Choczeńskie rody - Graboniowie

Graboniowie to kolejny choczeński ród, którego obecność w Choczni sięga połowy XVII wieku, a jego współcześni choczeńscy przedstawiciele mogą pochwalić się ciągłością przodków urodzonych w Choczni od 1730 roku.

Różnica około osiemdziesięciu lat pomiędzy pojawieniem się Graboniów w źródłach historycznych dotyczących Choczni, a rokiem 1730, w którym urodził się w Choczni przodek wszystkich tutejszych współczesnych Graboniów, bierze się stąd, że z powodu niezachowania się metryk chrztów między 1697 a 1706 rokiem nie sposób powiązać jednoznacznie siedemnastowiecznych Graboniów z osobami tak samo się nazywającymi w pierwszej połowie XVIII wieku. Najprawdopodobniej Graboniowie osiemnastowieczni byli jednak potomkami tych wcześniejszych, tyle że urodzonymi w okresie, z którego brakuje zapisów metrykalnych.

Żeby być precyzyjnym, należy dodać, że najdawniejsi choczeńscy Graboniowie byli odnotowywani przez proboszcza Sasina jako Grabowscy. Mogło to wynikać z praktykowanej wtedy maniery do zapisywania nazwisk bogatszych chłopów, rzemieślników i mieszczan w formie zbliżonej do nazwisk szlacheckich, czyli z końcówkami –ski/-cki i – wicz. Trudno natomiast sobie wyobrazić, by na roli w Choczni osiadł rzeczywiście jakiś zubożały/schłopiały szlachcic o nazwisku Grabowski.

Pierwszym choczeńskim Graboniem, a właściwie Grabowskim, był niejaki Marcin, który w 1654 roku poślubił tu Łucję z Brańków, a cztery lata później Agnieszkę Knapczonkę (nazwisko wywodzące się od zawodu- tkactwa, którym trudniła się zapewne jej rodzina lub jej przodkowie).

Tenże Marcin Grabowski w latach 1655-1660 był ojcem chrzestnym kilkorga urodzonych w Choczni dzieci, natomiast pierwszego własnego potomka ochrzcił w Choczni imieniem Jan dopiero w 1664 roku. O tym, że Marcin Grabowski na stałe mieszkał wówczas w Choczni, świadczy spis płatników podatku kościelnego, w którym figuruje od samego początku jego prowadzenia w 1663 roku. Z tego spisu płatników wywnioskować można ponadto, że Marcin Grabowski gospodarował na roli położonej nieco poniżej sołtystwa, a jego pola rozciągały się od Choczenki po granice z Zawadką. Sąsiadami Grabowskiego byli: Walasek, Krawiec, Tarkota i karczmarz z górnej części wsi (Twaróg).

W 1690 roku po raz pierwszy choczeńskich Grabowskich zapisano we współczesnej wersji ich nazwiska, czyli jako Graboniów.

Stało się to przy okazji chrztu Katarzyny, córki Tomasza Chelisza, której matką chrzestną była Cecylia Grabońka. Z nieco późniejszych dokumentów dowiadujemy się, że Cecylia Grabońka była żoną Jana Grabonia, syna Marcina Grabowskiego i miała z nim w Choczni co najmniej troje dzieci – pierwsze w 1691 roku, a kolejne dwa zapisane już po wskazanej wcześniej „luce” w zapisach.

W tym czasie sąsiadami Graboniów według spisów taczma byli Bryndzowie, Strzeżoniowie i Twarogowie.

W pierwszej połowie XVIII wieku swoje dzieci chrzcili w Choczni: Sebastian Graboń, mąż Jadwigi ze Strzeżoniów, Walenty Graboń, mąż Ewy z Szymonków oraz Błażej Graboń i jego żona Gertruda.

Z punktu widzenia współczesnych Graboniów najważniejsza jest druga z wymienionych wyżej par małżeńskich, ponieważ tylko oni są ich odległymi przodkami. Tym samym wszyscy współcześni Graboniowie są również potomkami rodu Szymonków.

Dokładnie 28 kwietnia 1730 roku ochrzczono w Choczni Filipa Grabonia, syna Walentego i Ewy, czyli kolejnego bezpośredniego przodka dzisiejszych Graboniów. Walenty i Ewa mieli w sumie trzynaścioro dzieci, ale tylko potomkowie Filipa żyją w Choczni do dziś.

Walenty Graboń, pisany też czasem jako Grabonik, zmarł w Choczni w 1754 roku w wieku 56 lat, czyli prawdopodobnie był synem wspomnianego wyżej Jana, jedynego Grabonia posiadającego wcześniej i później dzieci w Choczni, tyle że „pechowo” urodzonym w czasie, z którego metryki nie zachowały się do dziś

W 1756 roku Filip Graboń, syn Walentego poślubił Agatę Strzeżońkę i w kolejnych latach doczekał się z nią co najmniej siedmiorga dzieci. Był wśród nich Idzi Graboń, urodzony w 1760 roku, który w 1779 roku ożenił się w Choczni z Marianną z Gazdów oraz Wojciech Graboń, urodzony w 1768 roku, który od 1788 roku był mężem Zofii Graca.

Wojciech i Zofia to kolejni przodkowie wszystkich współczesnych Graboniów.

W pierwszych trzech dekadach drugiej połowy XVIII wieku dzieci w Choczni oprócz Filipa Grabonia miał jeszcze Urban pisany w formie Grabowski, mąż Zofii Ryczko, który zamieszkiwał w obrębie Sołtystwa.

Metryka Józefińska z lat 1785-1789 wykazuje, że nieruchomości w Choczni posiadali wtedy:

• Filip Graboń spod numeru 90, syn Walentego, gospodarujący na roli Strzeżoniowskiej, czyli gruntach wniesionych mu w wianie przez żonę Agatę,
• Wojciech Graboń spod numeru 129 (Zarąbki), syn Filipa, posiadający jedynie własną zagrodę,
• Urban Grabowski spod numeru 81.

Natomiast nie ma w Metryce Józefińskiej jakieś osobnej roli, nazwanej od nazwiska Graboniów.

Czterdzieści lat później (1836) wśród płacących podatek kościelny pojawiają się Franciszek Graboń, pierworodny syn Wojciecha (pod numerem 129) oraz Filip Graboń, syn Filipa (pod numerem 90).

Franciszek Graboń spod numeru 129 i jego żona Katarzyna z Rzyckich to kolejni bezpośredni przodkowie współczesnych choczeńskich Graboniów.

Ich własność nie została już jednak wykazana w Grundparzellen Protocoll z lat 1844-1852.

W tym zestawieniu najbardziej majętnym Graboniem był Jan spod numeru 90, gospodarujący na dawnych gruntach Strzeżoniów, który posiadał ponad 20 morgów ziemi oraz roczny dochód przekraczający 54 floreny, co znacznie przekraczało ówczesną choczeńską średnią.

Jan Graboń był czternastym chłopem w Choczni według uzyskiwanego dochodu i szóstym ze względu na posiadany areał.

Oprócz niego sporą parcelę w Choczni posiadał także Szczepan Graboń (1811-1873) z Niwy Zakościelnej (nr 378).

Dawny dom Wojciecha i Franciszka Graboniów na Zarąbkach (129) należał wtedy do Józefa Romańczyka.

Do utworzonych w 1844 roku Towarzystw Wstrzemięźliwości i Trzeźwości należało ośmioro dorosłych Graboniów, w tym wymienieni już Jan, Szczepan, Franciszek oraz syn Franciszka Kacper, urodzony w 1814 roku.

Kacper Graboń, następny bezpośredni przodek wszystkich współczesnych Graboniów przyszedł na świat w domu swojego pradziadka Filipa (nr 90). Był mężem pochodzącej z Inwałdu Magdaleny Legień.

Następcami Kacpra byli jego synowie Józef (1845-1927), mąż Marianny z Burzejów i Franciszek, urodzony w 1850 roku, mąż Anny z Byliców.

Niewielu Graboniów w XIX wieku zapisało się czymś interesującym w historii Choczni. Bardziej znany był jedynie żołnierz zawodowy Jakub Graboń (1822-1886), który służąc w 11 kompanii 10 pułku austriackiej piechoty został ranny w bitwie z Prusakami pod Trutnovem w 1866 roku. Jakub Graboń był mężem Agnieszki z domu Burzej, wdowy po Janie Widrze i Reginy z domu Bąk. Jego syn Franciszek Graboń był mieszkańcem Jasienicy.

W 1866 roku Jan Graboń, syn Szczepana, przeprowadził się do Radoczy, gdzie to nazwisko występuje do dziś.

