Emanuel Luftglas - malarz i scenograf z Choczni

autoportret

W 1816 roku w choczeńskich kościelnych księgach metrykalnych odnotowano po raz pierwszy obecność mieszkańców wyznania mojżeszowego narodowości żydowskiej.

A dokładnie osiemdziesiąt lat później (w 1896 roku) przyszedł na świat w Choczni jeden z najwybitniejszych przedstawicieli tej społeczności- Emanuel Luftglas, syn Dov-Bar Luftglasa i Estery z domu Sheingut. Nie jest to fakt powszechnie znany- co prawda niektóre izraelskie źródła encyklopedyczne podają jako miejsce jego urodzenia miejscowość o podobnej nazwie (Hotz’niah lub Bhotznia), ale położoną gdzieś w … Rosji.

Emanuel, zwany w Choczni Mańkiem, już od dziecka wykazywał duży talent malarski. Gdy miał 13 lat namalowane przez niego obrazy zobaczył znany niemiecki mecenas kultury i zachwycony talentem Mańka namówił jego rodziców, aby wysłali syna na studia artystyczne do Lipska, które sam opłacił. Po ukończeniu w 1915 roku studiów w Königliche Akademie für graphische Künste und Buchgewerbe Emanuel Luftglas kontynuował naukę w Akademii Sztuk Pięknych w niemieckim Buxtehude, w specjalizacji scenografia teatralna. Jednocześnie pracował jako scenograf dla teatru i opery w pobliskim Hamburgu. W 1925 roku powrócił do niepodległej Polski. Wkrótce na zlecenie Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Kalwarii Zebrzydowskiej przyozdobił wnętrze miejscowej synagogi obrazami i ornamentami opartymi na motywach biblijnych. Ale w tym czasie pochłaniała go głównie działalność w ruchu syjonistycznym, dążącym do odtworzenia żydowskiej siedziby narodowej na terenach starożytnego Izraela. Na wezwanie syjonistów już w 1926 roku wyjechał na stałe do Izraela razem z pochodzącą z Wadowic żoną Miriam Amalią Haas (zwaną Malką), zamieszkał w Tel Awiwie i posługiwał się nazwiskiem Emanueli lub Emanuel. Dzięki emigracji uniknął tragicznego losu swoich sióstr Hanny i Friedy, które zginęły w czasie II wojny światowej. W Auschwitz zamordowany został również jego siostrzeniec, zaledwie dziesięcioletni Henryk.

Po przybyciu do Palestyny Luftglas wstąpił do trupy artystycznej, która założyła teatr "T.A.Y" (Izraelski Teatr Artystyczny). Później był także jednym z założycieli satyrycznego Teatru Matate („Miotła”) i jego stałym scenografem. Jednocześnie pracował dla teatru "Ohel”, Teatru Narodowego Habima i izraelskiej Opery. Jego zasługi dla nowoczesnego teatru izraelskiego są tak duże, że określa się go jako jednego z jego „ojców założycieli”.  Przez 25 lat był jedynym profesjonalnym scenografem w Palestynie, charakteryzującym się pomysłowością i oryginalnością, ale biorącym równocześnie pod uwagę ograniczenia budżetowe i dostępność materiałów.  Jako pierwszy użył obrotowej platformy scenicznej i zastosował rzutowanie na scenę slajdów lub fragmentów filmów. Oprócz tego udzielał się jako pedagog, wychowując całą rzeszę swoich następców.

Jako ciekawostkę można podać fakt, że podczas partii szachów na żywo, rozgrywanej w 1931 pomiędzy arcymistrzami Rubinsteinem i Marmaroszem, stroje żywych „figur szachowych” zostały zaprojektowane właśnie przez Emanueliego, czyli Emanuela Luftglasa.

jewishchesshistory.blogspot.com

Mimo tylu obowiązków związanych z pracą dla teatru Luftglas nie zaniedbywał malarstwa. Tworzył głównie w technice olejowej: pejzaże, portrety i sceny biblijne, wzorując się na renesansowych twórcach niderlandzkich.

Izraelskie Muzeum Narodowe

 Zmarł 14 września 1958 roku, a przygotowywane przez niego przez wiele lat opracowanie „Van Eyck i Vasari - im Lichte neuer Tatsachen” („Van Eyck i Vasari- w świetle nowych faktów”) ukazało się dopiero siedem lat później, wydane przez jego żonę i córkę.

Kilka prac malarskich Luftglasa znajduje się w kolekcji Izraelskiego Muzeum Narodowego, około setki szkiców krajobrazowych zgromadziło centrum Hmila’h, a jego twórczości malarskiej poświęcone były wystawy w 1959, 1964, 1978, 2001 i 2006 roku. Pozostawił również kilkaset szkiców scenografii teatralnych i kostiumów, wykonanych w pastelach lub farbami wodnymi.

W 2009 roku na domu w Tel Awiwie, przy ulicy Hermann Cohen 8, w którym zamieszkiwał Emanuel Luftglas, władze miejskie zawiesiły tablicę upamiętniająca jego postać. 

Choczeńscy Żydzi

Artyści i twórcy z Choczni