środa, 30 listopada 2016

Pochodzenie nazwisk choczeńskich - część II

Kontynuacja wcześniejszej notatki (LINK)- tym razem o pochodzeniu tych nazwisk używanych w Choczni, które pojawiły się wśród jej mieszkańców przede wszystkim w XIX lub XX wieku.
Podobnie jak w przypadku nazwisk dawniejszych, głównym źródłem informacji na ten temat są dwa opracowania naukowe:
  • rozprawa doktorska Teresy Kolber z Wydziału Humanistycznego Instytutu Filologii Polskiej Akademii Pedagogicznej w Krakowie pod tytułem „Motywacja i struktura nazwisk mieszkańców dawnego dekanatu wadowickiego”  (2008),
  • publikacja w piśmie „Wadoviana” (2002) pod tytułem „Pochodzenie imion i nazwisk mieszkańców parafii Chocznia” Ewy Widlarz, absolwentki polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Słownik część II:
  • Aksak
- ax(t) (z niemieckiego) „siekiera”
- aksak (z tureckiego) „kulawy, kaleka”
- Aksak "polski herb szlachecki"
  • Ast
- ast (z niemieckiego) „konar, gałąź”
  • Augustyniak, Augustynek
- August nazwa osobowa
  • Babiński
- baba „stara kobieta, żona, handlarka, mężczyzna zniewieściały, tchórz, paplarz”
- Babin nazwa miejscowa
  • Baczyński
- Baczyn nazwa miejscowa
  • Bajorski
- bajoro „staw z mętną, błotną wodą”
- Bajory nazwa miejscowa
  • Balcer
- Baltazar nazwa osobowa
  • Baluś
- Bal nazwa osobowa
  • Bałos, Bałys
- bała „człowiek niezgrabny”
- bały „duże wytrzeszczone oczy, duże obwisłe uszy”
  • Bańdo
- bando „obwołanie, obwieszczenie, ogłoszenie”, "orszak, grono, kompania, drużyna”
  • Baraniec
- baran „tryk, dorosły samiec owcy”
  • Barcik
- Bartłomiej nazwa osobowa
  • Bargiel
- bargiel „ptak, gatunek sikory”
- borg „pożyczka, kredyt, dług”
  • Baster
- baster „dziecko z nieprawego łoża”, „chłopak 8-12 lat”
  • Bator
- bator (z węgierskiego) „odważny, dzielny”
  • Bębenek
- bęben „instrument muzyczny perkusyjny”, „brzuchacz, opój”
  • Bizoń
- bizon „żubr”
- bizun „bat”, „awanturnik, warchoł”
- bizoń „chłop wielki a niezgrabny”
  • Bogunia
- Bogun, Boguń, Boguchwał nazwa osobowa
  • Borek
- bór „las sosnowy, ciemny gęsty las”
- Borek, Borzysław nazwa osobowa
  • Brańka, Brońka
- branka „przymusowy pobór do wojska”, „niewolnica”
- Branka, Branimir itp, nazwa osobowa
  • Buldon, Buldończyk
- buldon „niedołęga, idiota”
  • Burek
- bury „ciemnoszary”
  • Burzyński
- burza „nawałnica, deszcz z piorunami, zamieć z wiatrem i wyładowaniami, szturm, zamieszanie”
- Burzyn nazwa miejscowa
  • Bydłoń
- bydło „zwierzęta domowe, inwentarz, woły , krowy, cielęta”
- bydlić „mieszkać, żyć”
- bydłoń „nazwa roli”
  • Byrski, Berski, Birski
- byr, byry, byru „okrzyk przywołujący owce”
  • Chmiel
- chmiel „roślina z rodziny konopiowatych”, „trunek”, „pijaństwo”, „nieporządek, galimatias”
  • Cholewa, Cholewka
