Choczeńskie rody- Twarogowie

W historycznych źródłach pisanych dotyczących Choczni Twarogowie pojawiają po raz pierwszy w drugiej połowie XVII wieku.

Począwszy od 1670 roku nazwisko zapisywane jako Twaróg lub Twarok lub Twarożek występuje wśród płatników podatku kościelnego (taczma).

Przy zapisie z 1672 roku podano jednocześnie, że płatnik Twarożek był karczmarzem i zamieszkiwał w górnej części wsi, w sąsiedztwie między innymi Niedźwiedziów, Rokowskich, Czajków i Graboniów.

Natomiast w metrykach chrztów, ślubów i zgonów za datę pierwszego, w pełni czytelnego wpisu tego nazwiska uznać można 3 luty 1668 roku, kiedy to Walenty Twaróg był ojcem chrzestnym Błażeja Czajki.

W lipcu tego samego roku ślub z Jakubem Krawcem brała niejaka Regina Twarożonka.

Natomiast pierwszą osobą o nazwisku Twaróg ochrzczoną w Choczni była Anna, córka Walentego i Felicji, a miało to miejsce w 1673 roku. Anna nie była jedynym dzieckiem tej pary ochrzczonym w Choczni, która do 1683 roku miała jeszcze pięcioro dzieci.
Tenże Walenty Twaróg w 1687 roku, jako choczeński wójt, przedkładał w zamku Oświęcimiu wykaz szkód z tytułu stacjonowania wojska królewskiego we wsi, licząc na ich wyrównanie.

W podobnym czasie, co Walenty Twaróg, swoje dzieci chrzcił także w Choczni Grzegorz Twaróg, mąż Katarzyny Chrześcijanki (Krystian) i Krystyny Grządziel.

Na przełomie XVII i XVIII wieku Twarogowie podawani są konsekwentnie jako mieszkańcy Choczni Górnej.

W pierwszej połowie XVIII wieku swoje dzieci chrzcili w Choczni potomkowie wymienionych już Walentego i Grzegorza Twarogów:

• Maciej, począwszy od 1707 roku,
• Walenty, począwszy od 1709 roku,
• Tomasz, począwszy do 1730 roku.

Właśnie forma zapisu nazwiska ostatniego z wymienionych (czyli Tomasza) jest niezwykle interesująca z punktu widzenia genealogii rodów choczeńskich.

Otóż począwszy od 1738 roku ów Tomasz Twaróg, mąż Anny z domu Woźniak, zaczął być podawany nie jako Twaróg, lecz…Banduła lub Bandoła.

Jego dzieci zapisywano później w postaci: Bandoła/Banduła, Twaróg lub Twaróg vulgo (czyli pospolicie zwany) Bandoła. Ostatecznie przyjęła się forma Bandoła i dlatego rok 1738 można przyjąć jako początek podziału Twarogów na dwa osobne rody, zapisywane współcześnie jako Twaróg i Bandoła.

Wydaje się, że Bandołami zostali ci Twarogowie, których siedziby pod koniec XVIII wieku znajdowały się na obszarze dzisiejszego Osiedla Malatowskiego i Komaniego, a Twarogowie „właściwi” pozostali w górnej części wsi.

Metryka Józefińska z lat 1785-89 podaje trzy Role Twarogowskie w Choczni:

• w obrębie Niwy od Wadowic, pomiędzy Komanowską, a Pietruszowską (późniejsi Bandołowie),
• w obrębie Niwy Zakościelnej (powyżej kościoła i na południe od Choczenki), w sąsiedztwie Roli Dziadkowskiej,
• w obrębie Niwy od Lasu Górnej (lub Gronia), powyżej sołtystwa, między Rolami Guzdkowską i Gardzielowską.

W 1791 roku 25-letni Grzegorz Twaróg, syn Józefa i Jadwigi z domu Drapa zmarł z powodu choroby w obozie wojskowym pod Chocimiem, jako żołnierz walczącej z Turkami cesarskiej armii austriackiej.

W spisie płatników podatku kościelnego z 1803 roku figuruje trzech Twarogów: Piotr syn Józefa, Wacław syn Jana i Kazimierz syn Jana. Wszyscy trzej zamieszkiwali w sąsiadujących ze sobą domach, o numerach: 77, 78 i 79.

Drugim po Walentym Twarogu choczeńskim wójtem z tego rodu był Józef Twaróg, syn Piotra i Anastazji z domu Pietruszka, urodzony w 1787 roku pod numerem 77, a zmarły na cholerę w 1831 roku. Zanim w 1826 roku został wójtem przez kilka lat pełnił funkcję przysiężnego przy swoich poprzednikach na wójtostwie.

Wójt Józef Twaróg był mężem Rozalii, która w 1806 roku dokonała konwersji z judaizmu na katolicyzm przez uroczysty chrzest w kościele choczeńskim. W metryce chrztu zapisana jest pod nazwiskiem Śliwińska, a sakramentu chrztu udzielał jej proboszcz z Olszówki koło Tymbarku (być może z tych okolic pochodziła).

W spisach własności gruntowej z lat 1844-52 widnieją:

• syn wójta Józefa, też noszący imię Józef (ur. 1823), pod numerem 77,
• Wojciech Twaróg, syn Łukasza (ur. 1817), pod numerem 79,
• Wojciech Twaróg, syn Piotra (ur. 1792), pod numerem 298.

