Wszyscy współcześni
polscy Ramendowie, podobnie jak Widlarzowie, czy Bandołowie, mają choczeńskie
korzenie.
Pochodzenie
nazwiska Ramenda i osób je noszących nie jest jednak w dostatecznie
przekonywujący sposób wyjaśnione i zbadane.
Zajmujące się etymologią choczeńskich nazwisk panie: Ewa Widlarz i Teresa Kolber sugerują, że
nazwisko Ramenda może pochodzić od:
- ramy (połączonych listew),
- od niemieckiego słowa rahm (śmietana, krem),
- od również wywodzącego się z języka niemieckiego słowa ramda/remda- w znaczeniu „człowiek tęgi, kloc, ewentualnie kobieta wysoka, tęga, a niezgrabna” (za „Słownikiem Języka Polskiego” Niedźwieckiego z 1909 roku).
Problem w
tym, że nazwisko Ramenda nie występuje na obszarze Karpat, ani w żadnym z
państw sąsiadujących z Polską, a ponadto zapisywane było od samego początku w
obecnej postaci, różniąc się co najwyżej ortografią (Ramenda lub Ramęda, pisane
niekonsekwentnie na dwa sposoby, nawet w obrębie najbliższej rodziny).
Jedyne
zbliżone w brzmieniu nazwisko, jakie udało mi się wyszukać, to Remenda, używane
na terenie Ukrainy.
Nazwisko
Ramenda pojawia się po raz pierwszy w polskich źródłach pisanych w 1630 roku.
Wymienia
je Stanisław Szczotka w książce „Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki
Napierskiego”. Według niego w listopadzie 1630 roku, przy okazji buntu
chłopskiego na Podhalu, skierowanego przeciw Mikołajowi Komorowskiemu (także dzierżawcy
starostwa barwałdzkiego z Chocznią w składzie), w Ratułowie miało dojść do
pobicia „urzędnika” Sebastiana Ramendy, który ponownie został schwytany przez
buntowników w zasadzkę na drodze publicznej 31 grudnia 1630 roku.
Natomiast w
choczeńskich księgach metrykalnych odnotowano je po raz pierwszy w marcu 1656
roku, przy okazji chrztu Józefa, syna Augustyna Ramendy i jego żony Reginy.
Nie
jest na 100% pewne, czy tenże Augustyn Ramenda jest przodkiem wszystkich Ramendów
z Choczni, ale z pewnością ich dużej części.
W spisie
płatników podatku kościelnego (taczma) z 1663 roku zapisano Ramendę, jako współwłaściciela
roli położonej powyżej kościoła parafialnego, którą dzielił wówczas z niejakim
Cudakiem. Rola Ramendy (prawdopodobnie owego Augustyna) sąsiadowała wtedy z rolą
Malaty i Tarkoty. Począwszy od 1670 roku jako właściciel tej roli podawany jest już
tylko Ramenda, bez współwłasności Cudaka.
To położenie
roli Ramendów powyżej kościoła nie zmieniało się na przestrzeni wieków i
zostało utrwalone w nazwie Pagórek Ramendowski, obecnie określany jako Osiedle
Ramendowskie.
Taką, a nie inną lokalizację potwierdza spis własności gruntowej z
lat 1844-1852, w którym wymieniono czterech Ramendów (Antoni, Mikołaj i dwóch
Janów), posiadających parcele gruntowe i leśne powyżej kościoła, na południe i
północ od Choczenki. Własność każdego z nich była nieco wyższa od ówczesnej
średniej choczeńskiej, zarówno jeżeli chodzi o powierzchnię, jak i wyliczony
dochód roczny.
Wprawdzie we
wcześniejszym spisie- Metryce Józefińskiej z lat 1785-89 brak jest roli
nazwanej Ramendowska, a występują jedynie dwie role Romandowskie w Górnej
Choczni, które przypisać należy jednak Romańczykom, a nie Ramendom. Nie oznacza
to jednak, że pod koniec XVIII wieku Ramendowie nie posiadali własności
ziemskiej na terenach zajmowanych wcześniej i później. Mogą to wyjaśnić szczegółowe
zestawienia Metryki Józefińskiej, przechowywane we Lwowie.