- cholewa „górna część buta” „pijak”, „człowiek mówiący co mu ślina przyniesie”, „dziewczyna tłuk, wszetecznica” „szewc”
  • Chruszcz, Chrószcz
- chruszcz „człowiek mający zajady w końcach ust”, „chrabąszcz,owad”, „drobny człeczyna, chuchrak”, „krzaki, zarośla”
  • Czaicki
- czajka „ptak z rodziny siewczkowatych”
- czaić „urządzać zasadzkę, kryć się z czymś, skradać się”,
- Czajęcice nazwa miejscowa
  • Czech
- Czech nazwa etniczna
- Czech nazwa osobowa, zdrobnienie np. od Czesław
  • Dębak
- dąb „gatunek drzewa liściastego”
- dębina „las dębowy, drewno dębowe”
  • Drabek
- drab „żołnierz najemny, pachołek”, „opryszek, hultaj, nicpoń”
  • Drożdż
- drozd „ptak wróblowaty”
- drożdże "rodzaj jednokomórkowych grzybów"
  • Duda
- duda „piszczałka, fujarka” „dęty instrument muzyczny, multanka, kobza” „głupiec, cymbał”
  • Dyduch
- dydać „ssać”, „nieumiejętnie krajać lub ciąć tępym nożem”
  • Dyrcz
- dyrkać „wydawać terkotliwy dźwięk, typowy dla derkacza”
- dyrczeć „odgłos wydawany przy bieganiu”
- derka „kawalek grubej tkaniny, koc, płachta”
  • Fajfer
- pfeiffer (z niemieckiego) „grajek, muzykant”
- pfeiffe (z niemieckiego) „gwizdek”
  • Ficek
- ficać „fikać, wierzgać”
- Fitz, Fitzi niemiecka nazwa osobowa- Wicek, zdrobnienie od Wincenty
  • Filek
- Filip, Filemon, Teofil nazwa osobowa
  • Fujawa
- fujawa „zawierucha, śnieżyca”
  • Garus
- garus „bałagan, nieporządek”, „próźniak”, „potrawa z gotowanych owoców”, „sok w owocach”
- gara „coś spalonego”
- gar, gare (z niemieckiego) „przygotowany, uzbrojony”
- garati (z prasłowiańskiego) „palić się, płonąć”
  • Gawęda
- gawęda „bajka, gadanina, pogawędka”, „członki, wstydliwe chore”
  • Gawroński
- gawron „ptak z rodziny kruków”
  • Giełdoń
- giełda „miejsce handlu”, „karczma, zabawa”
- giełdać „krajać tępym nożem”
  • Grabiec
- grab „gatunek drzewa liściastego”
- grabić „zgarniać grabiami”
- grabie „narzędzie rolnicze i ogrodnicze”
  • Graca
- graca „narzędzie ogrodnicze”, "ręka, łapa"
  • Grzywa
- grzywa „dłuższa sierść pokrywająca tylną część głowy np. u konia”, „człowiek z długimi włosami nad karkiem”
  • Gurdek
- Gord, Gordian nazwa osobowa
  • Habina
- chabina „rózga, gałązka świerkowa”, „człowiek szczupły albo wysoki”
  • Hałat
- chałat „długa kapota, kitel, często u Żydów”
  • Harańczyk
- hara „nędzna wódka, śmierdziucha”, „dół na np. ziemniaki”
  • Harnik
- harny „krnąbrny, hardy, zarozumiały, dumny”
- harnas „pancerz, zbroja”, „zgiełk”
- harnik „pieszy żołnierz/policjant na żołdzie zamkowym, hajduk”
  • Hatłas (najdawniejsze formy Atłas i Hatłas)
- atłas „gatunek materii jedwabnej”
  • Holcman
- holzmann (z niemieckiego) „drwal, rębacz”, „handlarz drewnem”
  • Janik, Janoszek, Jończyk, Hanusiak
-Jan nazwa osobowa
  • Jura
- Jerzy, Jur nazwa osobowa
  • Kaczor
- kaczor „samiec kaczki”
