Choczeńskie rody - rodzina Widlarz

Nazwisko Widlarz pojawia się w choczeńskich księgach metrykalnych po raz pierwszy w 1714 roku, kiedy to niejaki Maciej Widlarz był ojcem chrzestnym Cecylii, córki Marcina i Katarzyny Leśnych. 

Nie oznacza to jednak, że dopiero około 1714 roku ta rodzina sprowadziła się do Choczni.  Otóż wcześniej jej przedstawiciele zapisywani byli pod dwoma innymi nazwiskami: Wawrzyniec/Wawrzyńczak i Matejko/Mateyczyk. W latach 50-tych XVII wieku, w czasie potopu szwedzkiego, gdy ksiądz proboszcz Kacper Sosin rozpoczynał prowadzenie choczeńskich ksiąg metrykalnych, nazwiska Wawrzyniec/Wawrzyńczak i Mateyko/Mateyczyk pojawiają się w nich dość często.
Matejko/Mateyczyk po raz pierwszy w 1655 roku, a Wawrzyniec rok później, z tym, że z dokumentów historycznych wiadomo o niejakim Wawrzyńcu z Choczni, który już w 1537 roku był właścicielem 3 krów w górnej części wsi.
Z prowadzonego od 1663 roku spisu choczeńskich płatników taczma (podatku kościelnego) wywnioskować można, że dwóch sąsiadujących ze sobą kmieci: Jakuba i Grzegorza zapisywano raz jako Wawrzyniec/Wawrzyńczak, a innym razem jako Mateyczyk.
A że w 1673 roku zmarł w Choczni sędziwy Wawrzyniec Mateyko, to domniemywać można, że zarówno Grzegorz, jak i Jakub mogli być jego potomkami (synami?) i stąd dwoistość ich zapisywania-  pod nazwą rodową (Mateyczyk czyli młody Mateyko) oraz w formie utworzonej od imienia przodka (ojca?) Wawrzyńca, co było wcale nierzadką praktyką w tamtych czasach (na przykład Adamczyk, jako syn Adama z rodowym nazwiskiem Woźniak).
Tym samym Grzegorz i Jakub Wawrzyńcowie/Mateyczykowie mieli zapewne związki rodzinne z Sebastianem Matejko- wójtem Choczni w latach 1623-1630 oraz Piotrem Matejko, właścicielem zarębka do 1583 roku. Natomiast związków z wymienionym wyżej Wawrzyńcem z 1537 roku nie da się obecnie udowodnić.

Jakub i Grzegorz Wawrzyńcowie/Mateyczykowie zamieszkiwali w górnej części Choczni i byli właścicielami sąsiadujących ze sobą ról, położonych pomiędzy rolami Marcina Niedźwiedzia i Wicka Styły. 

Ponadto Grzegorz był posiadał dodatkowy przydomek "Kościelniak", co może wskazywać na funkcję wykonywaną przez jego ojca (kościelny).
Stopniowo nazwisko Mateyczyk wychodziło z użycia i w końcu XVII wieku oraz na początku XVIII wieku potomkowie Jakuba i Grzegorza Wawrzyńców/Mateyczyków byli zapisywani najczęściej jako Wawrzyńczakowie, choć spotyka się również zapisy w formie Wawrzyńcakowie, Wawrzeńczakowie i Wawrzeńcowicowie. W 1730 roku po raz pierwszy zapisujący do metryki chrztów wskazał związek pomiędzy Wawrzyńczakami, a Widlarzami, notując jako chrzestnego młynarza Wawrzyńca Wawrzyńczaka alias (inaczej zwanego) Widlarz. Odtąd nazwisko Widlarz zaczęło się pojawiać coraz częściej na określenie rodziny wcześniejszych Wawrzyńczaków, a po około 50 latach już wyłącznie.
W Metryce Józefińskiej z lat 1785-1789 nie jest wykazana rola Widlarzowska, ani Wawrzyńczakowska, choć niewątpliwie liczni przedstawiciele tego rodu zamieszkiwali Chocznię i posiadali w niej grunty rolne.
Pierwszym bardziej znanym Widlarzem z Choczni w XIX wieku był Paweł Widlarz (1797-1831) uczestnik powstania listopadowego, w którym został ranny. Paweł Widlarz zapoczątkował gałąź rodu Widlarzy noszącą przydomek „Poloki”.  Około 1830 roku znani byli także choczeńscy rzeźnicy: Mikołaj i Jakub Widlarzowie.

W latach 40-stych XIX wieku nazwisko Widlarz należało do dość częstych w Choczni- można szacować, że znajdowało się na 13 miejscu pod względem częstości występowania nazwisk we wsi. Ale już pod koniec XIX wieku nazwisko Widlarz było jednym z dwóch najbardziej popularnych nazwisk w Choczni.
Według spisu własności gruntowej, zapoczątkowanego w 1844 roku, w Choczni znajdowały się parcele rolne i leśne należące aż do osiemnastu osób o nazwisku Widlarz. Ich łączna powierzchnia plasowała ten ród na drugiej pozycji wśród chłopskich własności rodowych w ówczesnej Choczni i ustępowała tylko własności Szczurów. Aż siedemnastu Widlarzy gospodarowało wtedy w niwach przylegających do granicy Wadowic, z tego aż piętnastu miało swoje pola na północ od Choczenki, w kierunku granicy z Frydrychowicami.
Jedynie Jan Widlarz, syn Pawła (z gałęzi Poloków) posiadał swoje 9 mórg nieco dalej na zachód, w Niwie Zakościelnej (północnej). Najmajętniejszym z rodu był Antoni Widlarz spod numeru 5, zajmujący 29-tą pozycję na liście chłopskich właścicieli gruntów. Niewiele ustępował mu Józef Widlarz spod nr 6 (30-sty).