Każdy z wymienionych gospodarował na areale ponad ośmiu morgów, czyli wyższym niż ówczesna choczeńska średnia. Również ich roczne dochody, wyliczone do celów podatkowych, przewyższały średnią choczeńską.

Parcele Twarogów znajdowały się w Niwie Zakościelnej (czyli powyżej kościoła) i rozciągały się pasem od Choczenki, po granice Zawadki.

Do założonych w 1844 roku Towarzystw Trzeźwości i Wstrzemięźliwości zapisało się w Choczni 15 osób o nazwisku Twaróg, w tym wszyscy trzej wymienieni w spisie własności, powstałym w tym samym czasie.

W 1875 roku choczeńscy Twarogowie (Franciszek, Józef, Wojciech, Kazimierz i Józef) byli właścicielami 5 domów o numerach odpowiednio: 123, 125, 127, 175 i 232. Trzech z nich było ofiarodawcami niewielkich kwot na przeróbkę i zakup dzwonów dla parafii choczeńskiej.

Kolejne pisane dane na temat rodu Twarogów pochodzą z okresu I wojny światowej.

Józef Twaróg (ur. 1883), żołnierz 56 pułku piechoty został wówczas ranny w czasie walk na froncie, a Kacper Twaróg (ur. 1894), dostał się do niewoli rosyjskiej.

Dla choczeńskich Twarogów bardzo istotna była decyzja o wyjeździe na stałe z Choczni, jaką tuż po zakończeniu I wojny światowej podjął Jan Twaróg, syn Franciszka (ur. 1877). Ten mistrz stolarski, były pracownik Fabryki Mebli, Trumien i Parkietu pod Ostrawą oraz właściciel „Fabryki Krzeseł” w Choczni postanowił przeprowadzić się z rodziną do Wielkopolski. Ostatecznie osiadł w Murowanej Goślinie, gdzie zarówno on sam, jak i jego potomkowie odgrywali i odgrywają do dziś ważną rolę w życiu społecznym i politycznym tej miejscowości. Jego syn Jan Twaróg, urodzony w 1915 roku w Choczni, przejął od ojca zakład stolarski i dokonał jego modernizacji. Organizował spółdzielnię rzemieślniczą produkującą sprzęt dla piekarni, masarni i meble biurowe. Przewodniczył Społecznemu Komitetowi Budowy Szkoły w Murowanej Goślinie (1954), organizował i finansował budowę pomnika Powstańców Wielkopolskich i Ofiar Wojny (1969). Był też prezesem Miejsko–Gminnego Zarządu Koła ZboWiD-u (przez 37 lat), a następnie Związku Kombatantów RP i byłych więźniów politycznych, przewodniczył Towarzystwu Rozwoju Ziem Zachodnich, udzielał się jako kurator sądowy i opiekun społeczny. Przez 3 kadencje zasiadał w Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu, a 1 kwietnia 1981 roku został starszym cechu powstałego z jego inicjatywy Cechu Rzemiosł Różnych w Murowanej Goślinie i pełnił tę funkcję do 1985 roku. Za swoje dokonania został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i awansowany na stopień kapitana w stanie spoczynku. Pasję nie tylko do stolarstwa, ale także do działalności społecznej i samorządowej przejął jego syn Apoloniusz Twaróg, przewodniczący Rady Miasta i Gminy w Murowanej Goślinie. 

Wśród wielkopolskich Twarogów z Choczni rodem wyróżniali się również:

• starszy brat Jana Twaroga- Franciszek Twaróg (ur. 1906), rzemieślnik w dziedzinie stolarstwa artystycznego, od 1934 roku noszący nazwisko Jaśmiński,
• Piotr Twaróg (ur. 1901), kuzyn Jana Twaroga, stolarz z Szamocin, który zginął zgilotynowany w więzieniu policyjnym w Poznaniu w 1941 roku po wyroku Niemieckiego Sądu Specjalnego.

Natomiast z Twarogów pozostałych w Choczni w działalności społeczno-samorządowej odznaczył się w okresie międzywojennym wspomniany już Józef Twaróg (ur. 1883), który od 1927 roku był członkiem zarządu Gminy Chocznia z ramienia PSL „Wyzwolenie”. Późniejszy radny gromadzki (od 1935 roku), wybrany ponownie w marcu 1939 roku oraz członek zarządu choczeńskiej Kasy Stefczyka (1928-1935).

Z okresu II wojny światowej warto wspomnieć o Michale Twarogu (ur. 1919), synu Jana i Marianny z domu Wider, który jako żołnierz Andersa uczestniczył w walkach o Tobruk i Monte Cassino.

W okresie powojennym znani byli w Choczni:

• Emil Twaróg (ur. 1927), wieloletni dyrygent orkiestry OSP,
• Tadeusz Twaróg (ur. 1919), członek choczeńskiej orkiestry strażackiej i Związku Samopomocy Chłopskiej, a także radny Gromadzkiej Rady Narodowej wybrany w 1958 roku. Wcześniej członek Gminnej Komisji Drogowej (od maja 1954 roku), a od grudnia 1954 roku członek Gromadzkiej Komisji Drogowej.

Na sporządzonej w 1948 roku liście posiadaczy lasów w Choczni znajduje się Anna Twaróg spod numeru 141.

Natomiast wśród właścicieli choczeńskich gospodarstw rolnych w 1960 roku uwzględniono:

- Marię Twaróg spod numeru 215,

- Annę Twaróg spod numeru 300,

- Marię Twaróg spod numeru 141,

- Marię Twaróg spod numeru 271.