  • Kajdas
- kajda „pochwa drewniana na osełkę”
  • Kencki
- Kęty nazwa miejscowa, kęcki = człowiek pochodzący z Kęt
  • Klaczak
- klacz „kobyła”
  • Kłobuch
- kłobuch „kapelusz góralski”, „snop okrywający z góry mendel/mondel”, „nierozkwitły pąk róży”
  • Knapik
- knap „tkacz, sukiennik, płóciennik”, „chłopak, młodzian, parobek”
- knapp (z niemieckiego) „niewielki, ciasny, obcisły, kusy, zwięzły, niewystarczający, szczupły, treściwy"
  • Koim
- kojma „chłop”
  • Kolasa
- kolasa „wóz, powóz, bryka”
  • Kołodziej
- kołodziej „rzemieślnik wyrabiający koła i wozy”
  • Konopka
- konopka „roślina z rodziny konopiowatych i włókno z niej pochodzące”, „gatunek ptaka”
  • Kosowski
- Kosowa nazwa miejscowa; kosowski = pochodzący  z Kosowej/Kossowej
- kos „gatunek ptaka”
  • Kożuch
- kożuch „futro baranie”, „wierzchnia warstwa gotowanego mleka”
  • Kraus
- krause (z niemieckiego) „kędzierzawy”, „dzbanek, naczynie do picia”
  • Król, Królik, Króliczek
- królik „zwierzę domowe z zającowatych”
- król „panujący, monarcha”
- krolle (z niemieckiego) „lok, kędzierzawy”
  • Kruczek
- kruk „gatunek ptaka”
- kruczek „ciemnowłosy”, „owad turkuć”, „wybieg, fortel”
  • Kryjak
- kryć „chować”
- kryjak „człowiek nie mający nigdzie miejsca stałego”
  • Krystian
- Krystian, Chrystian  nazwa osobowa
- krystian „chrześcijanin”
  • Książek
- ksiądz „duchowny katolicki”
- książę „tytuł panującego, niższy od króla”
- księżyc „miesiąc”, Księżyc „satelita Ziemi”
  • Kubasiak
-Kuba/Jakub nazwa osobowa
  • Kudłacik
- kudłaty „włochaty, mający kudły”
  • Kukioła
- kukla „podłużna bułka”, „czapka błazeńska z dzwonkami”
  • Kulig
- kulig „ptak brodzący”
- kulik „kołek, palik”
  • Kuś
- kuś „chłopak terminujący u kucharza”, „penis”, „podrostek”
  • Kuwik
- kuwik „głos wydawany przez sowę”
  • Kwak
- kwak „karpiel, brukiew”, „ziemniak”
  • Lach
- Lach nazwa etniczna „Polak”, „mieszkaniec dolin, nie- góral”
- lach „gęstwina zarosła leszczyną”
  • Lachenrowicz
- Aleksander nazwa osobowa
  • Latocha
- latocha „krowa jednoletnia”
- lato „pora roku”
  • Legut
- legut „lekki, lekkomyślny”
  • Leśniak
- leśniak „człowiek żyjący w lesie”
  • Ligięza
- ligięza „człowiek lubiący leżeć”, „lubiący nadskakiwać, przymilać się”
  • Lisak
- lis „zwierzę drapieżne z rodziny psowatych”, „człowiek chytry, przebiegły”, „człowiek rudy, ryży”
  • Łapka
- łapa „końcowa cześć nogi zwierzęcej”, „duża niezgrabna ręka lub noga”, „ucho od garnka”, „żerdka”
  • Łysoń
- łysoń „człowiek łysy”, „wół lub koń z gwiazdką na czole”
  • Madej
- Madej, Matej nazwa osobowa
  • Mamcarczyk
- mamczarz „syn mamki, mąż mamki karmiącej dziecko zamiast matki”
  • Maślanka
- maślanka „substancja powstała ze śmietany po wybiciu z niej masła”
  • Matuśniak
- Mateusz/Matusz nazwa osobowa
  • Miarka
