chęci walki o niepodległość Polski. Zdarza się często, że śpiew zostaje przerwany z powodu nieznajomości dalszych zwrotek lub melodyi. Zbiór ten ma także za cel pomódz i w takich razach i nauczyć nieznanych melodyj i tekstów (…)

W 1919 roku Władysław Jeziorski zredagował i opatrzył wstępem oraz licznymi artykułami i komentarzami „Kalendarz Ludowy” dla Cieszyna i okolic.


Jako kompozytor jest uznawany za autora wielu melodii wielu pieśni legionowych i żołnierskich, w tym między innymi  melodii do pieśni „Cud nad Wisłą, czyli Polska młócka 1920 roku”