Choczeńscy Rzyccy

 

Rzycki/Rzycka to typowy przykład nazwiska odmiejscowego, czyli przyjmowanego od nazwy miejscowości- w tym przypadku od położonych niedaleko od Choczni Rzyk. Na podobnej zasadzie powstało na przykład nazwisko Choczyński, używane historycznie w Woźnikach, czy Wadowski, występujące na jednym z nagrobków cmentarza w Choczni.

Rzyccy lub Rzeccy występowali w choczeńskich zapisach metrykalnych już w II połowie XVII wieku- po raz pierwszy w 1675 roku, gdy odnotowano chrzest Łukasza Rzeckiego, syna Jakuba i Katarzyny. Ten sam Jakub Rzecki przewija się w różnych metrykach przez kolejne 22 lata, ale jako mieszkaniec Kaczyny, tworzącej z Chocznią jedną parafię. O tym, że Rzyccy nie mieszkali wtedy w Choczni świadczy brak tego nazwiska w spisach płatników podatku kościelnego do 1710 roku. Oprócz dzieci Jakuba Rzeckiego w XVII wieku ochrzczono w Choczni także Katarzynę, córkę Tomasza Rzeckiego i Teresy (1690). Właśnie ów Tomasz Rzecki mógł być pierwszym znanym Rzyckim zamieszkującym w Choczni, choć nieposiadającym w niej własności gruntowej (stąd brak go w spisach podatkowych). W metrykach częściej zapisywano go jako Tomasz Młynarz, zapewne od wykonywanego zawodu.

Następne informacje o Rzyckich w Choczni pojawiają się prawie pół wieku później. W połowie XVIII wieku w choczeńskich księgach metrykalnych zapisano chrzty dzieci Jakuba Rzeckiego (pierwszy w 1743 roku), Piotra Rzyckiego (pierwszy w 1750 roku), Kazimierza Rzyckiego (pierwszy w 1757 roku) i Tomasza Rzyckiego (pierwszy w 1761 roku).

Z kolei synem i następcą Jakuba był Stanisław Rzycki, urodzony około 1780 roku (brak metryki chrztu w Choczni), którego matką była Zofia Stylonka (Styła), poślubiona przez Jakuba 13 lipca 1779 roku.

W subrepartycji z 1775 roku wymieniono jedynie Tomasza Rzyckiego, którego roczne powinności pańszczyźniane wynosiły nieco ponad 15 złotych, co oznaczało, że zaliczał się on do bardziej majętnych choczeńskich kmieci. Oprócz gruntów ornych i ugorów Tomasz Rzycki posiadał 2 woły i 3 krowy. W następnej zachowanej subrepartycji (z 1789 roku) Tomasz Rzycki występuje razem z Jakubem Rzyckim, jako mieszkańcy domu nr 83, winni odprowadzać rocznie nieco ponad 7 florenów na rzecz właściciela wsi. Warto zaznaczyć, że dom nr 83 to dwór Duninów na Sołtystwie w Choczni. Trzecim Rzyckim uwzględnionym w tej subrepartycji był Roch Rzycki, poddany sołtysi, który posiadał także niewielkie własne gospodarstwo. Z trzech podanych tu Rzyckich należy zwrócić szczególną uwagę na Jakuba, którego potomkowie żyją w Choczni do dziś , a część z nich nadal używa nazwiska Rzycki. Nie wiadomo czy tenże Jakub był synem Kazimierza i Małgorzaty, ochrzczonym 17 lipca 1759 roku, czy też synem Tomasza, z którym mieszkał na Sołtystwie. Wiadomo natomiast, że Jakub Rzycki, przodek części współczesnych czeczeńskich Rzyckich, był mężem Zofii Stylonki (Styła), którą poślubił  13 lipca 1779 roku. Natomiast w 1821 roku ta sama Zofia podawana jest jako ofiarodawczyni cienkiego płótna na ornaty na rzecz choczeńskiej parafii o wartości 5 florenów.

Następcą Jakuba był Stanisław Rzycki, prawdopodobnie jego pierworodny syn. Ponieważ metryka chrztu Stanisława nie zachowała się, to jedyną wskazówką na temat jego wieku jest zapis z metryki małżeństwa z 1802 roku, w której występuje jako 22-letni młodzieniec. Wybranką Stanisława była o cztery lata młodsza Katarzyna Bylica, a młoda para musiała otrzymać zgodę biskupa na zawarcie związku małżeńskiego, ze względu na ich dość bliskie pokrewieństwo. Zapewne było to pokrewieństwo ze strony Zofii Styła, matki Stanisława, jako że choczeńscy Bylicowie to biologicznie także część Styłów, tyle że nosząca nazwisko Bylica po jednym z ojczymów.

Stanisław Rzycki w momencie ślubu był mieszkańcem domu nr 244, a rok później pod tym samym numerem w spisie podatkowym ujęto jego ojca Jakuba. Musiał to być nowy budynek, wystawiony przez Rzyckich zaraz po 1789 roku, gdyż poprzedni spalił się w pożarze. Na budowę tego domu Tomasz i Jakub pobrali w 1788 roku drewno z dawnego lasu gromadzkiego (łącznie 15 drzew), a właściciel wsi oskarżył ich o jego przywłaszczenie.

