Szkody wojenne 1939-1945

Wiosną 1945 roku przystąpiono do dokumentowania i rejestracji szkód wojennych poniesionych przez mieszkańców Choczni i organizacje/instytucje działające na jej terenie.

Faktycznego spisywania i badania szkód w Choczni dokonywał komisarz spisowy, kierujący się wytycznymi Biura Odszkodowań Wojennych przy Prezydium Rady Ministrów.

Czynności z tym związane były przeprowadzane w dwóch etapach:

• najpierw szkody wojenne były badane, poświadczane i spisywane na specjalnych ponumerowanych kwestionariuszach,
• a następnie ustalano wysokość rzeczywistych strat według wartości nabywczej złotego w dniu 1 września 1939 roku i rejestrowano je na kolejnym formularzu.

Przykładowy kwestionariusz pierwszego etapu spisu szkód wyglądał tak:

Kwestionariusz oprócz danych osoby poszkodowanej (imię, nazwisko, data urodzenia, adres przed- i powojenny, wykonywany zawód) zawierał również dane osób poświadczających szkody oraz opis tychże szkód (niematerialnych i materialnych) poniesionych w latach 1939-1945.

Wartość poniesionych szkód rejestrowano po ich podliczeniu na kolejnym formularzu:

W archiwach państwowych zachowały się datowane na listopad 1945 roku 552 dwustronne dokumenty z wyliczonymi szkodami wojennymi dla 547 mieszkańców Choczni oraz: Kółka Rolniczego, Spółdzielni Mleczarskiej, Koła Łowieckiego, Kasy Stefczyka i plebani.

W kilku przypadkach - osób przebywających za granicą i nieletnich- w imieniu poszkodowanych występowali pełnomocnicy.

Na ich podstawie sumaryczne niematerialne szkody wojenne w Choczni obliczyć można na kwotę 1.237.117 złotych. Dodatkowo należne z tego tytułu renty wynoszą 9.267 złotych.

Do szkód niematerialnych zaliczono:

• upośledzenie fizyczne wykazane u 83 osób na łączną kwotę 286.790 zł + renty w wysokości 3.947 zł,
• upośledzenie umysłowe wykazane u 6 osób na łączną kwotę 7.345 zł + renty w wysokości 320 zł,
• utratę życia żywiciela wykazaną u 59 osób na łączną kwotę 629.422 zł + renty w wysokości 3.630 zł,
• szkody moralne wykazane u 37 osób na łączną kwotę 313.560 zł + renty w wysokości 1.370 zł.

Wyliczone wysokości szkód niematerialnych budzą duże wątpliwości. Szczególnie chodzi tu o szkody powstałe w wyniku utraty życia żywiciela, gdzie ludzkie życie wyceniono u jednych na 100 złotych, a u innych na 120.000 złotych. Zwraca uwagę również niewielka ilość osób deklarujących szkody moralne, a także ich wycena o rozpiętości od 300 do 40.000 złotych.

Według tych kartotek największe straty niematerialne ponieśli w Choczni:

• Jan Szczerbowski z tytułu upośledzenia fizycznego,
• Wojciech Stuglik z tytułu upośledzenia umysłowego,
• Wiktoria Kryjak z tytułu utraty żywiciela,
• Józef Wawro z tytułu szkód moralnych.

Natomiast wysokość materialnych szkód wojennych w Choczni wynosi według kartotek 7.325.614 złotych.

Obejmuje:

• szkody dotyczące budynków w 406 przypadkach na łączną kwotę 1.476.242 złote,
• szkody w inwentarzu martwym w 386 przypadkach na łączną kwotę 199.477 złotych,
• szkody w inwentarzu żywym w 474 przypadkach na łączną kwotę 341.927 złotych,
• szkody w ziemiopłodach i paszach w 473 przypadkach na łączną kwotę 397.237 złotych,
• szkody w różnych produkcjach w 243 przypadkach na łączną kwotę 151.296 złotych,
• szkody w melioracjach i drzewostanie w 391 przypadkach na łączną kwotę 275.644 złote,
• szkody w zakładach rzemieślniczych w 74 przypadkach na łączną kwotę 66.570 złotych,
• szkody w sklepach w 18 przypadkach na łączną kwotę 163.431 złotych,
• szkody w przemyśle wiejskim w 11 przypadkach na łączną kwotę 28.055 złotych,
• szkody w instytucjach kredytowych w 2 przypadkach na łączną kwotę 281.850 złotych,
• szkody u w osób wolnych zawodów na łączną kwotę 27.250 złotych,
• szkody w gospodarstwie domowym w 439 przypadkach na łączną kwotę 484.570 złotych,
• szkody z tytułu wysiedlenia w 472 przypadkach na łączną kwotę 2.067.073 złotych,
• szkody z tytułu zniszczenia/konfiskaty/rabunku przedmiotów oraz papierów wartościowych w 105 przypadkach na łączną kwotę 101.543 złote,
• szkody z tytułu niewypłacenia należnych sum w 45 przypadkach na łączną kwotę 296.144 złote,
• szkody z tytułu niedostatecznego wynagrodzenia za pracę w 211 przypadkach na łączną kwotę 827.375 złotych,
• szkody z tytułu przymusowego wykorzystania innych praw w 1 przypadku na kwotę 2.170 złotych,
• szkody z tytułu bezprawnego pozbawienia wolności w 11 przypadkach na łączną kwotę 124.375 złotych,
• szkody z tytułu kontrybucji i grzywien w 4 przypadkach na łączną kwotę 1.002 złotych,
• szkody inne w 3 przypadkach na łączną kwotę 12.363 złote.

Największe szkody w tej części kwestionariusza wynikały więc z tytułu wysiedlenia, szkód dotyczących budynków i szkód wynikających z niedostatecznego wynagrodzenia za pracę.

Największe straty materialne w poszczególnych kategoriach szkód ponieśli:

• Ludwik Porębski (budynki),
• Ludwik Porębski (inwentarz martwy),
• Kacper Garżel (inwentarz żywy),
• plebania (ziemiopłody i pasze),
• Józef Woźniak (różne produkty),
• Stanisław Dębak (melioracje i drzewostan),
• Stanisław Turała (zakłady rzemieślnicze),
• Spółdzielnia Mleczarska (sklepy),
• Antoni Widlarz (przemysł wiejski),
• Kasa Stefczyka (instytucje kredytowe),
• Józef Putek (wolne zawody),
• Józef Putek (gospodarstwo domowe),
• Jan Szczerbowski (wysiedlenie),
• Aniela Płonka (przedmioty i papiery wartościowe),
• Tomasz Widlarz (niewypłacenie należnych sum),
• Irena Palewicz (niedostateczne wynagrodzenie),
• Józef Putek (przymusowe wykorzystanie innych praw),
• Józef Putek (pozbawienie wolności),
• Jan Fujawa (kontrybucje, konfiskaty),
• Spółka Łowiecka (różne).

Na podstawie zaprezentowanych dokumentów ogólna suma szkód wojennych dla Choczni wynosi 8.562.731 złotych.

Za tę kwotę we wrześniu 1939 roku można było nabyć 1445 kilogramów złota.

Zestawienie najbardziej poszkodowanych i lista wszystkich poszkodowanych zostaną opublikowane w przyszłym tygodniu.