W pierwszej
połowie XVIII wieku ród Ramendów był już w Choczni mocno rozrośnięty, o czym
świadczą chrzty dzieci aż ośmiu par małżeńskich o tym nazwisku.
Jeden z
ówczesnych Ramendów, o imieniu Urban, bywał też zapisywany pod innym nazwiskiem
(przezwiskiem?) Chałupski.
Natomiast od 1742 do 1759 roku nie urodził się w Choczni żaden Ramenda, a w późniejszym okresie dzieci chrzcili jedynie Leonard Ramenda (syn Urbana Chałupskiego), Antoni Ramenda (syn Adama) i Wiktor Ramenda. W porównaniu do pierwszej połowy XVIII wieku widać więc znaczy regres, który trudno jednoznacznie wyjaśnić. Być może część choczeńskich Ramendów wyprowadziła się ze wsi, o czym świadczy na przykład niewiele późniejsza obecność tego nazwiska w nieodległym Wieprzu.
Z wymienionej trójki- Leonarda, Antoniego i Wiktora- nazwisko Ramenda przetrwało do czasów współczesnych tylko wśród potomków dwóch pierwszych z nich, linia Wiktora wygasła.
Natomiast od 1742 do 1759 roku nie urodził się w Choczni żaden Ramenda, a w późniejszym okresie dzieci chrzcili jedynie Leonard Ramenda (syn Urbana Chałupskiego), Antoni Ramenda (syn Adama) i Wiktor Ramenda. W porównaniu do pierwszej połowy XVIII wieku widać więc znaczy regres, który trudno jednoznacznie wyjaśnić. Być może część choczeńskich Ramendów wyprowadziła się ze wsi, o czym świadczy na przykład niewiele późniejsza obecność tego nazwiska w nieodległym Wieprzu.
Z wymienionej trójki- Leonarda, Antoniego i Wiktora- nazwisko Ramenda przetrwało do czasów współczesnych tylko wśród potomków dwóch pierwszych z nich, linia Wiktora wygasła.
W 1798 roku
Walenty Ramenda był przysiężnym gromady choczeńskiej, czyli według dzisiejszej
nomenklatury radnym i ławnikiem, pomagającym wójtowi w rozstrzyganiu
drobniejszych spraw spornych między mieszkańcami, sprawach spadkowych, itp.
W 1844 roku
siedmiu Ramendów przystąpiło do Towarzystwa Wstrzemięźliwości, założonego w
Choczni przez proboszcza ks. Józefa Komorka- wśród nich pojawiają się imiona
trzech (Mikołaj i dwóch Janów), wymienionych w „Grundparzellen Protocoll”,
spisie własności prowadzonym w tym samym czasie.
Ten sam
Mikołaj Ramenda i dwóch Janów Ramendów figurują także w spisie właścicieli parcel budowlanych
z 1859 roku.
W liście dla
potomnych, spisanym przez budowniczych obecnego kościoła parafialnego z lat
1880-1886 (LINK) znalazło się nazwisko Antoniego Ramędy, jako członka komitetu budowy
kościoła.
Ten sam Antoni Ramęda, mąż Anny z domu Kloss, był kilka lat później
wybrany do zarządu Kółka Rolniczego, założonego w Choczni w 1889 roku, a rok
później uczestniczył w delegacji włościańskiej w uroczystym złożeniu zwłok
Adama Mickiewicza na Wawelu.
Na początku
XX wieku wśród choczeńskich emigrantów, udających się za ocen w poszukiwaniu
szans na lepsze życie, nie zabrakło i Ramendów. Chocznię opuścili wówczas: Helena
Ramenda (po mężu Klimasz, ur. 1894), Jan Antoni Ramenda (ur. 1884), Józef
Tomasz Ramenda (ur. 1885) i Franciszek Ramenda (ur. ok. 1883).