22 marca 1814 roku urodził się Wojciech Rzycki, syn Jakuba i Katarzyny (dom nr 234), który podawany jest jako ich spadkobierca w spisie własności z 1844 roku (Grundparzellen Protocoll). Wojciech występuje tam jako właściciel ponad 16 morgów gruntu w górnej części wsi- na terenie obecnego Osiedla pod Bliźniakami i na Zarębkach, czyli po obu stronach Choczenki. Drugim Rzyckim w tym spisie własności był Michał, stryj Wojciecha (1784-1749), gospodarujący na ponad trzynastomorgowym pasku ciągnącym się od Choczenki, przez Białą Drogę, Pagorek Ramendowski, Góralską Drogę, aż do granicy z Zawadką.

W 1844 roku nazwisko Rzycki było już dość rozpowszechnione w Choczni, na co dowodem jest przynależność 15 dorosłych Rzyckich do kościelnych Towarzystw Trzeźwości i Wstrzemięźliwości (czyli tylu, co np. Pietruszków, Twarogów, czy Bandołów). Jednym z członków tych towarzystw był żołnierz Jakub Rzycki.

Dość wysoki stan posiadania Rzyckich- oczywiście na skalę choczeńską- potwierdza spis płatników podatku kościelnego z 1855 roku, w którym wymieniony jest ten sam Wojciech, co w 1844 roku, odprowadzający rocznie na rzecz plebani  6 garnców żyta i owsa. Taki sam podatek płacili wówczas spadkobiercy jego stryja Michała.

Dwadzieścia lat później (1875) Wojciech Rzycki widnieje w spisie ofiarodawców na rzecz zakupu i przeróbki choczeńskich dzwonów. Jego żoną była Małgorzata z Gzelów, a spadkobiercą syn Józef, urodzony 22 kwietnia 1857 roku.

W II połowie XIX wieku niektórzy Rzyccy z Choczni wstąpili do Bractwa Apostolstwa Modlitwy , a na początku XX wieku do Franciszkańskiego Zakonu Świeckich.

W czasie I wojny światowej ranny został Józef Rzycki z 77 pułku piechoty, a jego obrażenia lewego podudzia leczone były w szpitalu w Szolnok na Węgrzech. Józef był urodzonym w 1885 roku synem Józefa i Zofii z domu Chmiel, a więc potomkiem Jakuba z XVIII wieku.

W 1946 roku Rzyccy mieszkali w Choczni w pięciu domach, co wynika z listy do głosowania w Referendum Ludowym:

- pod numerem 142 Józef Rzycki, wymieniony wyżej weteran z czasów I wojny światowej, z żoną Marią z Gawędów i synem Józefem (ur. 1919)

- pod numerem 159 Antoni Rzycki (ur. 1902) z żoną Marią,

- pod numerem 209 Piotr (ur. 1913) i Elżbieta (ur. 1911) Rzyccy,

- pod numerem 479 Jan Rzycki (ur. 1894) z żoną Anną i córką Marią,

- pod numerem 609 Piotr (ur. 1906) i Salomea (ur. 1910) Rzyccy.

Józef, Antoni i Jan byli braćmi, synami Józefa i Zofii z domu Chmiel, a Piotr (ur. 1913) to syn Józefa i wnuk Józefa i Zofii z domu Chmiel. Drugi Piotr Rzycki (ten z 1900 r.) nie urodził się w Choczni, lecz w Kaczynie, a jego ślub z Salomeą Rzycką (siostrą Piotra z 1913 r.) zapisany jest w metrykach w 1930 roku.

W  1946 roku podsumowywano również straty wynikłe z tytułu II wojny światowej- szkody Piotra Rzyckiego (ur. 1913) oszacowano na kwotę 7834 przedwojennych złotych. Zaliczono do nich uszkodzenia budynków, straty w żywym i martwym inwentarzu oraz w drzewostanie i straty powstałe z wysiedlenia.

W sporządzonym w 1948 spisie właścicieli choczeńskich lasów figurują: Antoni Rzycki (1 hektar), Jan Rzycki (1 hektar) i Franciszek Rzycki z Zagórnika (0,47 ha).

Franciszek Rzycki to kolejny syn Józefa i Zofii z domu Chmiel, a więc brat wymienionych wcześniej Józefa, Antoniego i Jana. Był gajowym w rewirze Zagórnik-Inwałd, od 1934 roku mieszkał w gajówce w Kaczynie. Jego córką jest Stefania, później po mężu Pękala, wieloletnia kierowniczka choczeńskiej placówki pocztowej.

W 1973 roku mieszkały w Choczni 24 osoby noszące nazwisko Rzycki lub Rzycka. W całym powiecie wadowickim takich osób w 2002 roku było 108, na 238 Rzyckich zameldowanych w Polsce.