W późniejszym okresie XIX wieku i w wieku kolejnym do bardziej znanych przedstawicieli tego rodu zaliczali się między innymi: 

• Aleksander Widlarz (ur. 1892, nauczyciel- razem z żoną Marią, działacz społeczny, PTTK i ZNP), 
• Antoni Widlarz (ur. 1887, młynarz, przewodniczący rady nadzorczej Kasy Stefczyka, radny gminny i gromadzki), 
• Ferdynand Widlarz (ur. 1871, ksiądz, proboszcz w Rybnej), 
• Franciszek Widlarz (ur. 1855, ksiądz, katecheta, kapelan wojskowy), 
• Ignacy Widlarz (ur. 1853, rolnik i działacz społeczny zaangażowany w budowę Domu Ludowego, mleczarni, remizy, klasztoru oo. Karmelitów w Wadowicach, fundator kaplicy na cmentarzu), 
• Jan Widlarz (ur. 1884, radny gromadzki), 
• Kazimierz Widlarz (ur. 1919, działacz gminny), 
• Michał Franciszek Widlarz (ur. 1882, sędzia w Wadowicach, Dąbrowie, kierownik sądu w Żywcu, major rezerwy WP), 
• Piotr Widlarz (ur. 1850, członek dyrekcji „Ludowego Towarzystwa Zaliczkowego i Ochrony Własności Ziemskiej w Wadowicach”), 
• Stefan Widlarz (ur. 1896, uczestnik I wojny światowej, kampanii wrześniowej 1939, walk pod Tobrukiem i Monte Cassino), 
• Stefan Jan Widlarz (ur. 1899, żołnierz wojny polsko-bolszewickiej, zmarł w wyniku ran pod Lwowem), 
• Tomasz Widlarz (ur. 1860, wadowicki dorożkarz, założyciel wadowickiej linii rodziny Widlarz),
• Wojciech Widlarz (pełnomocnik wójta, współinicjator powstania pierwszej trzyklasowej szkoły ludowej),
• Wojciech Widlarz (ur. 1894, major WP, uczestnik I i II wojny światowej),
• Wojciech Widlarz (ur. 1898, kapitan WP, uczestnik I i II wojny światowej, partyzant AK), 
• Stanisław Widlarz/Stanley Widra (ur. 1916, lotnik, uczestnik bitwy o Anglię, potem na emigracji). 

Na frontach I wojny światowej polegli: Józef Ignacy Widlarz (ur. 1886) i Józef Widlarz (ur. 1895), w czasie II wojny światowej zginął z rąk ukraińskich inny Józef Widlarz (ur. 1900, sierżant WP).
Więźniami niemieckich obozów koncentracyjnych w czasie II wojny światowej byli: Jan Widlarz (ur. 1911, potem emigrant w Australii) i Józef Widlarz (ur. 1920., potem emigrant w USA).
Przedwojennymi absolwentami wadowickiego gimnazjum byli oprócz niektórych wymienionych powyżej: Tomasz Widlarz (ur. 1908) i Tymoteusz Widlarz (ur. 1911).

Według danych z 2003 roku nazwisko Widlarz nosiły w Polsce 543 osoby, z tego około połowa (273 osoby) zamieszkiwała powiat wadowicki. Prawdopodobnie przodkowie wszystkich Widlarzy, nie tylko tych z powiatu wadowickiego, pochodzą z Choczni- nie udało mi się do tej pory odnaleźć innej, niezwiązanej z Chocznią gałęzi tego rodu. Orócz Choczni i Wadowic sporym skupiskiem Widlarzy jest Kalwaria Zebrzydowska, gdzie w II połowie XIX wieku osiadli pochodzący z Choczni Franciszek i Aleksander Widlarzowie.

Potomkowie choczeńskich Widlarzy żyją również na emigracji, na przykład w:  Australii, Czechach (pisani jako Vidlař), Niemczech, Rumunii, Urugwaju  i USA. To najczęściej efekt emigracji zarobkowej lub zawirowań związanych z II wojną światową.

Na koniec o etymologii nazwiska Widlarz. Pochodzenie tego nazwiska, a wcześniej przezwiska, od słowa widły wydaje się dość oczywiste. Choczeńscy Wawrzyńczakowie mogli zostać tak nazwani na początku XVIII wieku na przykład dlatego, że wytwarzali widły, sprawnie się nimi posługiwali lub używali tego narzędzia do jakiś szczególnych celów, czy też w jakiś nietypowy sposób.

Do tej ostatniej interpretacji odwołuje się zachowany do dziś przekaz rodzinny, jakoby pierwsi Widlarze w czasie panującej w Choczni śmiertelnej epidemii mieli wrzucać do przygotowanych dołów trupy zmarłych, za pomocą specjalnych, przeznaczonych tylko do tego celu wideł.