- miarka ‘jednostka miary”
  • Michalik, Michalak, Michałek
- Michał nazwa osobowa
  • Mikołajek, Mikołajczak
- Mikołaj nazwa osobowa
  • Mirowicz, Mirek
- mir „pokój”
- Mir, Mirosław nazwa osobowa
  • Miś
- miś „niedźwiedź”, „człowiek tłusty i dużo jedzący”
  • Miska
- misa „naczynie”
  • Mizera
- mizera „bieda, nieszczęście”, „biedak, człowiek mizerny, chuchro”
- miser/misera (z łaciny) „nieszczęśliwy, biedny”
  • Mlak
- młaka „bagnisko, moczar”
  • Młocek
- młocek „człowiek młócący zboże”
  • Mojski
- mojski „mój, do mnie skierowany”
  • Mrajca
- mrajczeć „miauczeć”
  • Mrowiec
- mrowiec „mrówka”
  • Mrzygłód
- mrzygłód „głodomór, skąpiec, kutwa”, „roślina na mokrych gruntach”
  • Niesyty
- niesyty „głodny, niezaspokojony”
  • Oboza
- obóz „zbiór ludzi”, „wyprawa wojenna”, „zbiór namiotów”
  • Obtułowicz
- obtulić „otulić”
  • Ochman
- achmann (z niemieckiego) „ten który ma pieczę nad wodą”, „ten co odbywa podróż lub pochodzi z Aachen (Akwizgranu)
- hochmann/hoffmann (z niemieckiego) „dworzanin”
  • Ogiegło
- ogiegłać „otrzeć, okaleczyć”
  • Oleksy
- Aleksy nazwa osobowa
  • Palichleb
- palić + chleb
  • Pamuła
- pamuła/famuła „rodzaj potrawy”, „służący”, „rodzina”, „strzecha”
  • Pasternak
- pasternak „roślina warzywna podobna do pietruszki”
  • Pawelec, Pawlik
- Paweł nazwa osobowa
  • Pędziwiatr
- pędziwiatr „włóczęga, człowiek wszędobylski”, „człowiek zmienny”, „trzpiot, wietrznik”
  • Pękala
- pęk „wiązka”
- pękać „rozpadać się”
- pękała „człowiek brzuchaty, grubas”
  • Piegza
- piegza „zięba”, „koza”
  • Pietras
- Piotr nazwa osobowa
  • Polak
- Polak nazwa etniczna
  • Poradzisz
- poradzić „udzielić komuś rady, wskazówki, pomocy”
  • Porębski
- Poręba nazwa miejscowa, Porębski= pochodzący z Poręby
  • Praciak
- praca „wysiłek, trud
- praciak (z wołoskiego) „pasący świnie”
  • Putek
- putek „ojciec chrzestny, kum”, „prosię”
- puta „członek męski”
- putać „hulać, szastać pieniędzmi”
  • Radwan
- Radwan nazwa osobowa
  • Rajda
- rajda „okrągłe ucho klucza”
- rajdać „brzydko chodzić”
  • Rusinek
- Rusin nazwa etniczna
  • Rychlik
- rychły „wczesny, prędki, mający szybko nadejść”
  • Ryłko
- ryło „morda, pysk, ryj”
  • Sabuda
- saba „duży bukłak do przechowywania mleka”
- szabo (z węgierskiego) krawiec
  • Siepak
- siepak „oprawca, kat, zbir”
- siepać „targać, szarpac”
  • Siwiec
- siwiec „człowiek siwy, stary”
  • Skoczylas
- skok +las „człowiek który skacze po lesie”
  • Smaza
- zmaza „brud, plama, skaza, wina”
- smażyć „poddawać żywność działaniu wysokiej temperatury”
  • Soja
- sójka „ptak z rodziny krukowatych”
  • Sordyl
- sordus (z łaciny) „głuchy”
- surdać się „dąsać się”
- Surdila nazwa miejscowa (w Rumunii)
  • Stanek, Staniek, Stankiewicz
- Stanek, Stanisław nazwa osobowa
  • Studnicki