W
rozwijającym się w Choczni przed I wojną światową ruchu sokolim uczestniczył Józef
Ramenda (ur. 1882), który później jako żołnierz 56 pułku piechoty został ranny
w kolano (1914), a następnie zginął na froncie (1915).
W pierwszej
wojnie światowej czynny udział wzięli również między innymi:
- Andrzej Ramenda (ur. 1891) ranny w rękę na froncie włoskim,
- Antoni Ramenda (ur. 1887) poległy na froncie włoskim,
- Ludwik Ramenda (ur. 1894) ranny, który po dostaniu się do niewoli rosyjskiej był więziony w Ufie,
- Józef Ramęda (ur. 1884) który po dostaniu się do niewoli rosyjskiej był więziony w Irbit.
W okresie
międzywojennym wyróżniali się natomiast:
- Julia Ramenda (ur. 1897) działaczka Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej, a później przewodnicząca Koła Gospodyń Wiejskich,
- Karol Ramenda (ur. 1875) członek zarządu Kasy Stefczyka w Choczni (1926),
- Józef Ramęda (ur. 1909) listonosz i działacz Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej, instruktor sportowy, uczestnik strajków chłopskich jako pracownik wielkoobszarowych gospodarstw rolnych na Lubelszczyźnie.
Do Kanady w okresie międzywojennym wyemigrowali : Julian Ramęda (ur. 1899) i Weronika Ramenda po mężu Woźniak (ur.
1902).
Natomiast w
czasie II wojny światowej:
- wymieniony wyżej Józef Ramęda (ur. 1909) konspirował w Armii Krajowej pod ps. „Ryś”,
- Franciszek Ramenda/Ramęda (ur. 1914) zginął w obozie Gross Rosen (1943),
- Jan Ramenda (ur. 1908) walczył w kampanii wrześniowej, był więziony przez NKWD w obozach w Szepietówce i Równem, a w 1941 roku wstąpił do armii gen. Andersa. Zginął w bitwie pod Monte Cassino i spoczywa na tamtejszym cmentarzu wojennym,
- wymieniony wcześniej Stanisław Ramenda (ur. 1888) zaginął w czasie deportacji do Kazachstanu.
- Franciszek Ramenda (ur. 1891) radny, gminny taksator, ławnik sądowy, członek Komitetu Elektryfikacji Wsi, przewodniczący Komisji Rolnej GRN i Związku Samopomocy Chłopskiej,
- Jan Ramenda (ur. 1913) członek OSP od jej reaktywacji w 1951 roku,
- wymieniony wcześniej Józef Ramęda (ur. 1909) radny gromadzki, zootechnik, inspektor rolny i działacz ZSL,
- Konstanty Ramenda (ur. 1927) właściciel cholewkarskiego zakładu rzemieślniczego,
- Aleksandra Gzela z domu Ramenda (ur. 1908), działaczka Koła Gospodyń Wiejskich, artystka ludowa- twórczyni kwiatów z bibuły,
- Kamila Karkowska/Jachna z domu Ramenda (ur. 1923) prawniczka, radca prawny w Krakowie,
- wymieniony wcześniej Ludwik Ramenda (ur. 1894) działacz Gminnej Komisji Drogowej.
- Stanisław Ramenda (1926-2011) syn Stanisława, urodzony w Łobaczówce na Wołyniu, doktor nauk rolniczych, znany hodowca nowych odmian roślin, który po wojnie mieszkał i pracował w Wielkopolsce,
- Henry Ramenda (1919-1993) syn Józefa, urodzony w Hartford, USA, koroner hrabstwa Hartford w stanie Connecticut.
W notatce uwzględniono
wyłącznie nieżyjących przedstawicieli rodu Ramendów/Ramędów.
W tym samym cyklu:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz