Ksiądz Mateusz Jeż - autor słów kolędy "Nie było miejsca dla Ciebie"

Zapewne tylko nielicznym osobom śpiewającym znaną i lubianą kolędę bożonarodzeniową „Nie było miejsca dla Ciebie” jest znany autor jej słów i jego związki z Chocznią.

Tymczasem ksiądz Mateusz Jeż- bo on właśnie jest twórcą słów tej popularnej kolędy - przez krótki czas pełnił funkcję wikariusza w parafii choczeńskiej, udzielając tu sakramentów i odprawiając msze św. dla przodków dzisiejszych chocznian. Jego posługa w Choczni trwała dokładnie od 4 marca do 20 października 1887 roku. Pochodzący z Mielca Mateusz Jeż był już wtedy dwa lata po święceniach kapłańskich. Miał 25 lat, urodził się bowiem w 1862 roku, jako syn Jana i Marii z Kolasińskich. Był absolwentem szkoły trywialnej w Mielcu i krakowskiego seminarium duchownego.

Kolęda „Nie było miejsca dla Ciebie”, do której muzykę skomponował jezuita- ksiądz Józef Łaś, ukazała się po raz pierwszy w druku w 1939 roku w zbiorze „Największa kantyczka z nutami na 2—3 głosy”, opracowanym przez Józefa Albina Gwoździowskiego. Natomiast jej pierwsze publiczne wykonanie przez chór gimnazjalny z Mielca miało miejsce w Nowym Sączu 2 lutego 1938 roku.

Słowa tej pieśni powstały w Krakowie około 1932 roku, a ich autor- ksiądz Jeż - rozwinął twórczo wers Ewangelii „Nie było miejsca w gospodzie” /Łuk.2,7/. W czasie II wojny światowej ta kolęda zdobyła wielką popularność, zwłaszcza wśród Polaków więzionych w obozach koncentracyjnych i łagrach.

"Nie było miejsca dla Ciebie" to nie jedyny znany utwór autorstwa księdza Mateusza Jeża. Napisał także podręcznik religii dla szkół średnich „Nauka wiary katolickiej”, dopuszczony w 1906 roku przez C. K. Radę Szkolną Krajową, jak również słowa hymnu  Związków Katolickich Młodzieży Polskiej (1925).

Spuścizna literacka księdza Jeża jest zresztą bardzo bogata i obejmuje między innymi zbiory poezji/pieśni: „Bogu utajonemu” (1923), „W religii katolickiej prawda i siła” (1923), „Śpiewnik asemicki” (1924), „Do Chrystusa Króla i do nowej Polski” (1928), „Ku czci Chrystusa Króla” (1929), „Nie zostawiajmy go samego” – dla księży i kleryków (1929), „Odwiedzajmy boskiego więźnia miłości” (1930), „Bądźmy misjonarzami” – dla księży i kleryków (1930), „Chwała Ci Maryjo” (1930), „Przed Najświętszym Sakramentem” – adoracje (1931), „Męka i śmierć Pana Jezusa w pieśni” (1932), „Boże Narodzenie w pieśni” (1933) i „Do nowej Polski” (1933), „Nieznajomemu Bogu” (1935), „Ku czci św. Józefa” (1937), „Sursum Corda!” (1937), a także utwory prozatorskie- rozważania „Czy ludzie będą mieli kiedyś raj na ziemi ?” (1897), „Skąd się bierze niedowiarstwo między katolikami?” (1900), posądzane o antysemityzm „Tajemnice żydowskie” (1898) i „Egzorty do młodzieży szkolnej” (1932),  a także pisane pod pseudonimami: „Hanna”, „Powstanie w Czernichowie” (1895) i „Przygody kapelana”.   

Część dochodów z wydanych książek ks. Jeż przeznaczył na odnowienie kościoła pod wezwaniem św. Mateusza w swoim rodzinnym Mielcu, gdzie angażował się też w propagowanie ideologii Stronnictwa Chrześcijańsko-Ludowego.

Charakter jego twórczości dobrze podsumowuje dwa fragmenty recenzji jego utworów, zamieszczony w „Dzwonie Kościelnym” w 1932 roku:

(...) „W licznych artykułach i dziełach umie obudzić zainteresowanie. Jego bajki i satyry skrzą dowcipem pogodnym. Ponad wszystko unoszą się jego poezje religijne, jego pieśni, hymny, sonety, treny i ody.  (…)  Wśród pereł poezji hojnie rozsiał wiersze patriotyczne. We wszystkie tchnął gorące uczucie, wszystkie ustroił w lekką formę, by je wszyscy, nieuczni też, zrozumieli. Poematy religijne ks. Jeża to wzniosłe, rzewne modlitewniki dla wszystkich stanów narodu polskiego. W poezji patriotycznej wypowiada skargę, żal, upomnienie, groźbę.” (…)

Natomiast ks. Czesław Sokołowski, biskup podlaski, tak recenzuje wiersze ks. Mateusza w 1933 roku:

„Niektóre z tych wierszy zdają się być pisane krwią serdeczną i gorzkiemi łzami. Świadczą, jaki ideał Polski pieściło w duszy starsze pokolenie i jakim kordjałem krzepiło się w czasach długiej i twardej niewoli.”

Równie bogaty jak twórczość był życiorys księdza Jeża. Oprócz posługi w Choczni, w ciągu swojego długiego 87-letniego życia, sprawował wiele funkcji kościelnych w różnych miejscach Polski:

• wikariusza w Krzęcinie, Rudawie, Niepołomicach i w Krakowie,
• redaktora naczelnego pisma młodzieży szkolnej „Jutrzenka”, 
• katechety Szkoły Rolniczej w Czernichowie, w Gimnazjum św. Anny (później I LO im. B. Nowodworskiego) i V Gimnazjum w Krakowie,
• kapelana księżnej Marceliny z Radziwiłłów Czartoryskiej (uczennicy F. Chopina w Woli Justowskiej), 
• katechety,  ojca duchownego i profesora w Wyższym Seminarium Duchownym w Janowie Podlaskim (od 1919 roku- momentu jego powstawania), 
• pomocnika biskupa w Białej Podlaskiej, 
• prezesa krajowego ruchu „Papieskie Dzieło św. Piotra Apostoła” (1927), 
• wychowawcy misjonarzy, 
• rektora Domu Opieki dla Księży Emerytów w Krakowie,
• kapelana sióstr zakonnych. 

Posiadał godność tytularną tajnego szambelana papieskiego.
Ks. Jeż uczestniczył bardzo aktywnie w przygotowaniach do założenia w Polsce Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego, popularnie zwanych Sercanami, stąd bywa określany fundatorem tego zgromadzenia w Polsce.   

Zmarł 10 lutego 1949 roku i spoczął na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Choczeńscy wikariusze w latach 1822-1900