- studnia „otwór w ziemi do wydobywania wody”
  • Stybak
- styba „stępa – urządzenie do kruszenia ziarna na kaszę”
- stieben (z niemieckiego) „wzniecać kurz, szybko biegać”
- stieber (z niemieckiego) „przezwisko niespokojnego, porywczego człowieka”
  • Szafran
- szafran „krokus, przyprawa z pręcików krokusa”
  • Szot
- schott (z niemieckiego” „przegroda”, handlarz, kramarz”, „śledź”
- schot (z niemieckiego) „zabrudzony, brudny”
- Szot nazwa etniczna (Szkot)
  • Ścigalski
- ścigać „szybko poruszać się w celu dogonienia, złapania lub wyprzedzenia uciekającego”, „rywalizować”
  • Świerkosz
- świerk „drzewo iglaste”
  • Talaga
- talaga „prosty wóz gospodarski”
  • Targosz
- targ „rynek, jarmark”
- targać „rwać, szarpać, dzielić na części”
  • Trzaska
- trzaska „wiór, heblowiny, drzazga, drobny kawałek drewna na podpałkę”
  • Turek
- Turek nazwa etniczna
  • Tyralik
- tyrać „ciężko pracować, męczyć się”, „poniewierać”, „psuć, niszczyć”, „trwonić”, „pomiatać kimś”
  • Wawro, Wawer
- Wawrzyniec nazwa osobowa
  • Wądrzyk
- Ondrich, Vondrik (z czeskiego) nazwa osobowa
  • Węgrzyn
- Wegier nazwa etniczna
- węgrzyn „wino węgierskie”
  • Wenda
- węda „haczyk, wędka”
- wędzić „suszyć w dymie”, „kraść”, „łowić ryby”, „trapić”, „osłabiać”
- wende (z niemieckiego) "obrót, zakręt, zmiana, zwrot, przełom"
  • Wojewodzic
- wojewodzic "syn wojewody, tu być może w znaczeniu syn przywódcy wojewody wołoskiego -przywódcy grupy  Wołochów/Walasów, a nie wojewody, stojącego na czele województwa)
  • Wojtas, Wojtala
- Wojciech nazwa osobowa
  • Zajda
- zajda (z wołoskiego) „brzemię”
- zajda „ kosa”, „zawiniątko do noszenia siana, tobołek”, "dwuczęściowe sanie"
- seide (z niemieckiego” „jedwab”
- sajdak (z tureckiego) kołczan
Autor: o
Etykiety: , , ,

5 komentarzy:

  1. Giray1 grudnia 2016 19:29

    Hehe ja bym z tym mocno polemizował :D
    Jeszcze na pocz. XIX moi przodkowie podpisywali się Tal-aga :)
    http://giray.republika.pl/kryczynski.png

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. vlah2 grudnia 2016 13:12

      Rzeczywiście spotyka się opinie, że takie nazwiska z okolic Zembrzyc, jak Talaga, czy Mirocha, noszą potomkowie Tatarów, osadzonych tam jako jeńcy wojenni.
      Jednak autorki, na które się powołuję, nic o tym nie wspominają.
      Czy przeprowadzono w tym kierunku jakieś badania historyczno- genealogiczne lub genetyczne?

      Usuń
  2. Giray2 grudnia 2016 20:30

    Antropologiczne w latach 70-tych, które potwierdziły fakt osadnictwa tatarskiego. Osobiście znalazłem też wzmiankę w Kronice Koronnej z 1659 r.

    OdpowiedzUsuń
  3. Giray2 grudnia 2016 20:30

    Zresztą jest jeszcze parę przesłanek o tym świadczących poza garbarniami :)

    OdpowiedzUsuń

Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)