Z kolei Szymon Graboń w 1867 roku był obwiniony o zbrodnię przez Sąd Powiatowy w Wadowicach. Bliższe szczegóły tego wyroku nie są mi znane.

W 1871 roku Marek Graboń, trzynasty (i najmłodszy) potomek Szczepana i Franciszki z domu Żak, rozpoczął naukę w gimnazjum. Jego dalsze losy nie są znane.

W 1875 roku, podczas zbiórki na odnowienie choczeńskich dzwonów, swoje datki złożyli Franciszek, syn Kacpra (spod numeru 133- po renumeracji) oraz żołnierz Jakub spod numeru 209.

Jako ciekawostkę można podać, że w latach 1885-1992 uczyła w szkole w Choczni Dolnej i Górnej pochodząca z Wadowic Albina Grabowska.

W 1886 roku urodził się Andrzej Graboń, syn Jana i Marianny z domu Hanusiak, który w czasie I wojny światowej służył w 36 pułku piechoty, a po dostaniu się do niewoli rosyjskiej był więziony w Nikołajewsku w guberni Samara.

Rówieśnikiem Andrzeja był Tomasz Graboń, syn Józefa i Marianny, który jako żołnierz 77 pułku piechoty został ranny w 1915 roku. Ten sam Tomasz w czasie II wojny światowej zginął w 1939 roku w zbombardowanym przez Niemców pociągu.

Piotr Graboń, urodzony w 1880 roku syn Jana i Marianny wyemigrował wraz z żoną Franciszką z Guzdków do USA i zamieszkał tam w Holyoke w stanie Massachusetts. Doczekał się dziesięciorga dzieci- sześciu synów (Petera, Bolesława/Willliama, Johna, Josepha, Kazmera i Adama) oraz czterech córek (Mary Grabon, Anny Zebrowski, Nellie Ondrick i Adelle Grabon).

Jego wnuk Edwin Peter Ondrick, przedsiębiorca z Massachusetts, właściciel firmy zajmującej się platerowaniem i niklowaniem precyzyjnych elementów, m.in. dla branży wojskowej i medycznej oraz właściciel patentów za „system dializy dyfuzyjnej”, powstały w celu odzyskiwania kwasów i metali z odpadów w procesie platerowania, otrzymał w 1997 r. nagrodę gubernatora za wybitne osiągnięcia.

Według sporządzanych zaraz po II wojnie światowej kwestionariuszy szkód wojennych negatywne skutki wojny odczuło czworo choczeńskich Graboniów:

• Teofil Graboń spod numeru 133, syn Franciszka i Anny, którego straty wyceniono na 7700 przedwojennych złotych,
• Maria Graboń z domu Stuglik, spod numeru 196, żona Tomasza, z wyliczonymi stratami w wysokości 80122 złote,
• Józef Graboń spod numeru 542, syn Józefa i Ludwiki, z wyliczonymi stratami w wysokości 8543 złote,
• Jan Graboń spod numeru 534, syn Franciszka, z wyliczonymi stratami w wysokości 2599 złotych.

Wszyscy czworo w kwestionariuszach strat podali, że zostali wysiedleni z własnych domostw.

Na listach do głosowania w Referendum Ludowym w 1946 roku znalazło się jedenaścioro dorosłych Graboniów:

• Jan i Wiktoria spod numeru 534,
• Józef i Agnieszka spod numeru 542,
• Maria spod numeru 211,
• Maria i Jadwiga spod numeru 196,
• Józef, Teofil, Anna i Aniela spod numeru 133.

W czasach współczesnych potomkami choczeńskich Graboniów są między innymi:

• sołtys Mariusz Jakubas,
• siostra zakonna Mirosława Hałat.

Teresa Kolber w swojej pracy „Nazwiska dekanatu wadowickiego” wywodzi pochodzenie nazwiska Graboń od słowa „grab”, czyli nazwy drzewa liściastego lub gwarowego określenie rżyska lub ścierniska wygrabionego w polu i złożonego w pęki w celu zużycia na opał. Według tej autorki Graboniowie zamieszkiwali oprócz Choczni także w Radoczy i w Witanowicach.

Na koniec 2017 roku mieszkały w Polsce 762 osoby o nazwisku Graboń.

Graboniowie byli zameldowani w 13 województwach.

Najwięcej w: śląskim (192), podkarpackim (171), świętokrzyskim (102) i małopolskim (97).